Қазақстан тарихы пәнінен оқушыларды Ұбт-ге дайындауда жаңа технологияларды пайдаланудың тиімділігі

  

Қазақстан тарихы пәнінен оқушыларды ҰБТ-ге дайындауда 

жаңа технологияларды пайдаланудың тиімділігі

      

 

   Шынғалиева Света Қамызағалиқызы.Атырау қаласы 

Еркінқала орта мектебінің тарих пәні мұғалімі. 

2004 жылдан бастап мектеп түлектерінің білімін бағалау ҰБТ арқылы жүргізіле бастады. 

Қазақстан тарихы пәні аса күрделі, қайшылығы мол, есте сақтауға қиын соғатын 

пәндердің бірі. Оқушыларды Қазақстан тарихы пәнінен ҰБТ-ге дайындау кезінде бірқатар 

қиындықтар кездеседі. Оқушылардың  ішінде дайындық сабақтарына дұрыс қатыспайтын, 

тапсырмаларды орындамайтын, есте сақтау қабілеттері төмен оқушыларда кездеседі. 

Сондықтан мұғалімге тарих пәнінен тақырыптарды оқушыларға меңгертудің тиімді, ұзақ 

еске сақтауды қалыптастыратын жолдарын, әдіс-тәсілдерін ойлап табуға тура келеді.                                                 

ҰБТ нәтижесіне нелер әсер етеді? 

- Күнделікті жүйелі жұмыс ұйымдастыру; 

- Интерактивті технологияларды қолдану; 

- Жеке тұлғаның даралығын дамыту; 

- Оқушылардың білім алу себептерін қалыптастыру. 

 Оқушыларды  ҰБТ-ге дайындаудың бірнеше тәсілдері бар: 

 

 

 

 

 

 ҰБТ-ге дайындыққа оқу жылының басында аптасына 1 рет, 34 сағатқа арнап жоспар 

жасадым. Онда алғашқы қауымдық құрылыстан бастап күні бүгінге дейінгі Қазақстан 

тарихының аса маңызды тақырыптарын қамтыдым. Мысалы: тас дәуіріне 2 сағат, қола 

дәуіріне 1 сағат, Қазақстан территориясындағы  ежелгі мемлекеттер мен тайпалық одақтар 

Дәстүрлі 

Оқушылар-

дың өз 

бетімен 

ізденіп оқуы 

Дайын 

тестілерді 

жаттау 

Оқытудың   

жаңа 

технологияла- 

рын қолданып 

қосымша  

сабақтар өткізу 

2 сағат, 6-шы сабақ қайталау сабағы. 1-5 сабақтарды өткізгенде әр сабақтың жоспарын 

төмендегіше құрдым: 

1.

 

Жылдар, сандар. 

2.

 

Есімдер, тұлғалар. 

3.

 

Термин сөздер. 

4.

 

Кім не айтты? 

5.

 

Карта, контур картамен жұмыс. 

Мәдениет тақырыбын өткенде Не, қайда, қашан? деген  бөлім қосамын.  

ҰБТ-ге дайындық сабақтарында оқытудың жаңа технологиялары - СТО, ОСКТ, АКТ 

әдістерін жүйелі түрде пайдаланып отырамын. Тас дәуірі тақырыбының 1-ші сабағында 

оқушылар оқулықтан жоғарыдағы жоспар бойынша рет-ретімен жүйелі түрде  жазды. 

Сабақ соңында тест орындады. Келесі сабақта жылдар мен сандарды Активстудионың 

прожектор құралы арқылы  тексеремін. Флипчарт бетінде прожектордың дөңгелек 

жарығы арқылы сан немесе жыл көрінеді. Сол жылы қандай оқиға болғанын оқушы 

айтады. Есімдер мен тұлғаларды семантикалық карта , рольдік ойын әдістері арқылы 

тексеремін. Рольдік ойын әдісін пайдалану үшін оқушыларға  тұлғалардың суреттерін 

беремін. Суреттің астында мен кіммін және мен туралы не білесің деген сұрақ болады. 

Термин сөздерді сәйкестендіру тестісі арқылы, кім не айтты тапсырмасын графикалық 

диктант арқылы тексеремін. Сабақты ОСКТ арқылы қорытындылап, соңынан тест 

беремін. Үйге тапсырмаға қола дәуірін жазып келуді тапсырамын. Келесі сабағымда қола 

дәуірінің жылдары мен сандарын графикалық диктант арқылы, есімдер мен тұлғаларды 

сәйкестендіру тестісі арқылы, термин сөздерді прожектор құралы арқылы, кім не айтты 

тапсырмасын семантикалық карта арқылы тексеремін. Тестілердің өзін түрлендіріп 

беремін. Мұның бәрі мұғалімнен көп дайындықты, уақытты қажет етеді. Бірақ нәтижеге 

бағытталған білім беруді мақсат етіп қойғандықтан, әрі компьютер, интернет құралдары 

мұғалімге көп көмегін тигізеді. Әр сабақтың соңында оқушыларға технологиялық карта 

толтырылады. Мұнда оқушылардың сабақ жоспарының әр бөлігіне қалай қатысқаны 

белгіленіп, қай сұрақтарға, тақырыптарға көңіл бөлу керек екені ескертіледі.ҰБТ-ге 

дайындық сабақтарын осылай түрлендіріп өткізу арқылы әрбір оқушыны өз бетінше білім 

алуға үйретіп, білімді меңгерудің толықтық, жүйелілік, тереңдік, саналылық талаптарын 

орындауды қамтамасыз етіп,білім дағдыларын қатесіз, дәлме-дәл бірнеше қайталау 

нәтижесінде автоматты орындауға жетуге болады. Сабақтарда осындай әдістерді 

пайдалану оқушылардың қызығушылығын туғызып, сабаққа белсенді қатысуға мүмкіндік 

береді. Енді осылайша өткізген бір сабағыма тоқталайын. «Қазақстан қола дәуірінде» атты 

сабаққа талдау жасайық. 

І.  Жылдар, сандар. 

 

1млн.т. 

Жезқазғаннан  өндірілген кен 

1914 ж 

Қола дәуірінің алғашқы ескерткіштері табылды. 

100, 300-400 

Қола дәуірі қоныстарындағы үйлердің алып жатқан аумағы 

Б.з.б 2 мың ж. 

ортасы 

Қазақстан тайпалары қола бұйымдар жасауды меңгерді. 

80 

Солтүстік және Батыс Қазақстаннан  табылған Андронов 

мәдениетінің қоныстары 

30, 150 

Орталық Қазақстаннан табылған қоныс және оба. 

Б.з.б 8ғ 

Қола дәуірінің соңы 

1946ж 

Қола дәуірін жоспарлы түрде зерттеу басталды. 

5-10, 20 

Қола дәуіріндегі қоныстардағы үйлердің саны 

100 мың.т 

 

1100 т 

Нарым  мен Қалба жотасынан  өндірілген қалайы 

Б.з.б 2 мыңыншы 

жыл – б.з.б 8ғ. 

Қола дәуірінің хронологиясы. 

 

Қола дәуіріне байланысты жылдар мен сандарды активстудионың прожектор құралы 

арқылы тексеруге болады. 

 

                            

                  

 

 

 

 

 

 

 

 ІІ.Тұлғалар,есімдер: 

 

1.Қ.И.Сәтбаев.                    Көне заманда Жезқазғаннан 1 млн.т. кен 

                                             өндіріліп, одан 100 мың т. мыс қорытылғанын  

                                                  айтты.                                                                                        

2.В.П.Алексеев.                  Андрондықтардың

 

сырт бейнесін сипаттады. 

 

3.Ә.Х.Марғұлан.                 Көне дәуір тарихын зерттейтін археологиялық    

                                              экспедиция құрды. 

4. С.П.Толстов                    Арал теңізінің шығыс жағындағы қола дәуірінің  

                                              Ұйғарақ, Түгіскен ескерткіштерін зерттеген. 

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                     

5. А.Я.Тугаринов               1914 ж  Батыс Сібірдегі Ачинск маңындағы                                             

                                             Андронов деревнясы жанынан қола дәуірінің 

                                             алғашқы ескерткішін тапқан.                             

           

6.Г.Н.Щербина                  Саясу учаскесінен табылған қалайының домалақ                                                                       

                                              кесектері бар металл құймалар екенін дәлелдеді. 

1914 

жыл 

1млн

.т 

Бұл тапсырманы графикалық диктант арқылы тексеруге болады. Мысалы: 

1.Академик  В.П.Алексеев  Жезқазғаннан 1 млн.тонна кен өндіріліп, одан 100 мың тонна 

мыс қорытылғанын айтты.                                                               

 2.Ә.Х.Марғұланның айтуынша  Андрондықтар мұрынды келген...Кескін кейпі ірі, дене 

құрылысы мығым, жігерлі келбетті адамдар болған.                     

3.Қола дәуірі адамының бас сүйегіне қарап, оның бет пішінін жасаған  М.М. Герасимов.                                                                                                                       

4.1946 жылы қола дәуірін жоспарлы зерттеу үшін Қ.И.Сәтбаев археологиялық 

экспедицияны құрып  басқарды.                                                              

 5.Сырдария бойындағы Ұйғарақ, Түгіскен кесенелерін зерттеген С.П.Толстов.                                                                                                                        

6.1914 жылы қола дәуірінің алғашқы ескерткішін тапқан  А.Я.Тугаринов.                                                                                                      

7.Ш.Уәлиханов Арқайым қаласы туралы құнды пікірлер қалдырған.

 

 

                                                                      (         дұрыс емес,           дұрыс) 

 

                                 Ә.Х.Марғұлан.                       Қ.И.Сәтбаев                      

. 

      

        

 

Немесе рөлдік ойын арқылы тексеремін. Мысалы:  суреттердің  астында мен кіммін, мен 

туралы не білесің деген сұрақ жазылады. 

 

ІІІ.Термин сөздер:  

1.Андрон мәдениеті-қола дәуірінің алғашқы ескерткіштері 

М.М.Герасимов

А.Я.Тугаринов

 

 

 

Ә 

 

 

 

 

 

Ә.Х.Марғ

ұлан                         

Бұл тұлғалардың 

қайсысы қола дәуірін 

зерттеуге қатысы жоқ? 

2.Беғазы - Дәндібай мәдениеті Орталық Қазақстаннан табылған ескерткіштер 

3.Тотемизм - шығу тегін жануармен байланыстыру 

4.Фетишизм - жансыз дүниеге сеніп, соның қасиетіне табыну 

5.Петроглиф - жартасқа салынған суреттер 

6.Абыздар - жоғары дін басылары, салт-дәстүрдің, әдет-ғұрыптардың орындалуын  

қадағалаушылар. 

Бұл тапсырманы семантикалық карта арқылы тексеремін. 

 

Сементикалық карта: 

 

Андрон 

мәде 

ниеті 

 

Беғазы  - 

Дәндібай 

мәдениеті 

Тотемизм 

 

Фети- 

шизм 

Петроглиф  Абыздар 

Жансыз дүниеге 

сеніп,соның 

қасиетіне 

табыну 

 

 

 

 

 

     + 

 

 

Қола дәуірінің 

алғашқы 

ескерткіштері 

    + 

 

 

 

 

 

Орталық 

Қазақстаннан 

табылған 

ескерткіштер 

 

 

      

      + 

 

 

 

 

Жоғары дін 

басылары, салт-

дәстүрдіің, әдет-

ғұрыптардың 

орындалуын  

қадағалаушылар. 

 

 

 

 

 

 

 

 

      + 

Жартасқа 

салынған 

суреттер 

 

 

 

 

 

         + 

 

Шығу тегін 

жануармен 

байланыс- 

тыру 

 

 

 

     + 

 

 

 

 

ІҮ.Картамен жұмыс: 

1.Картадан Арқайым, Петровка Боголюбов қоныстарын, Түгіскен, (Сырдария), Беғазы – 

Дәндібай (Орталық Қазақстан) ескерткіштерін көрсет. 

 

Жұлдызшалармен белгіле. 

 

Ү.Қорытынды: СКТ 

 

                                                                                        

Хронологиясы : Б.з.б2800 -  

                                                                                                                            900 жыл 

                                                                                      Кезеңдері : ерте - Феодоров   б.з.б   18-15 ғғ. 

                                                                                                          орта -  Алакөл б.з.б   15-13 ғғ 

                                                                                                          кейінгі - Замараев б.з.б  13-8 ғғ 

                                                             Ерекшеліктері – металл өңдеу игерілді, қоғамдық еңбек 

                                                                                                                                    бөлінісі.              

                                                                                   Мал бағудың көшпелі түрі.  Теселі егіншілік 

                                                                                   Әкелік отбасылық рулық қатынас 

                                                                                     Рулық қатынастардың ыдырап, тайпалық    

                                                                                                                бірлестіктердің құрылуы. 

                                          Мәдениеті – Орталық Қазақстаннан 30 қоныс, 150 оба,  

                                           Беғазы - Дәндібай     ескерткіштері. 

                                         Солтүстік және Батыс Қазақстаннан – 80 қоныс                                 

                                         Оңтүстік Қазақстан мен Жетісудағы Таңбалы тас пен Қаратау жартас-   

                                                                     тарынан  табылған суреттер. Түгіскен кесенесі. 

                    Деректер: 1914 ж Батыс Сібірдегі Ачинск қаласы, Андроново деревнясы маңынан    

                                       табылған. 

                                      Қ.И.Сәтбаев, Ә.Х.Марғұлан. 

                 В.П.Алексеев: «Андрондықтар мұрынды келген, бет-сүйегі шығыңқы емес, 

                                     көздері үлкен. Кескін кейпі ірі, дене құрылысы мығым, 

       жігерлі, келбетті адамдар болған». 

ҮІ.Венн кестесі: 

                              Тас дәуірі.                                  Қола дәуірі 

                  

        

Б.з.б  2,6 млн - б.з.б 40 мың жыл.                               

Б.з.б  2800 - 900 жж.

 

        Кезеңдері - палеолит, мезолит,           Діни                Кезеңдері – ерте, орта, кейінгі                                                                                                             

неолит.Кәсібі-аңшылық,терімшілік.  түсініктер пайда       Шаруашылығы – мал бағудың  

Еңбек құралдары - қазғыш таяқ, үш-  болды. Адамды          көшпелі түрі, теселі егіншілік.                                                                                                          

    кір тас.Адамдар тобыры.                     қанау болған     Әкелік рулық қауым, тайпалық             

                                                                         жоқ                   бірлестіктер.                                                                                                                          

 

 

ҮІІ. Үйге тапсырма: Тест құрастыру.