Қазіргі қазақ тілінің фонетикасы ғылымы, зерттеу нысаны, салаларын сипаттаңыз
Қазақ тілі фонетикасының зерттелім тарихын жүйелеңіз
жүктеу/скачать 122,08 Kb.
|
| 2. Қазақ тілі фонетикасының зерттелім тарихын жүйелеңіз.
1-Кезең Қазақстаннның Ресейге қосылуы қазақ даласында ірі өзгерістерді туғызды. Үш бағынышта жүрді: Жер отарлау Соғыс отарлау Рухани отарлау Орыс халықы 19ғасыр екінші жартысы қазақтардың тілін,дінін,салт-дәстүрді өзгертуді қолға алды. Қазақ тілі фонетикасы жайлы тұңғыш пікір айтқан Н.Илминский (материалы к изучению кыргизкого наречие) Деп аталатын 140 бетті орысша - қазақша сөздікке арнаған. Ал кіріспесінде ғалым қазақ тілі оның дыбыстық жүйесі ,грамматикалық құрылысы туралы біраз пайымдау келтірген. Сөздікте келтірілген мысалдар ерін үндестігінің дәрежесі зор болғандығын көруге болады. Түркі тілдерін зерттеудің жаңа кезеңі түркі В.Радлов тың есімімен байланысты . В.Радловтың “Солтүстіктегі фонетикасы “деген еңбегінде қазіргі классификация байынша жіктейді. Түркі танушы көп буынды сөздерде екпін сөздің соңғы буынына түсетінін айтқан . П.Милионарский «Краткое грамматика казах-кыргизкого» еңбегіндеқазақ тілінің жүйесі біршама баяндады. «Қазақ тілі түркі тілдерінің ішіндегі ең таза, аса бай тіл дей келе қолданыстағы араб жазуының қазақ тілінің дыбыстық жүйесі дұрыс өрнектеле айтылмайтынын.сондықтан кирилицаға көшуді ұсынады. Естілім зерттелім кезеңі 19 ғ аяғы. 2 кезең. 20ғасырдың басы қазақ тілі білімі дамуының кезеңі болды. Алғашқы әліппенің , қазақ грамматикасының дамуына, жазылуына үлес қосқан Ахмет Байтұрсынов. Халықты тез сауаттандыру мақсаттта қолданыстағы араб графикасына реформа жасап ,ондағы артық дыбыстарды алып жеңілдетті(төте жазу) 1928ж “дыбыстары жіктеу” деген мақаласында жіктеуде акустикалық (айтылым) арикуляциялық (жасалым) қасиетттерін ескеріп жіктеген. Ғалым Радлов классификациясында сүйініп .Ғалымның “тіл құралы” атты еңбегі тілдің дыбыстық жүйесімен грамматикасы құрылымымен бірлікте қарастырылған. Ғалым Қ.Жұбановтың зерттеулерімен фонетика жаңа белеске көтерілді. Ғалым “Фонетика .дыбыс, тіл дыбыстарының тілдік ұқсас қасиеттерін тексеретін ғылым деп нысанды жан-жақты түміндірді. 1900-50 ж “Төл зерттелім кезең” 3 Кезең. Ғасырға жуық зерттеулердің қортындысы ретінде 1954 “қазіргі қазақ тілі лекция, фонетика деген атпен үлкен көлемді еңбек жарыққа жықты. Ғ.Мұсабаев ,Ісмет Кеңесбаев. Еңбекте ғалым көрсетіп береді. Ғалым қазақ тілі біліміне фонема ұғымын енгізді. Ерін үндестігі ауызекі сөйлеу тілінде байқалады. Ғвлым Ж.Аралбаев, С.Мырзабеков ғалымының Кеңесбаевтың пікірлерін әрі қарай дамытқан “Екпін-фонемалық кезең зерттелім”кезеңі 4 кезең Қазақстан тәуелсіздік алғанан кейін қазақ тілі зерттеу бастапқы Әлімхан Жүнісбеков фонетичиский строй казакского языка ,гласные в казахском языка тб еңбектер негізінде 2009 ж “Қазақ фонетикасы” еңбегі шықты “Үндеспе зерттелім “ кезеңі жүктеу/скачать 122,08 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|