Бағдарламасы аясында іске асырылды David В. Brinkerhoff, Rose Weitz, Suzanne T. Ortega essentials of
жүктеу/скачать 30,13 Mb. Pdf көрінісі
|
Әлеуметтану негіздері
- Бұл бет үшін навигация:
- Дін мен қоғам арасындағы шиеленіс
| БІЛІМ ЖӘНЕ ДІН
353 Протестанттық этика және капитализм рухы Діни ойлардың өзге әлеуметтік құрылымдарға ықпалын саралай оты- рып, Вебер ([1904-1905] 1958) протестанттық реформация капитализм- ге жол салды деп тұжырымдады. Ертедегі протестанттар еңбек ету, рационализм және қарапайым өмір сүру - дұрыс, ал жұмыссыздық пен сылбырлық - күнә деп санады. Бұл сенімді Вебер Протестанттық этика деп атады. Осы этиканы ұсганатын адамның өмірі қандай бол- мац? Ондай адам іскерлік шешім қабылдағанда эмоцияға емес, ақылға сүйене ме (мысалы, қажет, бірақ тиімсіз қызме гкерді жүмыстан босат- қанда)? Жеке қүлшыныстарына ермейтін үнемшіл бола ма? Мүндай адамның бай болары анық. Вебердің айтуыиша, байлыққа жету негіз- гі мақсатқа айналғанға дейін алғашқы кездегі протестантшылдық қа- лыптастырған адамгершілік қүндылықтар бастапқы капитализмнің негізін құрады. Вебердің зерттеуінен кейін бір ғасырға жуық уақыттан соң, зерт- теушілер сол мәселені қайтадан көтерді және көпшілігі басқа қоры- тынды жасады. Бірақ бұл зерттеулер Вебердің дін әлеуметтануына қосқан зор үлесін өзгерте алмады - діни ойлар әлеуметтік құрылым- дағы шиеленіс пен өзгерістің себебі бола алады. Дін мен қоғам арасындағы шиеленіс Әрбір дін өзара қарама-қайшы, бірақ бірін-бірі голықтыратын екі тен- денциямен қиылысады: әлемді қабылдамау және әлеммен ымыраға келуге тырысу (Troeltsch 1931). Егер дін зинақорлықты, гомосексуа- лизмді және неке бүзушылықты айыптаса ондай адамдар қоғамнан аластатылуы керек пе, әлде адамдардың әлсіздігін ескере отырып, олардың әрекетін түзетуге бола ма? Егер «бай адамның жұмаққа кіруі- нен гөрі түйенің иненің көзінен өтуі жеңіл болса», шіркеу адамдарға дүниелік заттарын тастау керек деп талап қоя ала ма? Дінбұлдилеммалардықалайшешеді?Олардыңықтималтүріменси- паттамасымаңыздыма?Ғалымдардіниұйымдардыңнегізгіүштүрінбө- л іп көрсетеді, олар: ғибадатханалар, секталар жәнежаңа діни қозғалыс- тар (ЖДҚ). Ұғымдардың қорытындысы: ғибадатханалар, секталар және ЖДҚ - діни құрылымдардың осы үш түрі салыстырмалы түрде қарас- тырылады. Ғибадатхана Күнделікті өмірде «ғибадатхана» терминін біз христиандық діни ұй- ымды немесе ғибадат орнын атау үшін қолданамыз. Әлеуметтанушы- лар «ғибадатхана» терминін қоғам қабылдайтын кез келген дінге қа- тысты қолданады. Кейбір қоғамдарда ғибадатханамен байланыстың тығыздығы соншалық, мемлекет тарапынан зор қолдау көрсетіліп, тіпті мандат беріледі. Мұндай жағдайда ғибадатхана мемлекеттік деп танылады. Мысалы, 1500 жылдары Испанияда католик емес адамдар заң жүзінде өлім жазасына кесіліп, өртелетін болған. Қазіргі кезде Иранда шари- ғат қағидаларын үстанбайтын адамға заң жүзінде өлім жазасы кесі- ліп, таспен атқыланып өлтірілуі мүмкін. Енді бір қоғамдарда бірде-бір ғибадатхана мемлекеттік билікке Протестанттық этика - еңбек ету, рационализм және қарапайым өмір сүруді дұрыс деп, ал жұмыссыздық пен сылбырлықты күнә деп санайтын тұжырым. Ғибадатхана - арнайы қүрылымга айналған діни ұйым. Олар ғасырлар бойы қолдау тауып, қоғам тәртібі мен құндылықтарын сақтап келді және қоғамның белсенді бөлігіне айналды. Мемлекеттік ғибадатхана - мемлекет тарапынан жан-жақты қолдау көрсетілетін, тіпті мандат берілетін ғибадатхана. 23-251 |