Метасана оқушылардың жас ерекшеліктері тұрғысынан

60
тегиясын қарастыру» сипаттамасы ретінде Флейвелл енгізді (Flavell, 1979). Метасана жай ой-
лап әрі біліп қана қоймай, адамдардың қалай ойлайтынын, не білетінін қарастыра отырып, 
өзіндік рефлексия жасау мүмкіндіктерін зерделеу қабілетіне жатады.
Психолог Уильям Джеймс (1890) интроспективті бақылаудың маңыздылығын атап өткен, 
ал Выготский (1962) саналы рефлексиялық бақылау және білімді кемелдендіре игеру мектепте 
оқытудың аса маңызды факторлары болып табылатынын түсінгендердің алғашқысы болды. 
Зерттеуші білімді дамытудың екі факторы барын айтады: біріншісі – білімді автоматты түрде, 
ұғынбай алу, одан кейін екіншісі – алынған білімді саналы түрде ұғынып бақылаудың біртіндеп 
өсуі келеді, шын мәнінде, бұл жайлар қызметтің танымдық және метатанымдық аспектілерінің 
арасындағы айырмашылыққа қызмет етеді. Флейвелл және басқалар (1995) егер оқу үдерісін 
ұғыну  деңгейіне  ауыстыра  алатын  болса,  онда  біз  балаларға  өзіндік  ойлау  үдерісін  жақсы 
түсінуге,  өзінің  оқуын  бақылауы  мен  ұйымдастыруын  игеруге  көмек  бере  алар  едік  деген 
пікірді ұсынды. Бірақ тиімді оқу қолданылып жүрген білім қорына ақпаратты кіріктіру үшін, 
жай ғана онымен амал-әрекет жасау емес, ол ассимиляцияланған ақпаратқа, жаңа ақпарат пен 
бұған дейін белгілі болған ақпарат арасындағы өзара байланысты түсінуге, осындай түсінуді 
ынталандыратын үдерістерді ұғынуға және қаншалықты жаңа әрі қашан зерделенгенін білуге 
назар аудартады.
Сонымен  қатар  Флейвелл  мен  оның  әріптестері  (1995)  метасана  қабілеті  жасқа  байла-
нысты өзгереді және жасы үлкенірек балалар метатанымдық ақпаратты көптеген мөлшерде 
игергендіктен олардың үлгерімі жоғарырақ деп тұжырымдаған. Бірақ, мұндай стратегияларды 
пайдалана алмау жасына емес, тәжірибесіне де байланысты деуге болады. Сондай-ақ үдеріске 
педагогтің араласуы бастауыш мектеп жасындағы балаларға да жемісті оқу стратегиясы бола-
тын метасана компоненттерінің кейбіреуін дамытуға көмектеседі.
Әдетте, оқуда қиындықтары бар оқушылар өздерінде бар білімі мен біліктерін қолданбайды, 
мүмкін  олар  стратегияларды  білмейтін  немесе  жоспарлай  алмайтын  шығар,  ал  міндеттерді 
шешпек болғанда, өздерінің алға ілгерілеуін қадағалай алмайды. Жүргізілген зерттеулер мұндай 
оқушылардың  әдетте  сабақты  түсіндіруге  ғана  емес,  сондай-ақ  өзін-өзі  реттеу  мен  оқуын 
бақылауын жақсарту үшін метатанымдық көмекке мұқтаж екенін көрсетеді. Өте қабілетті және 
дарынды балалардың ерекшеліктерінің бірі – қабілеті шамалы құрдастарымен салыстырғанда 
олардың метатанымдық сауаты жоғары болуы (Sternberg, 1983). Олар өздерінің не білетінін 
және білмейтінін, нені біле алатынын және біле алмайтынын анық түсінеді. Мұндай балалар 
қажетті білімді алуға өздеріне ненің көмектесетінін біледі. Оның үстіне, олардың креативтілігі 
ойлау жылдамдығына байланысты емес. Шын мәнінде, қолда бар дәлелдемелер IQ жоғары 
балалар, шығармашылық есептерді IQ төменірек оқушылардан жылдам шығармайды, алайда 
баяуырақ ойласа да тереңірек түсінетінін көрсетеді деп болжауға мүмкіндік береді (Davison, 
Deuser & Sternberg, 1996).

жүктеу/скачать 4,87 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: