Бағдарламасы. 1 тарау. Жалпы ережелер



Pdf көрінісі
бет49/82
Дата14.11.2022
өлшемі2,5 Mb.
#50089
түріБағдарламасы
1   ...   45   46   47   48   49   50   51   52   ...   82
Байланысты:
umkd (4)

Иррационализм – табиғатта, қоршаған дүниеде логикалық қисынды байланысты жоққа 
шығарады. Иррационализмнің негізгі идеясы - қоршаған дүниенің бәрі бөлшектенген 
байланыссыз хаос, ішкі заңдылықтары жоқ, ақыл-парасат бақылауына бағынбайтын, тек ерік-
жігерді қозғаушы күш деп түсіну. Иррационализмнің көрнекті өкілі – Артур Шопенгауэр.
Шопенгауэрдің «Дүние, ырық және елестету» деген еңбегінің төртінші кітабында 
философтың құнды идеяларының бірі анығырақ баяндалған. Дүниені елестету арқылы оны әрі 
сенімді, әрі анық тануға мүмкіндік туады. Осыдан соң ғана ырықтың алдында оның өзін 
жарқырата көрсететін айна пайда болады. Ол айнадан ырық өзін өзі толығырак, анығырақ, 
үнемі өсіп отыратын дәрежеде танып, соның ең жоғарғысы адам ырқы екеніне көз жеткізеді. 
Бірақ адамның мәні оның іс-қимылы мен әрекетінің байланыстары арқылы белгілі болады. 
Осындай саналы бірлік ақылдың, зерденің пайда болуына жеткізеді, ал одан тұтастықты 


қамтуға мүмкіндік туады. Органикалық емес нәрселердің, өсімдіктердің табиғаты мен оның 
заңдарындағы бізге көрінбейтін ырық соқыр, бой бермейтін ұмтылыс қана. Оның өзі не 
істеймін десе сонысы болмай қоймайтын осы дүние, өмір. Сондықтан біз өмірдің құбылысын 
ырықтың айнасы, оның нысаны дейміз. Ал ырықтың ең қажеттісі - ол өмір. Өйткені өмір 
дегеніміз елестетуге арналған осы ырықтың бейнесі ғана. Ендеше бұл ырық немесе «өмірге 
қарай ырық» деген сөз. 
Иррационализмнің барынша өріс алып, әсіресе, XX ғасырда негізгі ағымдардың 
тұтқасына айналуына үлес қосқан ойшыл, неміс философы Фридрих Ницше (1844-1900) 
болды.
Ф.Ницше бүкіл адамзаттың ғасырлар бойы қалыптасып келген салт-санасы мен 
дәстүріне, әсіресе, философияда зердеге қарсы шықты. Ол бүкіл философия тарихына қайтадан 
шолу жасап, ескі соқпақты жолдардан бас тартып, бұрын-соңды болмаған бағытқа бет бұрды. 
Ол көне грек тарихының бүкіл проблемаларын, ондағы философиялық, ойлардың пайда болуын 
сол кездегі халықтың музыкалық рухына және олар өмір сүрген дәуір деп тіршілік қарекетіне 
байланысты деп есептеді. Осыдан келіп, философ олардың күнделікті мүшкіл халінен туған 
рухты шебер тілмен суреттеп берді. Мұндай жаңалық философия тарихында бұрын-соңды 
болмаған еді. Ол өзінің шығармасында көне грек мәдениетін, әдебиетін және өнерін жетік 
білетіндігін көрсетіп қана қоймай, сол кездегі рухани дүниені танудың жаңа бір әдісін 
тапқандай болды.
Ф.Ницше өмірдің негізінде ерік, жігер, құлшыныс жатыр дейді. Оның философиясының 
негізі – билікке деген ерік. Билік – ғарыштық күш, ол бар өмірдің өзегі. 
Психоанализ деп бейсаналықтың қоғам мен адам өміріндегі өзге де психикалық 
процестердің себептерін, маңызын түсіндіретін қазіргі заман философиясының бағытын 
атайды. 
Психоананализ теориясын
австриялық ғалым-психиатр Зигмунд Фрейд (1856 - 1939) 
салды. Психоанализдің бастамасы ретінде З.Фрейд екі жаңалық ашты: 
бейсаналық - ерекше психикалық шындық, сананың бақылауына келмейтін, адам санасынан 
тыс жататын психикалық құбылыстар, жағдайлар және әрекеттер жиынтығы; 
■ ығыстырып шығару реакциясы- психологиялық қорғаныс әдісі ретіндегі психиканың 
тендігі мен салауаттылығын бұзатын теріс эмоцияны, теріс тәжірибені санадан бейсаналыққа 
ығыстырып шығару реакциясы. 
Өмірдегі теріс эмоциялар, жүзеге аспаған үміт, арманның бәрі ерте ме, кеш пе санадан 
бейсаналыққа ығыстырылып шығарылады, сөйтіп ол «кездейсоқтық», оғаштық мінез-
құлықтарда, жаңылу, бейадекватты іс-әректтерде көрініс табады. 
З.Фрейд ілімінің негізінде философиялық неофрейдизм ағымы пайда болды. Оның 
өкілдері: А.Адлер, К.Г.Юнг, Э.Фромм. 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   45   46   47   48   49   50   51   52   ...   82




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет