қоздырғышты аластауы –
салыстырмалы иммунитет жағдайы
біріншілік-
созылмалы
бруцеллёз
қанға жайылуы
(генерализация) –
жедел бруцеллёз
I жол. Макроорганизмнің қалыпты иммундық жауабы кезінде енген қоздырғыштың вируленттілігі әлсіз және дозасы аз болса организм бруцеллаларды аластап инфекциялық процесс алғашқы сатысында аяқталады – иммунитет қалыптасады. Бірақ, иммунитет тұрақты емес. Серологиялық және/немесе аллергиялық реакциялар 6 айдан кейін төмендеп жойылады. Сосын бұл адамдар бруцеллезді қайтадан жұқтыруы мүмкін.
II жол. Егер организмнің қоздырғышты аластатуға күші жетпесе, бруцеллалар фагоциттер және тағы басқа иммунокомпетентті жасушалармен қоршалып - гранулемалардың ішінде сақталады. Гранулема түзуі организмнің қорғаныс қасиетіне жатады. Бірақ аяқталмаған фагоцитоз әсірінен гранулеманың ішінде қоздырғыш тірі қалады. Организм қоздырғышты жоя алмайды. Бірақ клиникалық көріністері де болмайды. Организмде қоздырғыш болғаннан соң сау адамда бруцеллезге қарсы серологиялық және аллергиялық реакциялар оң болып табылады. Инфекциялық процестің бұл турін „латенция” деп атаймыз. Бұл процесс тұрақты емес. Әртүрлі қолайсыз жағдайларда, әсіресе иммунитеттің күші төмендегенде, қоздырғыш аз мөлшерде қанға түсіп, қан арқылы тарап залалданған ағзаларда баяу қабыну процесі дамиды. Осымен бірге қоздырғыштың әсірінен дамыған аллергиялық өзгерістердің нәтижесінде клиникалық көріністерде байқала бастайды. Бұл инфекциялық процестің түрін біріншілік-созылмалы бруцеллез деп атаймыз. Себебі қоздырғыштың жұқтырған уақыты белгісіз болады, ал ағзалардағы қабыну процесі созылмалы кезеңінде анықталады (артроз, остеохондроз, т.б. ).
III жол. Макрорганизмнің иммунды жауабының күші төмен болса, немесе қоздырғыштың патогенділігі, вируленттілігі және мөлшері жоғары болса, бруцеллалар фагоциттердің ішінде көбейіп, лимфо-гематогенді тосқауылдан өтіп қанға түседі. Жайылмалы сатысы дамып аурудың клиникалық көріністерінің айқын басталуына себеп болады. Сонда жоғары атап кеткен иммуно-аллергиялық қайта құрылу жағдайы аурудың жасырын (инкубациялық) кезеңі болып, ал дамыған процесс жедел бруцеллезге сәйкес келеді.
Сонымен, бруцеллез ауруының ерекшелігі – қоздырғышты жұқтырғаннан кейінгі уақытты анықтау қиындыққа түсуі. Бруцеллездің турін немесе кезеңін анықтауда уақыт факторының ролі шамалы, өйткені жедел бруцеллез латенттік бруцеллездің үстіне, ал созылмалы процесс аурудың ең басынан дамуы да мүмкін.