Бағдарламасы аясында іске асырылды David В. Brinkerhoff, Rose Weitz, Suzanne T. Ortega essentials of


ДЕВИАНТТЯМ ІНЕЗ-ҚҰЛЫ Қ, ҚЫЛМЫС ЖӘНЕ ҚОҒАМДЫҚ БАҚЫЛАУ



Pdf көрінісі
бет217/274
Дата20.11.2023
өлшемі35,41 Mb.
#124949
түріБағдарламасы
1   ...   213   214   215   216   217   218   219   220   ...   274
ДЕВИАНТТЯМ ІНЕЗ-ҚҰЛЫ Қ, ҚЫЛМЫС ЖӘНЕ ҚОҒАМДЫҚ БАҚЫЛАУ
185
АМЕРИКАДАҒЫ ӘРКЕЛКІЛІК
Назар
аударыңыз
Өлім жазасы және
нәсілшілдік
л
л ч п ж ы л ы
афроамерика- 
I 7
ш
ь л ы қ
уш 
айыптаяушы 
өздерінің өлім жазасына кесілуіне на- 
раэылық білдіріп, АҚШ Ж оғарғы соты- 
на арызданды. «Фурман Д жордж ияға 
қарсы» сот ісінде айыпкерлер жаззны
тым ауыр әрі шектен ш ы ққан жаза 
деп атады. Олардың айтуынша, дәл 
булардікіндей немесе одан да ауыр 
қылмыс жасаған а қ нәсілді амери- 
калықтар өлім жазасына кесілмеген. 
Мәліметтерді зерттеген Ж оғарғы сот 
айыпкерлердің пікірімен келісті. Олар- 
дың айтуынша, бул істер судьялар мен 
алқабипердің жеке құзы ры на беріл- 
гендіктен, олар нәсілдік бурмалауға 
жол берген әрі айыпкерлерді конститу- 
циялық теңдік қуқы ғы на н айырған.
«Фурман 
ісі» бойынша 
қабыл- 
данған шешім негізінде өлім жазасына 
уақытша тыйым салынды, сонымен 
бірге өлім жаэасын тағайындауда 
судьялар мен алқабилердің е р кінд і- 
гі шектелді. Соған қарамастан, 1999 
жылға дейін өлім жазасы укім інің
орындалу мөлшері арта берді Бертін 
келе нәсілдік теңдікке қатысты сын 
кушейіп, «өлім жәзасы - қы лмысты те- 
жеудің тиімді әдісі емес» деген зерттеу- 
лер көбейген соң ғана өлім жазасына 
кесілгендер саны аэайды (Fagan, 2006; 
Weisberg. 2005). Бірақ бұл өлім жаэа- 
сына қаты сты нәсілдік бурмалауды 
тоқтата алды ма7
Өкінішке қарай, тоқтата алма- 
ды. Зерттеулерге қарағанда, әлі кунге 
дейін адамның нәсіліне қарай оның 
өлім жазасына кесілу ы қтималдығы н 
болжауға болады. Өлім ж азасының 
орындалуын 
күтіп 
отырғандардың 
53 пайызы - афроамерикалықтар 
мен испантектілер (Өлім жазасы ту- 
ралы ақпарат орталығы, 2009b). Бул 
көрсеткіш афроамерикалықтар мен 
испантектілердің 
жалпы 
санының 
үлесінен немесе сотталған кісі өл- 
тірушілер саны ны ң үлесінен әлдеқай- 
да жоғары. Сондай-ақ басқа афроаме- 
рикалы қтарға қарағанда, стереотип 
бойынша «қара нәсілдіге» жататын 
афроамерикалықтардың кіс і өліміне 
қаты сты айыпталу ы қтималды ғы екі 
есе ж оғары (Eberhardt el аі. 2006).
Өлім жазасына кесу үкім інің ықти- 
малдығына жәбірленушінің 
нәсілі
де 
эсер етеді. Афроамерикалықтарды өл- 
тіргендерге қарағанда, а қ нәсілділерді 
өлтіргендер өлім жазасына әлдеқайда 
көп кесіледі. Бұл статистика қылмыс- 
ты қ сот ж үйесінің ақ нәсілділердің 
өмірі қара нәсілділердің өмірінен қун- 
ды деп санайтынын көрсетеді.
Өлім жазасы ісінен нәсілшілдікті 
(және басқа да бурмалаушылықты) 
алып тастау проблемасынын көтерілуі 
«кінәсіэ адамдардың да жазаланып 
жатуы мумкін» деген күд ікті ұлғайтты. 
2000-2009 жылдар аралығында ДНК 
тестісінің қоры тынды сы бойынша 170 
адам ақталды. Қате үкім шығаруға бас- 
ты себеп - куәлердің кінәсіз адамдар- 
ды айыптауы. Әсіресе куәгер а қ нәсіл- 
ді, ал күд ікті қара нәсілді адам болған 
жағдайда қате үкім шығарылып жата- 
ды Бұған қоса, бул істердегі айыпкер- 
лердің көбі кедей болған, оларға тиісті 
қу қ ы қ т ы қ көм ек көрсетілмеген неме­
се полицейлер оларды кінәсін мойын- 
дауына мәжбүрлеген
ғандар саны еселеп артты. Ал балама ұстанымдар әсіресе шағым 
жасалмаған және зардабы аздау қылмыс жасаушыларға кеңпе- 
йілдікпен қарауға шақырады. Ал девианттылық пен қылмыстың 
ауырлау түрлеріне келсек, қылмыстың артуына жол ашып отыр- 
ған әлеуметтік проблемаларды реттеп, теңсіздікті азайтып, жұмыс 
істеуге тең мүмкіндік бере алады.
Бірақ мұны жүзеге асыру үшін көп күш-жігер, ақша және саяси 
капитал жұмсалуы тиіс. Құқықтық сот жүйесіне бөлінетін ақша- 
ны білім беру, түрғын үй салу, жүмыс орындарын ашу сияқты ша- 
раларға бұру керек әрі күш-жігер мен ақшаны бай аудандардан гөрі 
кедей аудандарға бағыттау қажет.
Әлеуметтанудың барлық салалары да, саяси партиялар да қо- 
ғамдық бақылаудың қажеттігін мойындайды. Олар зорлау, зор- 
лық-зомбылық және есірткімен байланысты қылмыстарды, ізін 
суытпай шешуді қажет ететін күрделі мәселе ретінде қарастыра- 
ды. Проблема сол шешімнің жолдарына байланысты. Әлеуметтану 
ғылымы жеке адамды қылмыс жасағаннан кейін түзетуге тырысу- 
дың орнына, қылмыстың өршуіне себепкер болып отырған әлеу- 
меттік институттарды өзгерту қажет деп санайды.


186


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   213   214   215   216   217   218   219   220   ...   274




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет