52.1822-1824 жж. реформалар. Әкімшілік-территориялық бірлестіктердің құрылуы. 1822 жылы 22 шілдеде Қазақстанда хандық билікті жою туралы Сібір қазақтарының Жарғысы қабылданды. Оның негізгі дайындаушысы – Сібір генерал-губернаторы М.М.Сперанский.
Жарғының негізгі мақсаты: Кіші жүзде хандық билікті жою. Жарғы Орта жүз қазақтарының саяси дербестік құқықтарын құқықтарын шектеуді мақсат етіп, орыс шенеуніктерден қазақ сұлтандарына, басшыларына бақылау қойды. Қазақстанның солтүстік-шығыс өңірін әкімшілік, сот, саяси жағынан басқаруды өзгерту, рулық-феодалдық тәртіпті әлсірету.
Жарғы Орта жүзде іске асты. Әкімшілік жағынан былай бөлінді: Округ - 15-20 болыстан тұрды; басқарушысы - аға сұлтан;
Болыс – 10-12 ауылдан тұрды; басқарушысы - болыс;
Ауыл – 50-70 шаңырақтан тұрды. басқарушысы - ауыл старшындары басқарды.
Аға сұлтан – оны тек сұлтандар сайлады, аға сұлтандарға ресейлік әскери майор шені берілді, он жылдан кейін дворяндық атақ берілді, үш жылға сайланды.Болыс – болыстық билік мұрагерлікпен берілді. Ауыл старшындары – үш жылға сайланды. Ресейлік селолық старосталармен теңестірілді.
Жарғы бойынша сот істері үшке бөлінді: Қылмыстық істер
Талап ету
Шағым айту.
1824 ж. «Орынбор қырғыздары туралы» Мақсаты: Кіші Жүзде Патша үкіметінің билігін күшейту.
Билік орыс шенеуніктерінің қолына өтті. Реформа барысында 1824 жылы Кіші жүздегі хандық билік жойылып, оның территориясы: Батыс, Орта және Шығыс болып үшке бөлінді. Орынбор генерал-губернаторы П.Эссен даярлаған. Орынбор генерал-губернаторлығына бағынды. 1824 ж. Жарғы бойынша құрамында төраға, төрт кеңесші және төрт ауқатты қазақтан тұратын шекаралық комиссия құрылды.
Кіші жүздің әкімшілік құрылымы:
