Қазыбекова Ботагөз, мкя-301
жүктеу/скачать 15,38 Kb.
|
|
Қазыбекова Ботагөз, МКЯ-301 Функционалды тәсіл Негізінен тілді мағынадан формаға және функцияға қарай зерттеу бағытымен байланысты Функционалды бағытталған грамматикалық оқыту-бұл тілге (грамматикалық құбылыстардың коммуникативті мүмкіндіктерін қарастыру) және оқуға деген көзқарастың бірлігі (белгілі бір мақсаттармен және білім алушылардың осы контингентімен жүзеге асырылатын оқытудың нақты жағдайларын есепке алу). Лингвистикадағы функционалды бағыт, ең алдымен, "мағынадан" тіл фактілерін талдаумен байланысты болса да, бұл "формадан"тілдік құбылыстарды қарастыруды жоққа шығармайды. Оқу функционалды грамматикасы өзінің мақсатына байланысты теориямен жұмыс жасағанда да, жаттығуларда да "формадан" және "мағынадан" грамматикалық құбылысқа көзқарастың үйлесімін болжайды. Функционалды грамматиканың негіздерін үйрену әр түрлі деңгейдегі тілдік бірліктердің өзара әрекеттесуін көрсетіп қана қоймай, сонымен қатар тілдік қарым-қатынас қажеттіліктері үшін осы бірліктерді таңдау ережелерін үйретуге мүмкіндік береді. Мысалы, мотивацияны білдіру құралдарының жүйесін, әрекетті орындау туралы ұсыныстарды біле отырып, қарым-қатынас жағдайына байланысты белгілі бір құбылыстың пайдасына таңдау жасалуы мүмкін. Сонымен, әрекетке шақыруды әр түрлі жолмен білдіруге болады : let ' s have lunch now! We could have lunch now. I suggest that we have lunch now. Why not have lunch now? Сөйлеудің бір әдісін таңдай отырып, сөйлеуші сөйлеу жағдайының ерекшеліктерін (ресми – бейресми), сұхбаттасушымен (жақын – жақын) қарым – қатынасты, қарым – қатынас серіктесінің жасын (сөйлеушіден жас-одан үлкен), әлеуметтік немесе кәсіби мәртебесін (мысалы, бастық-бағынышты), тіпті сөйлеушінің ынталандырылған әрекетке қызығушылық танытатындығын немесе онша емес екенін басшылыққа алады. Нәтижесінде бірқатар жақын (бірақ бірдей емес) нұсқалардың ішінен ең қолайлы (спикердің айтуы бойынша) таңдалады. Қазіргі лингвистика, сөйлеу психологиясы және оқыту әдістемесі тұрғысынан тілге функционалды-семантикалық көзқарасты мектепте қолданудың қажеттілігі мен орындылығын негіздеуге болады. Оқушылар қажетті таңдауды тек түйсігі, қарым-қатынас тәжірибесі мен тілдік инстинкті басшылыққа ала отырып жүзеге асыра алады, ал бұл семантикалық байланыстарды мақсатты түрде көрсетуге және тіл үйрену процесінде қолдануға болады. Осындай мағынамен байланысты бірліктерді өрістерге біріктіру, содан кейін олардың жұмыс істеу ережелерін белгілеу осы білімді сөйлеуде мағыналы қолдануға көмектеседі. Мұндай еркін және дұрыс тілді меңгеру үшін мүмкіндігінше ертерек және белгілі бір жүйеде тілдік құралдардың барлық арсеналын ұсынып, коммуникативті тапсырмаға сәйкес таңдау ережелерін үйрету керек. Психологиялық негіздеме: ойды білдірмес бұрын, адамға, оның пікірінше, белгілі бір жағдайда, сөйлеудің осы түрінде қолайлы (немесе кем дегенде белгілі) сөйлеу құралдарының ішінен таңдау жасау керек. Қазіргі психолингвистиканың мәліметтері бойынша, тілдік білімді сөйлеу актісіне "қосудың" арнайы механизмдері бар. "Сөздіктің көлемін тарылтатын құрылғы бар екенін мойындау керек, сондықтан ізделген сөздер тобы жадтан шығады. Мұндай құрылғы сөздерден тұрмайды, бірақ сонымен бірге ол тек сөздер арқылы жүзеге асырылады және оны жүзеге асыруға болады. Бұл бұрын семантикалық қатар деп аталған". Сөйлеуді дайындау процесінде грамматикалық элементтер мен құрылымдарды таңдау ұқсас принципке негізделгені анық: сөйлеуші немесе жазушы өзінің назарын жоспарланған хабарламаның мағынасына аударады және бұл қажетті материалды жадтан шығаратын, шығаратын механизмнің қосылуына әкеледі. Содан кейін сөйлеушінің тілдік құзыреттілік деңгейіне, қарым-қатынас шарттары мен мақсатына, сөйлеу түріне және т. б. байланысты осы семантикалық өрістен (бірқатар) қажетті компоненттер таңдалады. Бұл сөздің бір түрі-немесе форма іздегіш көп деңгейлі тіл элементтері арасындағы семантикалық байланыстарға сүйенеді. Әдістемелік негіздеме: тілдің деңгейлік құрылымын зерттеу кезінде тілдің нақты өмірінен саналы түрде алшақтық пайда болады. Тіл қозғалмайтын, статикалық жүйе ретінде қарастырылады. Тілдің белсенді, динамикалық жүйесін зерттеуге көшу оның жұмыс істеуінің нақты жағдайларына жақындауға мүмкіндік береді. Сөйлеуде тілдің деңгейлерімен (деңгейлерімен, қабаттарымен) емес, әртүрлі деңгейдегі бірліктердің ішінен осы жағдайға сәйкес келетін ұқсас, жақын мағыналары бар таңдау ережелерімен соқтығысу орын алады. Тіл деңгейлері арасындағы нақты логикалық, семантикалық байланыстарды жандандыру оқушылардың ассоциативті және логикалық ойлауын дамытуға ықпал етеді. Әр түрлі деңгейдегі байланысты бірліктерді бір блокқа (өріске) біріктіру семантикалық жағынан жақын компоненттерді табу дағдысын дамытады, таңдау механизмдерін қамтиды және тіл байлығын тиімдірек игеруге ықпал етеді. Тілдің әртүрлі деңгейлерінің бірліктері арасындағы байланыстарды табу оны оқытудың неғұрлым ынталы жүйесін жасайды. Іздеу, дамыту, негізінен озық оқыту тілге деген қызығушылықты дамытуда күшті серпін болады. Бұл тәсілмен сөзсіз Алға "жүгіру", грамматиканың әлі зерттелмеген аспектілеріне жүгіну. Озық оқытудың артықшылықтары айқын: Семантиканың бір түрін (мағынасын) білдіру үшін маңызды нәрсенің бәрі бір грамматикалық тақырып, бір блок шеңберінде шоғырланады. Мұндай семантикалық конвергенциялар тілдің нақты өмірін және оның қызметін түсіну үшін қажет, ең бастысы – бұл білімді сөйлеу тәжірибесінде қолдану.дыбыстары. жүктеу/скачать 15,38 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|