Балашт ү с І п қ алие в б а л а л а р а у р у л а р ы
Юкстагломерулярлы аппарат (ЮРА)
жүктеу/скачать 16,27 Mb. Pdf көрінісі
|
Б Түсіпқалиев Балалар ауруының пропедевтикасы
- Бұл бет үшін навигация:
- Бүйректің функциялық және морфологиялық бірлігі болып нефрон есептелінеді .
- Проксимальды өзекшелер
| Юкстагломерулярлы аппарат (ЮРА).
Бүйрек шумақтарының қан тамырлары полюсі аймағында ерекше структуралы құрам болады, ол тегіс етті клеткалардың жиынынан және көптеген секреторлы түйіршіктерден (гранулалардан) тұрады. Бұл клеткалар юкстагломерулярлы немесе эпителиоидты клеткалар деп аталады. Рениннің пайда болуы олардың бөлу белсенділігіне байланысты. Көптеген ферменттердің әсер етуімен рениннен ангиотензин пайда болады, ол күшті вазоконстриктор болып есептелінеді. Бүйректің функциялық және морфологиялық бірлігі болып нефрон есептелінеді . Жаңа туған баланың бүйрегінің қыртыс қабатында морфологиялық «жетілмеген» мальпигий жасушалары көп болады. Бүйрек шумақтарында Шумлянский-Баумен висцеральды жапырақ қабығы куб тәрізді эпителиймен қапталған, бұл жағдайда фильтрация (сүзу) процессі қиындайды. Несеп өзекшелері және Генле тұзағы қысқа. Нефрондардың 20% жуығы және олардың Генле тұзағы кортикальды қабатта орналасады. Баланың бойымен бірге нефрон да көбейеді. Шумақтар саны азайып, интерстициальды тіндер өсуі байқалады. 3-4 жасқа дейін шумақтардың диаметрі кішкентай, капиллярлары солынқы болады. Шумлянский - Баумен капсуласы ішкі және сыртқы 2 қабаттан тұрады. Бұл екеуінің ортасында кеңістік қалады. Шумлянский-Баумен капсуласының ішкі бетінің эпителиальды клеткалары олармен бірігіп кеткен шумақ капиллярларының базилярлы мембраналарымен және эпителиальды клеткалармен бірге жартылай өткізгіш мембрана (жарғақ) құрайды. Бұл мембрана арқылы тек қана кіші молекулярлы заттар ғана өте алады. Қан түйіршіктері өтпейді. Шумлянский-Баумен капсуласының сыртқы беті нефрон өзекшесіне айналады. Проксимальды өзекшелер Генле тұзағы және дистальды өзекшелер мен жинаушы түтікшелер болады. Бүйрек үздіксіз несеп (зәр) түзеді. Шумақтардың әрекеттері – несепті сүзу. Сүзу арқылы алғашқы (провизорлы, капсулярлы, шумақтық) несеп пайда болады. Шумақтың сүзуші мембранасы 3 қабаттан 258 тұрады: эндотелий, базальды мембрана (БМ) және подацит. Шумақтағы сүзу арқылы су молекулалары, көптеген иондар, амин қышқылдары, қант және төмен молекулярлы қосындылар, шамамен метгемоглобиннің 75%, гемоглобиннің 3%, альбумин, соңғы суының 1% өтеді. Сүзу процесі шумақ тамырларындағы қанның гидростатикалық қысымы мен қан ағуының бәсендеуінің айырмашылығына байланысты. Қанның баяу ағуы капиллярлар- дың диаметрінің әртүрлігіне байланысты қан әкелуші капиллярдің диаметрі неғұрлым енді де, шығатын капилляр енсіз болады. Плазма белогының коллоидты-осматикалық қысымның шамасы сынап бағанасы бойынша 25 мм. Гидростатикалық қысымы – 55 мм, ал проксимальды ирек өзекшелердін ультра-фильтратының қысымы 20 мм-ге жуык, яғни тиімді сүзілу қысымы – 10 мм. Ол гидростатикалық қысымның көрсеткішінің белоктік- коллоидты осматикалық (РО) және капсула қабатының арасындағы гидростатикалық қысымдардың (Рr) қосындысының айырмасына тең. Қысымның осы айырмашылығына байланысты қан сүзіледі де, Шумлянский-Баумен капсуласындағы кеңістікке түседі. Бұл алғашқы несеп. Алғашқы несептің санды және сапалы құрамы болады, ол қанның құрамына ұқсас келеді. (қант, тұз, су және т. б.), тек қан түйіршіктері мен белоктар (ірі дисперслі) болмайды. Жаңа туған сәби мен алғашқы 2 жастағы баланың шумақ фильтрациясы (сүзуі) төмен болады, ол шумақты аппараттың анатомиялық ерекшеліктеріне байланысты. Балаларда шумақтар куб тәріздес эпителиймен қапталған және тек бала 5 жасқа жеткенде ғана, жалпақ эпителийлер пайда болады. Шумақ фильтрациясының (сүзуінің) және бүйрек қан ағысының шамасын клиренс - тест арқылы есептейді (тазарылу сынамасы). Ол клиникаларда кең қолданылады. Эндогенді креатинин клиренсі жаңа туған балада көп төмен болады, ол 10 мл/мл 1 айда – 28; 3 айда – 37; 6 айда – 55; жастан асқан балаларда 100±20 . Оның ең төменгі көрсеткіштері ертеңгісін, ал ең жоғарғы – кешкісін байқалады. Әртүрлі заттардың клиренсін салыстыру арқылы реабсорбцияланған судың және басқа заттардың мөлшерін және пайызын, яғни бүйректің өзектік реабсорбциялық қабылетін, анықтауға болады. Қалыпты жағдайда судың реабсорбциялану коэффициенті 97-99 % болып келеді. Қандағы қалдық азоттың мөлшері 20-40 мг % немесе 14,28-18,56 ммоль/л. Бүйрек қан ағысының шамасы – үлкен кісілерде – 600 мл/мин. Жаңа туылған балаларда – 120-130 мл/мин; жасқа дейінгі балада – 250-260 мл/мин. Физиологиялық жағдайда фильтрациядан молекулярлы салмағы 65000–70000-ден төмен белоктар өтеді. Шумақтық ультрафильтраттың 100 мл-де 10–20 мг белок болады, оның көп бөлігі проксимальды ирек өзекшелерде қайтадан сорылады (реабсорбциялана- ды). Баланың тәуліктік несебінде 6-30 мг белок болады (үлкендерде 100-ге дейін жетеді). Негізінен белоктардың түрі – альбумин, бэта-микроглобулин, трансферин, ірі молекуляр- лы белоктар (альфа және бета-глобулинге жататын) сау адамның несебінде болмайды. Реабсорбция және секреция процесстері нефронның дистальды бөліктерінде жүреді, ол 3 бөлімнен тұрады: жүктеу/скачать 16,27 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|