Б е с I н ш I б ? л I м Т?Уелсiз ?Аза?Стан мемлекетiнi? ?Алыптасуы §49. Республика егемендiгiн жариялау
Т?уелсiз ?аза?стан Республикасыны? ал?аш?ы Конс титуция-
жүктеу/скачать 4,16 Mb. Pdf көрінісі
|
| 3. Т?уелсiз ?аза?стан Республикасыны? ал?аш?ы Конс титуция-
сы. 1993 жылы 28 ?а?тарда ?аза?стан Республикасыны? Жо?ар ?ы Ке?есi елдi? Негiзгi За?ын – т?уелсiз ?аза?станны? ал ?аш ?ы Конс- титуциясын ?абылдады. ?аза?стан Республикасыны? Конституция- сы барлы? ?аза?станды?тар е?бегiнi? жемiсi болып табылады. Б?л
ма?ызды ??жатты? жобасын тал?ылау барлы? жерде азаматтарды?, ?р т?рлi саяси партиялар мен ?оз?алыстар ?кiлде рiнi? жиналыстарын- да, баспас?з беттерiнде, теледидар мен радиода ж?ргiзiлдi. Тал?ылау барысында бiр-бiрiне м?лдем ?арама-?арсы к?з?арастар да айтылды. ?аза?станда?ы этнос ?к?лдер?н?? басым к?пш?л?г? ел болаша?ына кеп?лд?к берет?н Ата за?ны? жобасын ?олдады. Сол кездег? Жо?ар?ы Ке?ес депутаты Александр Княгин Конституция жобасында?ы ?аза? т?л?не мемлекетт?к м?ртебе беру туралы ?сынысты табанды т?рде ?олдады. Республикамызда?ы ?з?рбайжан ?лтыны? ?к?л? Асылы ?ли?ызы Осман да б??аралы? а?парат ??ралдарында ?аза? т?л?н?? мемлекетт?к т?л болуы ?ажетт?л?г?н д?йект? т?рде насихаттады. Аза- маттар мен за?герлер тал?ылау бары сында к?птеген ескертулер мен толы?тырулар енгiздi. Жа?а Конс титуцияны? ерекшелiгi – оны? ?аза?станды д?ниеж?зiлiк ?ауымдасты?ты? ажырамас б?лiгi деп жариялауы едi. Осылайша ?аза?стан халы?аралы? нормалар мен демократиялы? ж?не ???ы?ты? мемлекет ??ру?а ба?ыт ал?анын барша ?лемге жария еттi. ?аза?стан Республикасыны? ал?аш?ы Конституциясы 4 б?- лiмнен, 21 тараудан т?рды. Конституцияны? ??рамдас б?лiгi ?а- за?станны? ?о?амды? даму ерекшелiгiн бейнелейтiн ?тпелi кезе? жа?дайларына арнал?ан тарау. ?тпелi кезе?нi? ма?саты б?рын ?ы ж?не жа?а конституциялы? за?дылы??а, мемлекет пен оны? орган- дары мен институттарына ?атысты кейбiр жа?дайларын байланыс- 301 тыру, ?йлестiруi тиiс болды. Конституция баптарыны? к?пшiлiгi Отанымызда ?лтаралы? жа расымдылы?ты са?тау?а арнал?ан. Онда ?аза?стан Республикасыны? барлы? азаматтарыны? те? ??- ?ы? тылы?ын ?амтамасыз ететiнi м?лiмделдi. Сонды?тан да Негiзгi За? ны? е? басты назар аудар ?ан нысаны адам ж?не оны? ?мiрiне байланысты м?селелер болды. Елдегi ат ?арылатын iстердi? б?рi За? бойынша тек азаматтар мен ?о?амны? м?дделерiне сай ж?ргiзiлетiн болып белгiлендi. ?аза?станды? ж?не ке?естiк iс-т?жiрибеде т???ыш рет адам ???ы?ы мен бостанды?ыны? басымдылы?ы танылып, ?аза?стан хал- ?ы д?ниеж?зiлiк ?ауымдасты?ты? ажырамас б?лiгi екендiгi бекiтiл- дi. Конституция да тiлге байланысты проблемалар ?з шешiмiн тапты. Конституция бойынша республикада?ы мемлекеттiк тiл – ?аза? тiлi, ал орыс тiлi – ?лт аралы? ?атынас тiлi деп жарияланды. Мемлекет ?з тарапынан ?лтаралы? ?атынас тiлiн, оларды? еркiн ?олданылу салаларын са?тау мен еркiн дамуына кепiлдiк бердi. Мемлекеттiк тiлдi немесе ?лтаралы? ?атынас тiлiн бiлмеушiлiк себептерi бойын- ша азаматтарды? ???ы?тары мен бостанды?тарын шектеуге тыйым салынды. Конс титуцияны? тiлдер ж?нiндегi баптары д?ние ж?зi, сонымен бiрге ТМД елдерiнi? iшiндегi не??рлым демократияшыл баптар болып табылады. Негiзгi За?да ?аза?стан Республикасыны? жерi бiрт?тас, ол
б?лiнбейдi ж?не о?ан ?ол с??у?а болмайды деп атап к?рсетiлдi. Мем- лекеттiк билiктi? бiрден-бiр ?айнар к?зi ?аза?стан хал?ы екендiгi жарияланды. Мемлекеттiк билiк Конституция ж?не республика за? дары негiзiнде ж?зеге асырылады. ?аза?стан Республикасы Конс титуциясыны? е? жо?ар?ы за?ды? к?шi бар. Конституцияны? орындалуына Республика Президентi кепiл бо лады.
?о?ам?а, оны? негiз гi ??рылымына, отбасына, ?о?амды? бiрлестiктердi? ?ызметiн ?йлес- тiруге арналды. Б??ан ?р адамны? ?мiр с?ру, меншiк иесi болу ???ы?ы, жина- лыс тар ?ткiзу, бiрлестiктер ??ру ???ы?тары жатады. ?аза?стан аза маттары Конституцияны, республика за?дарын са?тау?а, ?рбiр адам ны? ар-намысын, абыройын ??рметтеуге тиiс. Б??ан ?оса республика азаматтары мемлекеттiк р?мiздердi – Елта?ба, Ту, ?н- ?ранды ?астерлеу ге тиiс. Отанды ?ор?ау ?рбiр азаматты? абыройлы борышы. Республика азаматтары за?мен белгiленген салы?тар мен алымдарды т?леу ге мiндеттi. ?шiншi б?лiм мемлекет пен оны? органдары мен институттарыны? ???ы?ты? нормаларын ай?ындау?а арнал?ан. Т?ртiншi б? лiм Кон- ституцияны са?тау кепiлдiктерiне, Конституцияны? т?ра?тылы?ын ?ам тамасыз ету ж?не оны? ережелерiн ?ор?ау?а арнал ?ан. О?и?а- ларды? б? дан кейiнгi даму барысы к?рсеткендей, респуб лика Пар- ламентiнi? ?а за?стан Конституциясын ?абылдауы тарихи ма?ызы бар о?и?а болды. Конституция мемлекеттi? ?ркениеттi да муыны?
302 негiздерiн ?алап ?ана ?оймай, адам ???ы?тарын ?ор?ау iсiн де сенiмдi кепiлге айналды. Осы аса ма?ызды ??жатты ?абылдау ар?ылы ?аза?стан ?лемнi? тарихи сахнасына та?ы бiр демократия- лы? мемлекеттi? шы??анын м?лiмдедi.
жүктеу/скачать 4,16 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|