Бас редакциясы

26
Жазу ж±не кiтап оіу
1. Бес жанды бiр жансызІа мiнгеседi,
Їстiнен аі таіырдыґ iз кеседi. (Бес саусаі пен іалам)
2. Жапанда бiр н±рсе бар аузы жабыі,
Ашылар мезгiлiнде бауырын жазып;
Iшiнде толып жатіан іазынасы бар,
Јорек іып пайдаланар тамам халыі. (Кiтап, оіу)
Тѕрмыс заттары мен іѕралдар
1. Јара сиырым іарап тѕр,
Јызыл сиырым жалап тѕр. (Јазан, от)
2. Судан шыІады, –
Судан іоріады. (Сабын)
3. Таґ іаларлыі бiр ит бар,
Їй баІады, їрмейдi.
АяІы жоі, жїрмейдi, 
Кµмейiне тыісаґ, сµйлейдi,
Адам тiлiн бiлмейдi,
Рѕісатсыз сол иттен
Адам їйге кiрмейдi. (Јѕлып)
4. Ґзi тоі,
Кµлеґкесi жоі. (Јѕдыі)
5. Єзын іѕйрыі сауысіан,
Бiр кµлдiґ суын тауысіан. (ЈауІа)
6. Аіылы бар, басы жоі,
Аузы бар, денесi жоі,
Јолы бар, аяІы жоі. (Јаіпан) 
7. Ґмiрдi µлшейдi,
Ешкiмнен сѕрамай,
Тiлiґдi алмайды,
Тетiгiн бѕрамай. (СаІат)
8. Табаныма байладым,
Јос таяіпен айдадым. (ШаґІы)
9. Ґмiр-µмiр, µмiрден,
Жаііан оты кµмiрден,

27
Зымыран деген бiр іѕс бар,
Жѕмыртіасы темiрден. (Мылтыі, оі)
10. Бѕлбѕлдыґ екi іѕлаі, бiр басы бар,
СалдырІан сегiз жерден таґбасы бар;
Бѕлбѕлды жолІа салып айдаІанда,
Салатын ±рбiр тїрлi жорІасы бар. (Домбыра)
Жаратылыс пен жаратылыс іѕбылыстары
1. Бiр тїктi кiлем,
Бiр тїксiз кiлем. (Аспан, жер)
2. Алты іаз, жетi їйрек, бiр бµдене,
Кейде орта, кейде толы сары тегене;
Лайдыґ тѕныіпенен арасынан
Бiр аііу ѕшып шыіты іѕсіа тµре.
Жѕмбаішы кiсi болсаґ, осыны тап,
ШыІардым µз ойымнан, бѕл немене?
(Алты іаз – їркер, жетi їйрек – жетi іараішы, бiр
бµдене – шолпан, бiр аііу – кїн)
3. а) Їй їстiнде ѕсаі тас. (Жѕлдыз)
±) Таіиям толІан сµк,
Ерте тѕрсам, жоі. (Жѕлдыз)
б) Кµп моншаі їй їстiне іойдым шашып,
Јарасаґ, толып жатыр, кµзiґдi ашып,
Їйiме с±улеленiп тїссе жарыі, 
Кетедi ±лгi моншаі б±рi іашып. (Жѕлдыз)
в) Бiз, бiз, бiз едiк,
Бiз арбалы іыз едiк,
Таґ атіанша жайылдыі,
Таґ атіан соґ жойылдыі. (Жѕлдыз)
4. Бiр н±рсе жердiґ бетiн шыр айналІан,
Маіѕлыі, бiз бiлмеймiз, іайда барІан,
Арасын жер мен кµктiґ мекен іылып,
Байлаусыз бiр арада тѕра алмаІан. (Жел)
5. Бiр н±рсе кµрiнбейдi бар Іой µзi,
Адамзат ол н±рсенi кµрмес кµзi,
Жансызды іимылдатып жанды іылар,

Ызылдап ызыґданар айтіан сµзi. (Жел)
6. Јуып едiм, – мойнын бѕрмады,
Єстайын деп едiм, – іолІа тѕрмады. (Боран)
Техника
1. Бiр кiсi бар дїниеде,
Шемiшке шаІып тѕрады.
Бѕл кiсiден ар уаіыт,
Ўркiм мезгiл сѕрады. (СаІат)
2. Сом дене табаны бар іанша тiстi,
Бiр µзi бiтiредi сонша iстi. (Трактор)
3. Бiр іѕсым бар жаны жоі,
Јанатыныґ саны жоі.
Кiсiге µзi тым жаіын,
Сµйлесуге дамыл жоі. (Телефон)
4.  Ґздiгiнен жїрмейдi, жарыспайды,
Кiсi мiнсе, жарыстан іалыспайды.
АяІы екеу болІанмен, iзi жалІыз,
СаІатта талай жердi іарыштайды. (Велосипед)
1. Жѕмбаітарды оіып, олардыґ таіырыбын, ненi таны-
татындыІын айтыґдар. Оларды µздерiґ бiлетiн жѕмбаі-
тармен толыітырыґдар.
2. Жѕмбаітыґ іысіа да, ѕзаі та болатынын, оны бiреу
айтып, бiреу шешудi керек ететiнiн ескерiґдер.
3. Жѕмбаі болІан н±рселер, оныґ белгiлерi µзге
н±рселерге ауыстырылып, ѕісата бейнелеу екенiн
байіаґдар, мысал келтiрiґдер.
4. Жѕмбаі болІан н±рселердi екiншi бiр затіа теґеп ѕіса-
тып, іарсы іойып айтіан сµздерге мысал келтiрiґдер. 
5. Жѕмбаітардыґ µлеґ тїрiнде іѕрылатынын, µлеґ жол-
дарыныґ аяІы ѕйіасты болатынын ескертiґдер. Дауыс-
ты ж±не дауыссыз дыбыстардыґ іайталануын кµрсетiп,
мысал келтiрiґдер. Кайталау аріылы їндесiп тѕрІан
дыбыстарды, сµздердi оіып, атап кµрсетiґдер.
6. Ґздерiґ жѕмбаі іѕрастырыґдар.
28

29
МАЈАЛ-МЎТЕЛ ТУРАЛЫ
Маіал – тїйiндi ойды бiлдiретiн, тура маІынасына
орай астарлы маІынада орын алатын ыішамды наіыл
сµз. Маіалдар ойды ѕтымды, ѕтіыр, тiлге орамды,
жарасымды етiп жеткiзуiмен іѕнды. Маіал іоІамдыі
µмiрдiґ сан алуан іѕбылыстарын кеґiнен іамтиды,
таіырыбы мейлiнше бай, жан-жаіты келедi. Адам 
-
гершiлiк, ±дiлдiк, еркiндiк, еґбек сїйгiштiк, µнердi,
бiлiмдi, Ана тiлiн жоІары баІалау секiлдi аса маґызды
±леуметтiк идеялар, халыітыґ мїддесi, тiлек-талаптары
маіалдарда айіын кµрiнiс тапіан. 
М±тел – маіалІа жаіын, алайда µзiндiк сипат, айыр-
масы да жоі емес. М±телде кµбiнесе айтылатын ойдыґ
ѕшыІы, тѕспалы Іана болады, ол наіышты сµйлемше
тїрiнде келедi. Маіал-м±телдерде сµздер µзара їндесiп,
їйлесiп келедi. Кейде ассонанс  т±сiлiмен (БiрыґІай
дауысты дыбыстардан басталса), кейде аллитерация-
мен  (бiрыґІай дауыссыз дыбыстардан басталады) айты-
лады.
Мысалы:
Жапа шегiп жай жату,
Жасіыншаітыґ белгiсi.
Ерте жатып кеш тѕру,
Ерiншектiґ белгiсi.
Маіал-м±телдер ыішамды, маІыналы, тiлi кµркем,
бейнелi ж±не мейлiнше іарапайым, 굴iлге іонымды
болІандыітан есте саітауІа, айтуІа жеґiл келедi.
Ердiґ екi сµйлегенi µлгенi.
Екi кеменiґ іѕйрыІын ѕстаІан суІа кетер.
Сµзiґ т±ттi болсын,
Ашуыґ іатты болсын.

30
Маіал-м±тел їлгiлерiнен
Тiл, сµз, бiлiм туралы
1. Аіыл – тозбайтын тон,
Бiлiм – таусылмайтын кен.
2. Ґнер алды – іызыл тiл.
3. Сµз анасы – іѕлаі,
Су анасы – бѕлаі.
4. Жаісы сµз жан сїйсiндiредi,
5. Ґз бiлмегенiґдi кiсiден сѕра,
Кiсi бiлмесе, кiшiден сѕра.
6. Ойнап сµйлесеґ де, ойлап сµйле.
7. Бiле тѕрсаґ да, сѕрап бiл.
8. Аґдамай сµйлеген ауырмай µледi,
9. Аз сµз-алтын.
10. Сµздiґ кµркi-маіал.
11. Асыл тастан шыІады,
Ґнер жастан шыІады.
12. Ґнерлi µрге жїзер.
13. Ґнерлiнiґ µрiсi ѕзаі.
14. Оіу-бiлiм азыІы,
Бiлiм – µнер іазыІы.
15. Ґзiґ жетпеген жерге
Сµзiґ жетер.
16. Ґнер табу –
Ґрге шабу.
Достыі, жолдастыі, шыншылдыі, адалдыі,
адамгершiлiк туралы
1. Жолдасы жаманды жау алады.
2. ЖауІа жаныґды берсеґ де, сырыґды берме.
3. Емен аІаштыґ иiлгенi – сынІаны,
Ер жiгiтiґ екi сµйлегенi – µлгенi.
4. Ґтiрiктiґ іѕйрыІы бiр-аі тѕтам.
5. Жеґiлдiк жарІа жыІар.
6. Єрлыі тїбi – іорлыі.
7. Ала жiптi аттамаІанныґ абыройы биiк.
8. Дос басіа іарар,
Дѕшпан аяііа іарар.
9. Дос сыртыґнан маітар,
Дѕшпан кµзiґе маітар.

31
10. Кеґ пейiлдi кем болмас.
11. Есер аіылы тїстен кейiн кiредi.
12. ЖыІылІан сїрiнгенге кїлер.
13. АрІымаітыґ белгiсi,
Аз оттар да кµп жусар.
Асыл жiгiт белгiсi,
Аз сµйлер де кµп тыґдар.
Отан, ана, халыі туралы
1. Халыі айтса, іалып айтпайды.
2. Ел iшi-алтын бесiк.
3. Ерден аспаі болса да,
Елден аспаі жоі.
4. Елдi сµкпе, кендi тµкпе.
5. Отанды сїю – от басынан басталады.
6. Егiлмеген жер жетiм,
Елiнен айрылІан ер жетiм.
7. Бала – ананыґ бауыр етi,
Кµз нѕры.
8. Ана алаіаныныґ аясы-
Аі шынардыґ саясы.
9. Ананыґ сїтi – бал,
Баланыґ тiлi – бал.
10. ТуІан їйдiґ тїтiнi жылы,
ТуІан ананыґ кїтiмi жылы.
11. Анаґа ауыр сµз айтпа!
Атаґа ауыр жїк артпа!
Еґбек, бiрлiк туралы
1. Кµптiк іайда болса – тоітыі сонда,
2. Јызмет іыл да, мiндет іыл.
3. Еґбек іылсаґ – емерсiґ. 
4. Еґбегi аздыґ – µнiмi аз.
5. Ексеґ егiн – iшерсiґ тегiн.
6. Бейнетсiз раіат жоі.
7. Жан іиналмай, жѕмыс бiтпес,
Талап іылмай, мѕратіа жетпес.
8. Еґбектен іашіан еґбекке жолыІар.
9. Бiрлiк болмай, тiрлiк болмас.
10. Тiрлiктiґ кїшi бiрлiкте.
11. Ерiншекке бїгiнгiден ертеґгi оґай.

