Баймурза Әсел
1301-72
Психодиагностика – негізгі пәндік мазмұны психологиялық диагноз қою болып келетін психологиялық ғылым саласы мен психологиялық практиканың түрі. Сөйтіп, психодиагностика тұлғаның индивидуалды-психологиялық ерекшеліктерін бағалайтын және өлшейтін теорияны, принциптерді және құралдарды құрастырумен айналысады, бұл адам психологиясы туралы академиялық түсініктер мен оны зерттеу шынайылығы арасындағы айырмашылықты жеңуді қамтамасыз етеді.
Психодиагностика негіздері бойынша білімдер психологиямен іргелес саладағы мамандарға, соның ішінде әлеуметтік жұмыскерге салыстырмалы түрде аз уақыт аралығында тұлғаны, тұлғаралық қатынастарды, қандай да бір іс әрекет тиімділігін толықмәнді және сенімді зерттеу үшін, олардың дамуын болжау мен реттеу үшін қажет болып келетін жеке адамдар мен әлеуметтік топтардың
психологиялық ерекшеліктері,процесстері мен қалыптары туралы мәліметер
алуға мүмкіндік береді.
Психодиагоностиканың даму кезеңдері.
|
I. Психодиагностиканы дамытудың ғылыми емес кезеңі
|
Қазірдің өзінде осы кезеңде жеке ерекшеліктерді диагностикалаудың ғылыми және практикалық бағыты бөлінді.
Ғылыми бағыт Философия, философиялық антропология аясында жеке айырмашылықтар туралы іліммен қатар дамыды. Бұл бағытты суреттейтін мысал-Теофраст ("кейіпкерлер"), Гиппократ, Гален, Кант және т. б. сияқты философтардың трактаттары.
Жеке қабілеттерді сынау тәжірибесі (бастапқыда тест – "сынақ") қоғамдық өмірдің ажырамас бөлігі болды. Мысалы, Пифагор мектебіне қабылдау үшін әртүрлі сынақтар қолданылды (есептерді шешу қабілеті, күлу тәсілі, сәтсіздікке реакция). Ежелгі Қытайда шенеунік лауазымына үміткер адамдардың қабілеттерін тексеру жүйесі болған.
|
II. Психодиагностиканың басталуы психологияның бағыты ретінде
|
XIX ғасырдың аяғында психология философиядан эксперименттік ғылым ретінде ерекшеленеді. В. Вундттың эксперименттік психологиясының алғашқы зертханасы пайда болады, оны жасаушылар өздерін қолданбалы мәселелерді шешуден алыс теориялық психологияның өкілдері ретінде орналастырды.
1884 жылы Ф. Гальтон психодиагностиканың тәжірибеге бағытталған бағытын бастаған антропометриялық зертхана ашты. Осы зертхана аясында практикалық мәселелерді шешу үшін алғашқы өлшеу құралдары жасалады.
Ф. Гальтон мен оның шәкірттерінің жетістіктеріне мыналар жатады:
1. Зертхана аясында ХХ ғасырдағы психодиагностиканың үш негізгі бағыты белгіленді. Интеллект пен қабілеттің диагностикасы (зертхананың негізгі бағыты). Психофизиологиялық сынақтар жиынтығы болып табылатын алғашқы қабілет сынағы жасалды. Сипаттамалық ерекшеліктерді диагностикалау (сауалнамалар көмегімен). Сауалнамаларды Ф.Гальтон "күнделікті істердегі адамның мінез-құлық статистикасы"деп анықтады. Ф. Гальтон проективті диагностика идеясына ие, атап айтқанда жеке тұлғаны зерттеу үшін еркін Ассоциация әдісін қолдану идеясы.
2.Психометрика (психометрия) – психологиялық өлшем туралы ғылым негіздері әзірленді; тесттерді құрастыру үшін қолданылатын математикалық-статистикалық аппарат құрылды.
Ф. Гальтонның және оның ізбасарларының сынының негізгі нүктесі-олар жасаған сынақтар жарамсыз болып шықты, яғни тестілеу нәтижелері субъектілердің нақты жетістіктері мен сарапшылардың бақылауларына сәйкес келмеді.
|
III. ХХ ғасырдағы Психодиагностика
|
ХХ ғасырдағы психодиагностиканың тарихы кесте түрінде жалпылануы мүмкін. Ресейде және шетелде психодиагностиканың даму ерекшеліктеріне ерекше назар аудару қажет.
1921жылы Роршах психодиагностика терминін енгізді. Қазіргі психодиагностиканың тарихы XIX ғасырдың екінші жартысынан басталады. Білімін жетілдіру клиникалық кезеңінде ашылған. Бұл кезде адамдар жайлы эмпирикалық психологиялық білімдерді талдау жасауда негізгі шешуші рөлді дәрігерлер алады. Бұған дейін бұл мәселелермен философтар және жазушылар айналысқан. Сол жылдары дәрігерлерді әлемде кең тараған ауруды емдейтін невроз және жан ауруларына шалдыққан адамдардың ауруының шығу тегі және себептерін табу қызықтырды.
Дәрігер психиатрлар Европа клиникаларында ауруларға жүйелі бақылау жасап, оның нәтижесін талдай бастады. Сол кезде психодиагностикада бақылау, сұрақтама, құжаттарды талдау сияқты әдістер шыға бастады. Психодиагностиканың сандық әдістері XIX ғасырдың екінші жартысында шыққан деп есептеуге болады. Сол кезде алғаш рет неміс психологы В. Вундттың басшылығымен бірінші рет эксперименталдық психологиялық лабаратория ашылды.
А.А. Бодалев пен В. В. Столин дұрыс атап өткендей, ғылым тарихында бір кездері шешілмеген немесе қате шешілген мәселелерге жиі жүгінуге тура келеді. ХХІ ғасырдың басында бар тарихи тәжірибені жалпылау, одан сабақ алу қажет сияқты. А. Г. Шмелевтің пікірінше, Ресейдегі қазіргі психологиялық диагностиканың жағдайы 1936 жылғы атышулы қаулымен аяқталған 30-шы жылдардағы дағдарыстық жағдайға ұқсайды ("есірткі жүйесіндегі педологиялық бұрмаланулар туралы"). Дағдарыстан шығу тек өзекті мәселелерді нақты анықтау және заманауи психодиагностиканы дамыту міндеттерін қою арқылы мүмкін болады. Бұл мәселеге "Психология" журналының беттерінде жарияланған пікірталас арналды. Экономика жоғары мектебінің журналы " 2004 ж.
|
Достарыңызбен бөлісу: |
