Байдуллаева Қазақтіліне аударғандар Н. М. Алмабаева, Г. Е. Байдуллаева, К. Е. Раманқұлов Мәскеу и з д а т е л ь с к а я г р у п п а «гэотар-медиа» 1 9
жүктеу/скачать 28,1 Mb. Pdf көрінісі
|
Ремизов А.Н. Медициналық және биологиялық физика (1)
| 26.9-сурет
1 Нәрсенін және кескіннің кеңістіктері өзара түйіндес, онда «алдыңғы» және «арткы», «бірінші» және «екінші» түсініктері шартты. сонан соң оптикалы өске параллель жүреді. Осы екі сәуленің киылысы ( S2 нүктесі) 5, нүктесінің кескінін береді. УУ, және N2 нүктелері түйіндес нүктелер деп аталады (26.10-сурет). Олардың ерекшеліктері мынада, олардан өткен 3 түйіндес сәулелер оптикалық өске бір- дей көлбеу жасайды. Егер оптикалык жүйенің екі жағында да сыну көрсеткіштері бірдей орта болса, онда түйіндес нүктелер сәйкес негізгі нүктелермен беттеседі. Сонымен оптикалык жүйе алты кардиналды нүктемен және алты кардиналды жазык- тыкпен сипатталады. Корыту (жүмысын) есептеулерін жасамай-ак орталык оптикалык жүйе үшін кейбір негізгі формулаларды келтірейік: /,/в , + f2/a 2 = /; (26.5) f j f 2 = n j n v (26.6) мұндағы п] және п2 — оптикалык жүйесінің шеткі сфералык беттерінің оң және сол жағындағы орталык сыну көрсеткіштері; в,, аг , / белгілеулері 26.10-су- ретте түсіндірілген. at және/, кесінділері Нг ал а, ж әне/, кесінділері Я, негізгі нүктеден бастап есептелінеді. Олар оң деп есептелінеді, егер олардың бағы- ты жарықтың таралу бағытымен дәл келсе, және керісінше жағдайда да теріс деп есептелінеді. Көп жағдайда жарык, сәулесінің таралуы суретте солдан оңға қарай тарайды деп алынады. Жүка линза оптикалык жүйенің дербес жағдайы болғандыктан жоғарыда айтылғандар ол үшін де орынды. Бүл жағдайда төрт кардиналды нүктелер негізгі жәйне түйіндес линзаның орталығымен дәл ке- леді, ал (26.5) формуласы (26.3) формуласына көшеді. Мұндай линзалардағы кескінді салу ережесі мектеп курсынан белгілі болғандықтан, олар жоғарыда айтылған әдістің дербес жағдайы деп қарастырылады. 26.4. КӨЗДІҢ ОПТИКАЛЫҚ ЖҮЙЕСІЖӘНЕ ОНЫҢ КЕЙБІР ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ Адамның көзі ерекше оптикалык жүйеге жатады, оның оптикада алатын орны ерекше. Себебі, біріншіден, көптеген оптикалык кұралдар көздің көру кабілетіне негізделген, екіншіден, эволюция үдерісінде жетілдірілген биоло- гиялық жүйе ретінде адамнын көзі оптикалык жүйелерді кұру кезінде жана идеяларды косуға мүмкіндік береді. Медиктер үшін көз функционалды бү- зылуға және ауруға ұшырайтын мүше ғана емес, баска аурулардың себебін түсіндіретін акпарат көзі. Адамның көзінің кұрылысына кыскаша токталып өтейік. Негізі көз деп дұрыс шар түрлі (26.11 -сурет) көз алмасын айтамыз: ере- сектер үшін алдыңғы-арткы өлшемі жуык түрде 24,3 мм, тікшесі — 23,4 мм, және көлденен түрде — 23,6 мм. Көздің кабырғалары концентрлі орналаскан үш кабыкшалардан тұрады: сырткы, орталык және ішкі. Сырткы нәруызды кабыкдиа — 1 аккабык, ал көздің алдыңғы бөлігінде дөңес мөлдір кабыкшаға өтіп — 2 мөлдір кабакты кұрайды. Мөлдір кабактың орталыктағы қалындығы 0,6 мм жуык, ал шетіндегі 1 мм жуык. Оптикалык касиегі жағынан жарыкты көбірек сындыратын көздін бөлігі — мөлдір кабык. Ол көзге жарык сәулесін өткізетін терезе секілді. Мөлдір кабыктың кисыктык радиусы 7—8 мм жуык, оны кұрайтын заттың сыну көрсеткіші 1,38. Қабакка бекітілген мөлдір кабык- тың сыртқы беті 3 коньюнктивке (көздің сілеймелі кабағы) өтеді. Аккабыкка 4 тамырлы кабыкша жанасады. Ол жарыктын көздегі ішкі диффузиялык ша- шырауына кедергі келтіретін кара пигментті жасушалардын кабатымен төсел- ген. Көздің алдыңғы жағындағы тамырлы кабыкша 5 нұрлы кабыкка көшеді, онын ішінде 6 дөнгелек тесік-карашык бар. Қарашыкка ішкі жағынан мөлдір жәнесерпімдідене, косдөнестілинзағаұксас 7 көзбүршакорналаскан. Көзбұр- шактың диаметрі 8—10 мм, алдыңғы берінін кисыктык радиусы 10 мм, арткы бөлігінін кисыктык радиусы — 6 мм. Көзбұршакты күрайтын заттын сыну көр- сеткіші 1,4‘ бірнешеге көбірек. Мөлдір кабык пен көзбүршактын аралығында 8 көздің алдыңғы камерасы орналаскан, ол оптикалык касиеті суға жакын сулы ылғалмен толтырылған. Көздін ішкі бөлігі көзбұршактан арткы кабырғаға дейінгі аралығы, шыны тәріздес дене деп аталатын мөлдір коймалжын бөліктен тұрады. Шыны тәріз- дес дененің сыну көрсеткіші ылғалдылыкка ұксас болады. Жоғарыда карастырылған көздін элементтері оны жарык өткізуші күрал ретінде карастырғанда кажет. Көз жүйкесі 10 көз алмасына арткы кабырға аркылы кіреді; тармактала отырып, ол көздін ен ішкі кабаты торшаға немесе 11 торлы кабыкка өтеді, ол көздің жарык кабылдаушы аппараты (рецепторы) болып табылады. Торлы кабык бірнеше кабаттан тұрады және әркайсысынын жүктеу/скачать 28,1 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|