32
12. Жер – анасы, мал – баласы.
13. Жер иiсе, мал иiр.
14. Жерi семiздiґ – малы семiз.
Ерлiк пен ынтымаі туралы
1. Ел їмiтiн ер аітар,
Ер атаІын ел саітар.
2. Ерлiк бiлекте емес, жїректе.
3. Ердi намыс µлтiрер,
Јоянды іамыс µлтiрер.
4. Айлалы батыр алдырмас.
5. Ер жiгiт елi їшiн туады, елi їшiн µледi.
6. Батыр туса, ел ырысы,
Жаґбыр жауса, жер ырысы.
7. Ырыс алды – ынтымаі.
8. Јосылып еккен аІаш – орман.
Ынтымаі – бѕзылмайтын іорІан.
1. Маіал мен м±телдер нелiктен халыі даналыІы деп ата-
лады?
2. Маіалдап, м±телдеп сµйлеудiґ ѕтымдылыІы неде?
3. Маіал халыітыґ тѕрмыс т±жiрибесiмен жинаіталып,
тапіырлыіпен берiлген тѕжырымды аіыл-кеґес, µсиет
орайында айтылатын сµз екенiн ескерiґдер.
4. Келтiрiлген маіалдарды оіып шыІып, іай маіалдыґ
іандай жаІдайда іолдануІа болатындыІын тїсiндi 
-
рiґдер.
5. Ґздерiґ ата, ±желерiґ, ата-аналарыґнан естiген маіал-
м±телдердi жазып келiґдер. Жазып алІан маіал-м±тел-
дерiґдi таіырыптыі тѕрІыдан ажыратыґдар.
БАТЫРЛАР ЖЫРЫ
Батырлар жыры – кµлемi жаІынан да, мазмѕн-м±нi
жаІынан да іазаі фольклорында ауіымды орын алатын
аса кµрiктi жанрдыґ бiрi.
Батырлар жырыныґ басты таіырыбы – ерлiк, ба-
тырлыі, елдi сыртіы жаулардан іорІау. Елдi, жердi сїю,
Отанды іорІау м±селесi – іай жырдыґ болмасын алтын

33
аріауы. Онда ел басынан µткен елеулi оіиІалар наіты
бейнеленбегенмен де, тарихи кезеґдердiґ табы айіын
байіалып отырады. Елдiґ ±рiдегi ескiлiгiн жырІа іосатын
кµне эпостарда («Јѕламерген», «Жоямерген», «Дотан
батыр», «ЈѕбыІѕл» т.б.) тарихи оіиІалар тым кµмескi
тартып, іиял-Іажайыптыі сипат басым болса, одан берi-
ректе туІан іаЅармандыі эпостарда («Алпамыс», «Јобы-
ланды», «Ер ТарІын», «Едiге», «Јамбар» т.б.) тарихи
оіиІалар сiлемi наітыраі кµрiнiс бередi. Ал аты м±лiм
тарихи тѕлІаларды (Абылай, Јабанбай, Бµгенбай,
Кенесары, Наурызбай, АІыбай, Есет, Жаніожа т.б.)
жырІа іосатын шыІармаларда тарихи деректiлiк тiптен
басым. ЯІни батырлар жыры – елдiґ азаттыііа ѕмтыл-
Іан кїрес жолыныґ ерлiк шежiресi. Халыітыґ ерге
іорІан болІан айбынды адал ѕлдарына сµзден соііан
ескерткiшi.
Батырлар жыры елдiґ сан Іасырлыі тарихын, ерлiк
д±стїрiн, кезеґдiк оіиІаларІа деген халыі баІасын, алдан
кїткен їмiтi мен аґсар-мѕратын кµркем жинаітап
бейнелейдi. Ол тарихтыґ саліар кµшiнде жиi іайта-
ланатын соІыстар мен шайіастардыґ жылнамасы емес,
ел есiнде ерекше іалІан елеулi оіиІаларды жинаітай
бейнелейтiн кµркем туынды. Халыітыґ оны ерекше іас-
терлеп, сїйсiне жырлап, ѕрпаітан-ѕрпаііа мѕра етуiнiґ
таІы бiр сыры ондаІы отаншылдыі идеяныґ ерекше
асіаітыІында. Халыітыґ арман-мѕґыныґ їнемi алдыґІы
кезекте тѕратындыІында.
Батырлар жырын фольклордыґ басты эпикалыі
жанрларынан µзгешелейтiн µзiне т±н белгiлерi бар. 
Еґ алдымен оныґ басты іаЅарманы – батыр. Ба-
тырлар жырыныґ барлыІында ол ±деттен тыс жаІдайда
дїниеге келедi. Бiр балаІа зар болІан ата-анасы оны
т±ґiрiнен тiлеп алады. Јайыптан туІан ол жастайынан
алып кїштiґ иесi ж±не тез ер жетедi. АлІашіы ерлiгiн
µзiне жар таґдау сапарында кµрсетедi. Оныґ жары да

µзiне сай ер мiнездi, аіыл-парасатіа бай, сезiмтал, ай-
нымас жолдас болып келедi. Жырда батырмен ажыра-
мастай бiрлiкте сипатталатын бейненiґ бiрi – оныґ аты.
«Ат – ердiґ іанаты» деген наіылІа берiк халыі
жырларында ат – батырдыґ еґ жаіын серiгi. Батырдыґ
аты жырда ерекше ±сiрелене суреттеледi. Ол «алты ай
жорытса арымайтын» жауІа мiнетiн тѕлпар емес, іы-
сылІан жерде батырІа ес іосатын аіыл иесi де болып
кµрiнедi. Сол сияіты батырлар жырында «Јобыланды
сонда сµйлейдi, сµйлегенде бїй дейдi», «Јорамсаііа іол
салды, бiр салІанда мол салды» деген сияіты тѕраіты
іайталаулар болады. 
Батырлар жырыныґ сюжеттiк желiсi батырдыґ ба-
лалыі шаІынан басталып, тїрлi жорыітарын, ерлiк
iстерiн баяндайтын іызІылыіты оіиІаларІа іѕрылады.
Олардыґ жаумен шайіасы аса тартысты, жау батырлары
кейде оныґ µзiнен де іайратты болып келедi. Бiраі
азаттыі, ±дiлдiк жолындаІы батыр кїресi ±ріашан жеґiс-
пен аяіталады. Жыр аІымымен келетiн батырлыі эпос-
тардыґ тiлi аса кµркем, айшыіты іолданыстарІа бай.
Онда, ±сiресе, шектен тыс ѕлІайтып немесе шектен тыс
кiшiрейтiп суреттейтiн ±сiрелеулер мол. Батырлар жы-
рын жыршылар сазды маіаммен апталап жырлайтын
болІан. Јазаі батырлар жырыныґ iшiнде «Алпамыс»,
«Јобыланды» сияіты жеке жырлармен іоса, «Јырымныґ
іырыі батыры» сияіты батыр ѕрпаітарын бiрiнен-бiрiн
туындата жырлайтын циклдi жырлар да бар. Мѕндай
жырларды жыраулар кїндi-кїнге, таґды-таґІа ѕрып
жырлайтын болІан, ондай жырлардыґ ±лемдiк їлгiсi –
іырІыз халіыныґ «Манас» эпосы. Оны манасшылар
айлар бойына тынбай жырлаІан. Халыі арасында батыр-
лар жырын айтуды µнер тѕтіан талантты адамдар кµп
болІан. Оларды «жыршы» деп атап халыі ерекше іѕр-
меттеген. Бїгiнгi сендер сїйсiне оіып жїрген батырлар
жырыныґ нѕсіалары Марабай, Мѕрын Сеґгiрбайѕлы,
34
2 — Ўдебиет, 6.

35
Майкµт Сандыбайѕлы, Сѕлтаніѕл Аііожаев, Ўбдiрай-
ым Байтѕрсынов, Рахмет М±зхожаев сияіты жыршылар-
дан жазылып алынІан іастерлi мѕралар.
1. Ертегiлер мен батырлар жырын салыстырыґдар, іандай
айырмашылыітар байіайсыґдар?
2. Батырлар жырында ерлiк, батырлыі, ел іорІау м±селе-
сiнiґ алдыґІы кезекте болатындыІы нелiктен деп ой-
лайсыґдар?
3. Батырлар жырына т±н сипаттар іандай?
4. Батырлар жырыныґ кейiпкерлерiне айналІан іандай
тарихи тѕлІаларды бiлесiґдер? Олар тарихта іандай
ерлiктер кµрсеткен?
????????? ?????
?????????? ????????? –
????? ????? ?????????, 
???????? ????? ????? ???. 
?????????? ???? ???,
??????? ????? ??????? 
???? ????? ?????? ???? ???. 
??? ??????? ????????, 
?????????? ???????? 
????? ?????? ???????. 
???????????? ??????? –
?????? ???, ?????? ???, 
???-???????? ?????? ???.
??? ??????? – ????????,
???????? ????? ????????, 
?? ???????? ???????.
????? ?????? ???????, 
????? ????? ????????.
???? ????? ????????? 
????? ????? ???????. 

???????? ???? ???????? 
??? ???? ?????? ?????????, 
?????????? ??? ?????, 
???????? ???????.
«??? ???? ?????? ???????, 
?? ????? ?????? ???????? 
???????, - ?????, - ???????» 
???????????? ?????? 
????? ?????? ????????.
????? ?????? ???????, 
?????? ?????? ???????,
???? ????? ????????. 
??????? ?? ?????, 
????????? ??? ?????, 
????? ?????? ??????, 
??????????? ??????,
????????? ??????? 
????????? ????????. 
????? ???? ????????,
????? ????? ????????                               
?????? ?? ???????, 
????? ?????? ???????. 
??? ??, ??? ??? ??????: 
?????? ??? ????????,        
??????????? ????????. 
???? ????? ???????? 
??????? ????? ??????? 
????????? ????? ?????. 
??????? ????? ?????? ???, 
??????? ????? ??? ???? 
???? ????? ??????.  
???????????? ??????? 
????? ?????? ??????. 
??? ???? ??????? 
36

???????? ????? ????????, 
??????? ????? ????????? 
?????? ????? ????????.
????????? ???????, 
????? ???? ???????.
??????? ??? ????? 
????? ????? ??? ?????, 
??????????? ???????, 
?????? ?????? ????????, 
???????? ????????
??? ????? ??? ???????. 
???? ??????? ??? ?????? 
?????????? ?? ?????, 
????????? ?? ?????. 
«??? ?? ?????? ??????» ???, 
?????????? ???????,
????????? ????????.
????? ??????? ????????, 
?????????? ??? ?????: 
«???? ??????? ??? ?????? 
??????????? ??? ???.
????? ?????? ???? ???, 
??????? ?????? ???? ???, 
?????? ????? ???? ???, 
???? ??? ??? ???? ???, 
????? ????? ??????? 
???????? ?????? ???? ???. 
?????? ????? ???? ???, 
??????? ????? ???? ???.
?? ?????? ??????? 
????? ????? ????????, 
????? ????? ???????, 
??????? ???? ???????? 
???????? ???? ??? ????.
37

????? ????? ??? ?????,
?????? ?????? ??? ?????. 
??????? ????, ???????, 
????? ????? ???????, 
????? ????? ???????, 
???? ????? ??? ?????». 
????? ????? ?? ???????, 
??????? ????? ??????? 
??????? ??? ???? ???, 
????? ?????? ????? ???.
??????? ???? ????????:
«??? ???????, ?????? ???,
???????? ????? ?????? ???,
???????? ???? ?????? ???,
???????? ????????, 
??????? ?????, ?????? ???. 
????????? ????? ??????-??, 
?????? ????? ?????-??, 
????? ?????? ???????? 
????? ??? ??? ????? ?? 
???????, ?????? ??????-??» 
??????? ????? ????????. 
??????? ????? ???? ?????, 
??????????? ???????, 
???? ?????? ??????
??????????? ??????.
??????????? ???????
?????? ????? ??????.
????????? ????????, 
?????? ?????? ??????. 
???????????? ?????? 
«???????? ??? ?????» ???,
?????? ????? ??????? 
??????? ????? ??????. 
38

