Бағдарламасы Бағдарламаның мақсаты аутизмі бар баламен байланыс орнату және өзара әрекеттесудің бастапқы формалары
«АСБ бар балаларды әлеуметтендіру технологиялары». Реферат
жүктеу/скачать 47,61 Kb.
|
| «АСБ бар балаларды әлеуметтендіру технологиялары». Реферат
АСБ бар балаларды әлеуметтендіру Жоспары: Әлеуметтік ортадағы АСБ бар балалар. Аутизм ауру емес. Қоғам және аутизм балалар. 1. Әр адам білімге мұқтаж: өзін-өзі тану, басқа адамдар мен бүкіл әлем, менталитетті қалыптастыру және мамандық алу. Мұндай мүмкіндіктерді беретін оқу процесі. Бірақ оқыту әрдайым оңай бола бермейді және бұл оқылатын пәндердің күрделігі, ұжымдағы немесе жаңа әлеуметтік ортадағы қарым-қатынас қиындықтары туралы емес. Барлық уақытта мүмкіндігі шектеулі адамдар болды, бұл олардың қоғамның толыққанды мүшесі болуына мүмкіндік бермеді. Олар бұл мүмкіндікті мемлекет оларға тиісті білім алуға жағдай жасай алған кезде ғана ала алды. Қазіргі уақытта әлемдік қоғамдастық инклюзивті білім беруді балаларды кез келген кемсітуді болдырмайтын, барлық адамдарға тең қарым-қатынасты қамтамасыз ететін және ерекше білім беру қажеттіліктері бар балалар үшін ерекше жағдайлар жасайтын идеология шеңберінде оқытудың перспективалық ұйымдар нысаны ретінде таниды. “Инклюзивті қоғамға көшу” – бұл адамдар арасындағы аайырмашылықтар тұрақтылыққа қауіп төндірмейтін әлеуметтік қатынастарды қалыптастыруды көздейтін терең және күрделі процесс екенін түсіну керек. Сақталған интеллект, керемет есте сақтау қабілеті, жақсы көрнекі қабылдау оған оқу материалын игеруге мүмкіндік береді. Құрдастарымен және мұғалімдерімен байланыс орнатуда қиындықтар туындайды, өйткені мұндай балалар көбінесе орынсыз мінез-құлықты көрсетеді. Бұл бұзушылықтар туғаннан анықталмайтындықтан, ата-аналар көбінесе балалардың дамуын түзетуде уақытын өткізіп алады. Бала туылғанға дейін әр ата-аналарға ерекше балалардың дамуы жайлы кеңінен ақпарат беру керек. Жалпы алғанда, біздің қоғам күні бүгінге дейін ерекше қажеттіліктері бар балаларды қабылдай алмай отыр. Оларды барынша «тығып », ауылды мекендерге әжесінің қолына жіберіп, диагнозды мойындамай, үлкен қателіктер жасады. Болашақ аналар кәсіби психологтарының жұмысы, бала туылғаннан кейінгі кеңестер, кем дегенде, мұндай балалармен жұмыс істеуге ішінара көмектесе алады. Бірақ, өкінішке орай, біздің барлық психологтар бұл диагноздарды қабылдамайды, мұндай балалармен жұмыс тәжірибесі өте аз, сондықтан негізгі жүктеме ата-аналарға, содан кейін мектепке түседі. Кейбір ата-аналар бар ауыртпашылықты өз мойнына алып, арнайы психологиялық білім алады, осы мәселе бойынша іс-шараларға қатысады, сондықтан олардың әрқайсысы өз баласы үшін ең маңызды және сауатты маман болып табылады. Мұғалімдер мұндай ата-аналармен достастықта, тығыз байланыста жұмыс істеген кезде нәтиже тезірек көрінеді. Ал мұғалімдер үшін негізгі проблема – теориялық білімнің жетіспеушілігі. Өйткені, аутизм әртүрлі, ол әр балада жеке көрінеді, сондықтан әр баламен жұмыс қатаң жеке болуы керек. Мұндай диагнозы бар әр баланың психологиялық білімі бар педагог-ассистент болған кезде өте ыңғайлы. Жыл бойы шағын педагогикалық кеңестер, ата-аналардың, ассистенттердің және психологтың қатысуымен тренингтер өткізіледі, олар балалардың атаулы ерекшеліктерін, онымен қарым-қатынас өзгешеліктерін, тиімді ынталандыру мен қатаң ұстауды түсіндіреді. Әр бала үшін баланың психологиялық ерекшеліктерін, оның қызығушылықтары мен қабілеттерін ескеретін жеке білім беру бағдарламасы жасалады. Тәжірибеге сүйене отыра, ең бастысы, аяушылық пен сыпайылыққа немесе, керісінше, немқұрайлыққа бармау керек. Бірақ мұндай балаларды әлеуметтендірудегі ең тиімдісі – құрдастарымен қарым-қатынас жасау терапиясы. Мұғалім балаларға қол жетімді тілде сыныптастарының ерекшеліктерін, онымен қарым-қатынас ережелерін түсіндіргенде, оқушылар көп ұзамай мұндай балаларды айналып өтпей, олармен тең дәрежеде сөйлесетін болады. Сынып жетекшісінің жалпы сынып ата-аналарымен де жұмыс істеуі өте маңызды. Мұнда көп нәрсе мұғалімнің мәселенің мәні мен жұмыс тәсілдерін қалай жеткізе алатындығына байланысты. Мүмкіндігі шектеулі балалармен жұмыс егер қамтамасыз етілсе, тиімді болады: әр оқушының психологиялық ерекшеліктерін білуі және осы білімді күнделікті жұмыста қолдануы; оқушыларға толерантты орта құру; тіпті ең қиын жағдайларда да дұрыс сабырлы шешім қабылдау. Мұндай балалармен жұмыс істеу тек дәйекті білім беру әрекеттерін ғана емес, сонымен бірге сезімталдықты, әдептілікті, әсіресе басқа балалардың қатысуымен сақтықты қажет етеді. 2. Аутизм – әлем бойынша әлі толық зерттелмеген синдром. Бұл сырқатқа нақты жағдай фактор әсер ететіні әлі күнге дейін белгісіз. Дегенмен бұл – бала дамуындағы, оның ми жүйесіндегі ауытқушылықтың ауыр түрі. «Аутизм» терминін алғаш рет швед психиатры Эйген Блейлер 1911 жылы ашқан. Грек сөзінен аударғанда «өзім» деген мағынаны білдіреді. Терминнің өзі айтып тұрғандай, аутизмге шалдыққан бала өз әлемімен өзі болып, сыртқы құбылыстарды, өзгерістерді мүлде қабылдамайды. Тіпті, үйінде өзі үйреніп қалған жиһаздарды, түс қағаздарды ауыстырса да ашуланып, қарсылық ретінде айғайлап, жылап, мінез көрсетеді. Аутист жандар бір нәрсемен ұзақ уақыт бойы айналысып отыра береді, бір ойынды ойнап, бір қимылды қайталай беруі мүмкін. Дәрігердің сипаттауы бойынша, бала атын атап шақырса елең қылмайды, көзге тіке қарамайды, дыбысқа, басқаға реакциясы болмайды, өзімен-өзі отыра береді. Басында осындай белгілеріне қарап мамандар «аутизмбалаға жеткілікті көңіл бөлмегендіктен, бір үйде жалғыз өзі ұзақ уақыт бойы қалып, қойғаннан пайда болады» деген пікірді айтып жүрді. Бірақ бұған ешқандай ғылыми дәлел болған жоқ. Шыны керек, бүгінге дейін аутизмнің нақты себептері әлі табылмады. Қаншама зерттеулер жүргізіліп жатыр . Бірақ пікір де алуан түрлі. Бірі – тұқым қуалаушылық фактор әсер етеді десе, енді бірі–сыртқы экологияның, дұрыс тамақтанбаудың, екпенің әсері екенін айтады. Орталық жүйке жүйесінің бұзылуынан да, жүктілік кезінде алған жарақаттың салдарынан да болуы мүмкін. Сондықтан әлі күнге дейін аутизмнің неден туындайтыны табылмаған соң, емдеу тәсілі де анықталмады. Ендеше аутизм – , дәрі беріп емдеп алатын ауру емес. Тек арнайы мамандар баланы қоршаған ортаға үйретіп, бейімдеу жұмыстарын күнделікті жүргізуі керек. Онда да баланы бір жылдың ішінде аутизм белгілерін жоя алмайды. Ал баланың аутизмге шалдыққан-шалдықпағанын 1-2 жастан байқауға болады. Сол себепті ата-ана аутизм белгілерін ерте байқаса, оңалту жұмыстары да тез басталады. Соған қарай оның қоғамға бейімделуі жеңіл әрі тез өтеді. Аутизмге шалдықты деп балаларды шеттетуге болмайды. Өйткені аутизмнің жеңіл, орташа, ауыр деген үш деңгейі бар. Соның ішінде жеңіл түріне шалдыққандар 100 пайыз емделіп кетпесе де, ортаға сіңісіп, өз бетімен өмір сүре алады. Дәрігерлердің пікірінше, аутисттердің табиғи әлеуеті мен есте сақтау қабілеті кей жағдайда жоғары. Тарихқа үңілсек, аутизмге шалдыққан Леонардо да Винчи, Исаак Ньютон, Альберт Эйнштейн секілді тұлғалар да болған. Осындай ерекше жанның бірі – Әлібек сноубордпен айналысып, мультфильмдермен әуестенеді. Анасының айтуынша, ұлының қоғамға бейімделуіне қызығушылығы әсер етіпті. «Біз бастапқыда аутизмді «ауру» деп санап, қателік жібердік. Өзімізді «ауруды жеңеміз» деп сендіріп,уақытымызды емдеуге арнадық. Сөйтсек бұл «ауру емес», жатыр ішінде қалыптасатын жүйке жүйесінің өзінше бір түрі екен. Бар болғаны аутизмдерге дамуы мен қалыптасуы үшін жеке әдістеме керек», – дейді анасы Жанна Қаратай. 3. Бұған дейін аутизммен ауыратын балаларды тек арнайы мектептер, орталықтарда ғана бейімдейтін. Алайда бүгінгі ғаламдық тәжірибеге сәйкес аутизм белгісі анықталған баланы оқшаудың қате екені айтылып келеді. Сол себепті аутизм белгісі бар балаларға барлық бала секілді орта мектептерде білім алуларына жағдай жасауға арналған шаралар қолға алынды. Бұл үрдіс елімізде де ерекше қарқынмен жүзеге асырылып жатыр. Айталық, Білім және ғылым министрлігі ерекше білім беру қажеттілігі бар, оның ішінде аутизмі бар балалармен жұмыс бойынша ассистент-педагогтерді даярлауды бастап кетті. Жоғары оқу орындарындағы педагогикалық мамандықтардың білім беру бағдарламаларына арнайы модульдер енгізілген. Сондай-ақ 2025 жылға қарай мектепке дейінгі ұйымдар мен ерекше білім беру қажеттілігі бар жандарды, оның ішінде аутизмі бар балаларды қабылдауға дайындалған мектептердің үлесін 70%-ға дейін, ал колледждер мен ЖОО-ының үлесін 100%-ға дейін арттыру жоспарланған. Дегенмен, ерекше балалармен жұмыс істейтін ассистент-педагогтердің тапшылығы анық білініп отыр. Еңбек биржасының мәліметінше, жалақысы аз, жұмысы ауыр мамандыққа жастардың да ынтасы жоғары емес. Қазір Қазақстан бойынша педагог-ассистенттерді «Болашақ» қоры ғана дайындайды. Бүгінде біліктілікті арттыру курсын 150 маман оқып шықты. Дегенмен, педагог-ассистенттер әлі де жеткіліксіз. Себебі, жалақысы аз және әр жерде әртүрлі төленеді. Инклюзивті сыныптарды ашудағы басты мақсаттардың бірі де осы мәселеден туындаған. Аутист балалардың басты проблемасы әлеуметтік ортамен байланысының жоқтығы. Бала білім беру ұйымдарында ғана осы олқылықтың орнын толтыра алады. Қазір балабақшаларда инклюзивті білім беру жобасы жүзеге асып жатыр. Бірақ ол жерде аутист балалар барлық баламен бірге білім алмайды. Егер инклюзивті білім беруді дамытып, барлық балаларға тең дәрежеде білім берсек, аутист балалар да қоғамнан шетте қалмас еді. Аутист балаларды қоғам қабылдауы үшін халықты бұл синдроммен толықтай хабарландыру керек. Қазір аутизмді адамдар түсінбейді. Сол себепті мұндай балаларға үрке қарайды. Біреулер ауру, енді біреулер тәрбиесіз санайды. Америкада орта есеппен әр адам күніне 5 рет аутизм туралы ақпарат алады екен. Мұндай жағдайларда түсініспеушілік те аз болады. Иә, барлық бала бақытты болуға лайықты. Ал тағдырдың жазуымен аутизмге шалдыққан баланың жанын түсіну, қоғам болып қолдау – парыз. АСА бар балалар оқитын жалпы білім беретін мектептің негізгі міндеттері – әрбір баланың оң мүмкіндіктері әлеуметтік бейімделуін дамыту үшін арнайы жағдайлар жасау, оқу дағдыларын қалыптастыру және осындай оқушылардың оқу бағдарламаларын меңгеруі. Белгіленген міндеттерге жету үшін жұмыстың топтық әдісі қажет. Әр түрлі білім беру ұйымдарында бұл топ құрамы бойынша әртүрлі болуы мүмкін. Мұғалімдердің, тьюторлардың, әкімшіліктің, сүйемелдеу мамандарының (педагог психологтардың, логопедтердің және т.б.) өзара іс-әрекеті бірден жүзеге асырылмайды және әрдайым топтық бола бермейді, әрбір маман өзінің мамандандырылған міндеттерін шешеді. Алайда, инклюзивті тәжірибені іске асыратын мектептердің жұмыс тәжірибесі баланы білім беру процесіне енгізу бойынша жалпы кешенді міндеттерді қоюсыз, осы бағытта мектеп жұмысын табысты деп атауға болмайды. Пәнаралық топ жалпы құндылықты бағдарлармен, білім беру үдерісінің барлық қатысушылармен жұмыс жасауда бірыңғай философиялық және әдіснамалық көзқараспен, бір-біріне кәсіби және жеке көмек көрсетумен, мамандардың бала мен оның отбасына жақындаудағы кәсіби ұстанымдары мен білімдерінің өзара толықтыруымен, олардың жұмысының әртүрлі кезеңдеріндегі тығыз ынтымақтастығымен ерекшеленеді. Пәнаралық топқа бір-біріне мамандар мен мұғалімдер ұсынатын баланың алға басуы, оның даму динамикасы туралы анық ақпарат, жұмыс және сыни жағдайларда іс қимылдарды үйлестірушілік және нақты ұйымдастыру, барлық мамандар АСА бар балаларды бейімдеу, оқыту және әлеуметтендіру үшін жағдай жасауға белсенді қатысатын кең кәсіби қоғамдастыққа қатысу қажет. Мұғалімдер АСА бар баланы, оның отбасын, білім беру үдерісінің басқа да қатысушыларын психологиялық-педагогикалық сүйемелдеуді жүзеге асыратын мамандардың пәнаралық тобының толық құқылы және негізгі қатысушылары болып табылады. Бұл ретте барлық мамандардың өзара әрекетінің негізгі нысаны мектеп психологиялық-педагогикалық сүйемелдеу қызметі болып табылады. жүктеу/скачать 47,61 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|