????? ?????? ??????, 
?????? ???? ????????, 
???? ??????? ?????? 
?? ??????? ???????, 
????? ????? ???????, 
????? ?????? ???????.
?????? ????? ???????
??? ????? ?????? 
?? ??????? ???????. 
?????? ????? ??????? 
???? ????? ??????, 
??????? ????? ??????.
?????? ????? ???????, 
???? ?????? ??????, 
«??????? ????? ????? ???, 
??????? ????? ???????. 
?????? ??????? ????? ?????, 
???? ??? ???? ????? ???,
?????? ????? ?????
??? ???????? ???????. 
???? ????? ???????, 
????????? ???? ???????, 
?????? ???? ??? ?????, 
?????? ????? ?????? 
???????????? ??????? 
??????? ??? ???????? 
????? ??? ??? ????? ?? 
??????? ????? ??????. 
????????? ???????, 
?????, ????» ???????.
«???-????? ???????,
???? ?????? ?????» ???,
?????? ?????? ??????.
?????? ??? ???????? 
39

?????? ????? ??????.
??? ????? ????? ???????: 
«??????? ??? ?????????, 
????? ????? ???????», –
??? ????? ?? ?????, 
????? ???? ??????, 
????? ?? ?????? ??????: 
«????????? ????? ??????» ???, 
??? ??? ????? ??????????. 
??????????? ????? ???, 
????? ????? ????????, 
????? ???? ????????, 
????????? ????? ???, 
?????????? ??? ?????. 
???????? ????? ???????,
?????? ????? ????????. 
«???????? ?? ????? ????» ???, 
?????? ???? ???????, 
??????? ?????? ???????, 
???????? ????? ??????,
?????????? ???????, 
????????? ????????. 
????????? ???????? 
?????? ????? ???????, 
???????? ???? ???????, 
????? ????? ?? ???? 
?????????? ???????, 
????????? ????????. 
????? ???? ??????,
????? ??? ??? ????? ???, 
????? ????? ??????... 
...??????? ??? ??? ?????, 
?? ???? ???? ??? ?????, 
????? ????? ??????.
40

??? ??????? ????????, 
???? ?????? ??????? 
????? ????? ??????? 
??? ????? ??????. 
?????? ????? ?????? 
???????? ????? ???????, 
??????? ????? ??????. 
????????? ???????? 
?????? ??? ????? ??? –
????????? ???? ??????. 
???????? ????? ????????, 
«??????? ???? ???????, 
?????-?????? ???????, 
????? ????? ??????, 
?????? ??????? ??????. 
??? ????? ???? ???????, 
???? ??? ????? ???????, 
??????????? ??? ?????, 
?????????? ?? ?????,
??????? ?????? ???????, 
????-??????? ????????, 
????????? ????????,
?????? ??????? ?????? 
????? ?? ?????-????????». 
...??? ???????? ???????,
?????? ?????? ????????, 
?? ??????? ?????? 
????????? ??????? ????????, 
??????? ????? ??? ?????... 
????? ???? ??? ??????, 
??????? ????? ???????. 
«??????? ?? ????????
?????? ?????? ????????? 
????? ????? ????????,
41

????????? ????????, 
???? ???? ????????, 
???? ?? ????? ????????, 
?????? ????? ????????,
???? ????? ????????, 
???? ????? ????????. 
?????? ???? ?????? ???, 
??? ???????? ??????????. 
??????? ???? ????????, 
??? ??????? ????????, 
??? ??????? ???????. 
??? ?????? ???????? 
?????? ????? ????????! 
????? ????? ?????? ???,
???? ????? ?????? ???, 
???????? ????? ????? ???? 
????????? ????? ??,
??????? ???? ????????,
??? ???????? ???????? 
????? ?? ?????? ?????? ???».
????? ????? ??????, 
????????? ????? ????????, 
??????? ????? ????????, 
??????? ????? ???????: 
«??? ??????? ?????????, 
??? ??????? ????????, 
????? ?? ????? ??? ??????, 
???????? ?????? ????????, 
?????? ????? ?????????.
????? ???? ??? ?????, 
?? ????????? ????????, 
?????? ?????? ???????,
...????? ??????? ???????? 
???? ????? ??????, 
42

???? ????? ????????, 
???? ??? ????? ????????, 
???? ??? ?????? ????? ??, 
?????????? ??? ???? 
???? ??? ????? ????????.
??? ???????? ????? ???, 
??????? ???? ?? ?????, 
?? ??????? ??? ?????. 
????? ????? ???????,
?????? ????? ???????. 
??????? ????? ???? ????? 
????????? ????? ??????. 
?????????? ????????? 
????? ????? ?????? ???,
???? ????? ???????, 
????? ????? ???????. 
????????? ??????, 
????????? ???? ???????, 
???? ??????? ??? ?????? 
??????? ????? ??????. 
????? ????? ??? ??????,
????????-???? ???????. 
???? ????? ????????, 
???? ????? ??????,
?????? ????? ??????,
????????? ??? ???????... 
???? ?????? ??????,
??????? ???? ??????,
?? ?????? ??????, 
?????? ???? ??????, 
?? ???????? ???????, 
?????? ?????? ???????. 
????? ????? ??? ?????, 
????????? ?? ?????,
43

?????????? ?? ??????, 
??????????? ??? ??????, 
?????? ?????? ????????
??????? ????? ?????. 
??????? ????? ??????, 
?????????? ???????, 
???????????? ??????? 
?????????? ??? ?????? 
??????? ????? ??????.
...?????? ????? ????????, 
???????? ?????? ????????? 
???????? ?????? ???, 
???????? ???? ????????, 
????? ?????? ????????, 
???????? ?????? ??? ?????
??????? ??? ????????. 
?? ??? ????? ???????? 
?????? ?????? ???????. 
??? ???????? ???????, 
?? ??????? ????????, 
???????? ???? ??????? 
???????? ????? ?????????, 
?????? ?????? ??????? 
???????????? ??????? 
??????? ????? ???????. 
...????????? ????? ????????
?????? ????? ???????? 
«???????, ??????, ??» ????, 
??????? ?????? ??????... 
?????? ?????? ??????? 
??????? ??? ?????????? 
??? ??? ????? ??????.
?????????? ????????? 
????? ????? ????????? 
44

??????? ????? ???????. 
...????????? ????? ???????
??? ?????? ???????. 
????? ???? – ??? ?????,
???? ????? ??????? 
???? ????? ???????. 
????? ?????? ??????, 
?????? ????? ??????,
???????? ?????? ??? ????? 
?????? ????? ?????
??? ????????? ?????... 
...??????? ????? ?????, 
????? ???-??? ??????, 
??? ??????? ??????? 
??? ?????? ??????. 
????? ????? ?????????
??? ???????? ??????, 
????? ????? ???????? 
??????? ????? ??????. 
??? ??????? ???????
???????? ??? ??????? 
????????? ???????, 
??????? ????? ?????,
?????? ??? ??? ?????,
???? ??????, ???? ??? 
?? ???????, ?????, 
????? ????? ??? ?????. 
?????? ????? ????????,
??????? ????? ?????????, 
???? ?????? ?????????, 
?????? ??? ?????????, 
?????-????? ?????????, 
?????? ????? ??? ?????. 
...?????????? ???????,
45

????? ????? ????????, 
???????? ????? ??????? 
????????? ????? ??????.
??? ??????? ???????,
???????? ????? ??????? 
????? ????? ?????????, 
????? ????? ??????. 
????? ?????? ?????, 
?????? ????? ??????. 
??????? ????? ???????, 
????????? ?????? ??????, 
?????????? ????????? 
????? ??????? ??????, 
????????? ????? ??????.
???-????? ????? ??????, 
???????? ???? ??????, 
????? ???? – ??? ????? 
?? ??? ??? ??????? 
???? ?? ????? ??????.
??? ?????? ???????? 
????? ?????? ??????? 
????? ??? ????? ???????? 
???? ????? ?????? 
???????? ???? ?????.
??????? ???? ???????, 
?????? ??? ??? ?????, 
???? ????? ?????? 
???????? ???? ??? ?????, 
??????? ????? ???? ?????, 
?? ??? ????? ???????? 
??????? ???????? ?????? ???, 
???? ????? ??????,
????? ???? ?????, 
????? ?????? ??????? 
46

??????? ??? ??????.
...???????, ??????? ??????? 
??????? ????? ?????. 
????? ????? ??????, 
??????? ????? ??????, 
???????????? ???????... 
?????? ???? «??!» ????, 
??????? ????? ???????, 
??????? ?????? ??????, 
???? ????? ?????? 
??????? ????? ?????? 
??????? ????? ??????.
???????? ????????? 
??????? ????? ??? ????, 
?????? ???? ???? ????, 
???? ???? ????? ??? 
?????? ?????? ???? ????. 
?????? ??????? ????????, 
???????? ????? ????????,
???? ?? ????? ????????.
??? ????? ????? ???????, 
????? ?????? ???????...
??????? ????? ????????? 
??? ??????? ?????-???, 
????? ??? ???? ???????? 
?????? ????? ?? ?????. 
????? ?????? ??????? 
?? ???????? ???????, 
???????? ?? ????? 
??????????? ???????. 
??? ???????? ????????, 
????? ????? ????????? 
???????? ????? ???????. 
??????? ????? ????????, 
47

?? ?????? ????????, 
?? ??????? ???????, 
?? ??????? ??? ?????,
?????? ????, ??? ?????. 
??? ????? ????????, 
????????? ??????? 
?? ???????? ?????? 
????????? ????? ????????. 
????? ????? ??????, 
????? ??? ??????. 
...???????? ?????? ???????
????????? ?????? ?????, 
?????-????? ??????, 
???????? ?????? ??????. 
?????? ??? ??????? 
????? ????? ??????, 
????? ????? ????????? 
????? ????? ??????, 
???????? ?????? ????????,
????? ????? ??????, 
?? ??? ???? ??? ?????, 
???? ??? ???? ??? ?????, 
????? ????? ??????. 
?????????? ??????? 
?????????? ????????, 
????? ????? ??????.
?? ?????? ??? ?????,
??? ?????? ??? ?????, 
?????? ????? ??? ?????. 
?????? ??? ???????, 
???? ????? ???????, 
?????????? ?? ????, 
???? ????? ??????, 
????? ??? ???? ????????
48

???-???? ????????, 
??????????? ?? ?????. 
?????? ????? ??? ?????, 
??????? ???? ??????? 
?????? ????? ???????, 
?? ??????? ???????, 
????????? ?????? ??? ?????.
?????? ????, ??? ???, 
????? ??????? ??????? 
?? ????? ??? ??????? 
????? ????? ???????, 
?????, ????? ???????, 
??????? ????? ??????,
??????? ????? ??????,
????????? ???????, 
??? ?????? ??????. 
??????? ?? ??, – ?????,
?????????? ???, – ?????, –
?????? ????? ????????
??????? ????? ???» ?????. 
???????????? ???????
????? ????? ??? ?????, 
????-????? ????? 
?????? ????? ??????, 
«??????? ?????, ???» ?????. 
?? ????? ???? ????????
??????? ?????? ???????,
??? ????? ????????,
???????? ????? ???????. 
...??? ???????? ????? 
?????????? ?? ????.
?????????? ????????? 
??????? ????? ??? ???. 
?????????? ??????, 
49

??????????? ???????, 
??? ????? ??? ????? 
???? ????? ??????? 
???? ?????? ???????. 
???????? ??? ?????,
???? ????? ?? ?????, 
??????? ??????? ?????, 
????? ????? ??????.
?????????? ?????? ?? 
????? ?????? ??? ????.
??????????? ?????? ?? 
???????? ?????? ??????, 
????????? ??????, 
?????????? ??????, 
????? ????? ??????, 
??? ?? ??? ???????, 
??? ?????? ?????? ???, 
??????? ?????? ??????, 
????? ??????? ??????? 
?????? ?? ????? ??????.
??????? ????? ????? 
??????? ?????? ??????. 
????? ????? ?????? ?? 
???????? ????? ??????. 
???????? ??? ????????, 
????????? ?????? ??
????? ????? ??????, 
????? ?? ?????? ??????? 
?????? ???? ??????. 
????????? ???? ????? ???,
????? ??????? ??????.
??? ??????? ????????, 
??????? ????? ???????... 
??? ??????? ??????? 
50

51
????????? ?????????? 
?????????? ????????.
?????????? ???????? 
???????? ????????, 
?????????? ???????
????????? ????????? 
????? ????? ????????.
????????? ??????? 
????????? ??????, 
?????????? ??????, 
?????????? ?????????, 
????????? ??????? 
???????? ??????. 
????? ????? ???????? 
??????? ???? ??????. 
????? ????? ?????? ???, 
??????????? ??????? 
??????? ?????? ??????? 
????? ????? ??? ?????, 
??????? ????? ???????... 
????? ????? ??????? 
??????? ??? ?????????? 
???-????? ??????... 
???????? ????? ?????? ??, 
???????? ??????... 
???????? ?????? ??????? 
??????? ???? ??????. 
??????????? ????????, 
???? ?????? ???????? 
??????? ???? ??????...
???????????? ???????
????? ????? ?????? 
???? ?????? ??????. 
?????? ????? ???????,

??? ?????? ???????, 
????? ????? ???? ?????, 
?????????? ??????, 
??????????? ????? ???????. 
?? ????? ?????? ??? ????,
??? ???? ??? ??????, 
???? ????? ???????? 
??????? ?????? ???????. 
??????? ????? ????????:
«??????? ???? ?? ?????, 
?? ??????? ??? ?????, 
???????? ?????? ??? ?????,
?????????, ????????? 
????? ?????? ???????? 
??????? ????? ????????, 
????? ????? ????????, 
??????? ??? ????????, 
???? ?????? ?????????
?????????? ?????? 
?????? ???? ????????... 
??????? ??? ??????? 
???????? ????? ??????,
??? ????????? ????? ???, 
?????? ????? ??????,
???????? ????? ????????? 
????? ????? ??????. 
????????? ??????? ??????, 
???????????? ???????
????? ????? ??????,
????? ????? ????????? 
?????? ????? ??????.
????????? ????? ?????? ???,
?????? ???? ???-?????
??????? ????? ???????:
52

53
«???????? ??????, ???????,
?????? ????? ????? ???
??????????? ???????.
????????? ????? ?????,
??????? ?????? ??????
?????? ????? ???????.
??????? ?????, ???????,
???????? ???, – ?????,
?????? ????? ??, – ?????,
?????? ?????? ???????
???? ?? ????? ??, – ?????,
?????? ????? ????????,
?????-?? ??? ???, – ?????.
?????? ?????, ????????
????????? ?????????,
??????? ????? ???» ?????.
…????? ??????, ??? ?????,
??????????? ????????.
??????? ??? ????? ????????,
???? ????? ??????,
?????? ????? ?? ?????
???????? ?????.
?????? ?????? ???????,
?????? ????? ?????,
??????? ??? ?????
?????????? ??? ????? 
???? ????? ???????.
???? ?????? ???????,
???? ?????? ????????,
?????????? ?????? ??
????????? ?????? ???????,
????????? ???????,
?????????? ???????,
????? ????? ??????,

??? ?? ??? ???????,
??? ?????? ????????,
??????? ???? ????????:
«???? ????? ????? 
?????????? ??????? 
??? ???????? ???? ???? –
??? ???????? ??????. 
?????? ??????, ???????, 
???????? ?????? ???????, 
?????? ????? ??????. 
??????? ????? ??? ?????
?????????? ??????. 
??????? ????? ?????????
?????? ????? ????????, 
????? ????? ??????????
??????? ????? ????? ???, 
????????? ????? ??????... 
????? ?????? ????????, 
??????? ??? ???????, 
??? ??????? ????????, 
?? ?????? ????????, 
???????????? ??????? 
??????? ???? ??????.
????????? ?????? ???, 
????????? ????????? 
????? ????? ??????, 
«???, ????!» ??? ???????... 
?????????? ??? ?????, 
??? ???????? ??? ?????. 
??? ????? ??? ?????, 
?? ?????? ??????? 
????? ????? ??? ?????.
??????? ????? ???? ???,
??? ????????? ???? ???, 
54

??? ?????? ?????? ???? ???
???? ????? ??? ???, 
??????-?????? ???????, 
?? ??????? ????????, 
????????? ?????? ??? ???? 
??? ?? ?????, ??? ????. 
?????? ???? ???????, 
???? ????, ???????
?????????? ??????? 
?????????? ???????. 
???? ????? ???????, 
????? ???? ??????? 
???????????? ???????? 
????? ????? ???????... 
???? ????? ????? 
?????????? ??? ????? 
??????? ????? ???????...
...???? ????? ?????????, 
?? ??????? ?????????, 
???????????? ?????????
??????? ??? ???????? 
??? ??????? ?????????, 
«??? ??????? ??????, 
??? ??????? ???????, 
??? ??????? ???????. 
????? ?????? ?????? ?? 
?????? ?????? ???????. 
????????? ???? ???????
??????? ?????? ???????? 
?????? ????? ????????, 
????? ???????? ???????. 
???????? ??????? ??????. 
?????? ????? ????????, 
???? ????? ???????, 
55

??????? ????? ???????, 
????? ?????? ??????, 
?????? ????? ???????, 
????? ????? ???????? 
???????? ??? ???????. 
???? ?? ??????, ????? ??, 
??????? ????? ???????, 
???, ???????, ???? ???. 
?????? ????? ??????? 
??????? ??? ???????
?????? ????? ???????».
??????? ????? ???????:
«?? ?? ????? ????? ??,
?????? ????? ????? ???
??? ?????? ????????
???? ??? ???? ????? ??? 
????? ???? ??????, 
??? ???????? ???????, 
????? ?????? ????????? 
?????????, ??? ?? ???????!»
??????? ??? ????? ????????, 
??????????? ??????, 
?????? ?????? ?????, 
?????? ?????? ???????,
?? ?????? ?????? ??????? 
?????? ???? ????????
???????? ????? ???????. 
??? ??????? ???????, 
??? ??????? ??????? 
???????? ????? ??????? 
?????? ???? «??!» ????,
??????? ?????? ??????.
??????? ?????? ?????????
????? ????? ??????.
56

...??????????? ????????? 
????? ????? ??????. 
????? ????? ?????????, 
??? ??????? ??????, 
??? ??????? ???????? 
????? ????? ????????? 
??????? ?????? ???????
??????? ????? ??????. 
?????? ?????? ?????????? 
??????? ????? ??????... 
??? ????? ???????? 
???????????? ??????? 
??? ?????? ??????, 
????-?????? ??????, 
??????? ??? ????? ???. 
??? ??????? ??????, 
???? ?????? ??? ?????.
?? ?????? ??? ??? ??????, 
????? ???????? ????????,
?????????? ?????????,
????? ????? ?????????, 
????? ?????? ?????? 
????????? ?????????, 
????? ?????? ??????? 
???????? ????? ???????
???? ????? ?????????.
?????????? ??????? 
?????? ??? ??? ????? 
???????? ????? ??????, 
???????? ??? ??????? 
? ?? ????? ?????????. 
?????????? ??????? 
???????? ?????? ?????? 
???? ?????? ??? ????? 
57

?????? ????? ??? ?????, 
?????????? ?? ?????, 
???????? ??? ???? ???, 
?????? ????? ????? ???, 
???????? ?????? ??????? 
????? ?????? ????? ???, 
?????? ??? ????? ???,
?????? ??? ????????? 
????????? ???? ???... 
«??????? ????, ???? ????,
????????? ????? ????, 
???????????? ??? ????
?????? ????» ????? ???, 
?????? ????? ??? ?????. 
????????? ????????, 
«??????? ??????» ??? ?????,
???? ????? ????????
????? ????? ????????...
??? ??????? ???? ?????? 
????-????? ??????, 
???? ????? ??????. 
?????? ????? ?????, 
?????? ?????? ???????, 
?????? ????? ?????. 
?????????? ????????, 
???? ????? ????????, 
???? ?????? ??????. 
??????? ????? ???????? 
??? ??????? ??????? 
???? ?????? ?????? 
??????????? ????? ????? 
????? ?????? ?? ???, 
??????????? ???? ???. 
???????????? ?????? 
58

???????? ??????... 
????? ????? ??????? 
?????? ????? ?????, 
?????? ?????? ???????, 
?????? ????? ?????. 
??????? ?????, ????? ????? 
???????? ????? ?????,
??????? ?????, ????? ????? 
????? ?????? ?? ?????,
???? ????? ??????.
???? ????? ????????? 
???????? ???? ??????, 
??????? ?????? ???????
«??????? ???, – ???, – ????????» 
??????? ???? ??????. 
??? ???????? ???????? 
???????? ????? ????????, 
????? ?????? ????????,
????? ?????? ????????, 
????? ????? ????????, 
????????? ????? ??? ??????
????????? ???? ???????. 
???????? ???? ???????,
????????? ??? ???????,
??? ????? ????????
?????????? ???????. 
?????? ?????? ????????
??? ???? ????? ??????-??, 
??????? ????? ???????, 
???????? ???????, 
?? ??????? ???????, 
??????-?????? ???????,
??????-???? ???????, 
????????? ???????, 
59

?? ??????? ???????,
?????-???? ??? ?????, 
?????? ????? ???? ?????, 
????????? ??? ?????, 
????????? ??? ?????, 
?????????? ??? ????
?????????? ??? ????, 
?????? ????? ??????,
??????????? ????????, 
??????????? ????????, 
?????? ???? ???????, 
????? ????? ???????.
?????? ????? ???????, 
?????? ????? ???????,
????? ?????? ???????. 
?????-????? ??????? 
?????? ?????? ??????... 
?????? ??? ??? ??? ??????
??????? ????? ???????,
?????? ????? ???????. 
??????? ???? ????-??, 
??????? ???? ???????, 
????? ????? ???????
??????? ????? ??? ??????
?????? ??????? ???????,
??????? ??????? ???????,
????????? ???? ???????, 
??????? ??? ???????.
????? ????? ??? ?????
????????? ????? ??????. 
??????? ?????? ??-?????, 
???????-??????. ??????... 
?? ??, ?? ??? ??????? 
???????? ????? ???????, 
60

61
????? ????? ?????? 
?????? ???? ??? ??????. 
????? ????? ????? 
??????? ????? ????????,
??????? ?????? ??????...
????? ????? ?????????? 
??? ????? ??????, 
??????? ?????? ??????, 
????????? ????? ??? ????
?????????? ??????? 
???? ???? ??? ??????, 
????? ????? ?????, 
?????, ?????, ??????. 
?????? ????? ???????, 
???? ????? ???? ??
????????? ????? ?????...
1. ???????????? ????? ?????? ??? ???????????? ??????-
???? ????? ????? ???????????? 
2. ????????? ????-???????? ??? ???????????? ??????????
?????? ??????????? ?????????
3. ?????? ???????? ?????? ???? ??????, ?? ????????-
??? ??????????. 
4. ????????? ??? ????????? ???????????? ?????????
????????. 
5. ?????? ??????? ???????? ?????, ???????? ???????. 
6. ???????????? ?????? ???????????? ????? ????????
????, ?????? ???????. ???? ??? ??????????? ?????
????????. 
7. «?? – ?? ??????» ????? ????????? ?????? ?????? ??-
 ??? ????????.

62

жүктеу/скачать 0,74 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: