Бас редактор

46
ҰЛТТЫҚ ТӘРБИЕ
І-шісі – Жері; 
ІІ-шісі – Тілі – екеніне тұшыну қажет. 
Мұның дәлелі үшін:
А)  Бірінші  мысал,  көне  заманнан  сыр 
шертетін, Ата жұртымызға астамшылықпен 
келген  Кир-патшаның  басын  алған  Тұмар-
патшайымға қуат пен айла берген, тек қана 
ұлан-байтақ Жеріміздің кеңдігі еді ғой.  
Б)  Екінші  мысал,  орыстың  от-қаруынан 
жасқанбай, он жыл бойы Кенесары жүргізген 
ұлт  азаттық  көтерілісі  де,  сол  Жеріміздің 
кеңдігіне  сүйенді  емес  пе?..  Олай  болса, 
қазақ халқының бір діңгегі – Жері!
–  Ендеше,  бөлшектеп  сатудың    шап-
қын шылығына  түсіп  жатқан  Жерді  –  дереу 
нацианализацилау  қажет.  Қазақ  халқы  – 
жер ін  сатып  байымай-ақ,  49-жылға  жалға 
беріп тұрса да жетеді ғой. Әйтпесе, мұның 
арты  үлкен  апат!  Қазірдің  өзінде  жерді 
сатып  алған  –  Ұйғыр  –  енді  жер  қазақтікі 
емес – Ұйғырстан құрамыз деп даурығу да; 
Жақында болған Қазақ пен Ұйғыр төбеле сін 
зерттеп  келген  «Ұлт  тағдыры»  қозғалысы-
ның  комиссиясы  «жағаларын»  ұстап  отыр. 
Тіпті,  Ұйғырстан  картасы;  Ұйғырыстан 
туы;  Ұйғырыстан  ұрандары;  бұданда  со-
рақысы,  ұйғырлар  қазақтың  жер  аттарын 
өзгертіп,  мемлекеттік  тілді  де  менсінбейді 
екен.  Сондықтан,  Алматы  облысындағы 
«Ең бекшіқазақ» және «Ұйғыр» деген аудан 
атауларын жою керек. Қазақстанда – келім сек 
ұлттардың атымен, аудан мен қала атаулары 
болуға тиіс емес. Кірме ұлттарды басқаратын 
– Әкім, ішкі істер бастығы, мемлекет өкілі – 
міндетті түрде қазақ болуы керек. Бұл ұлт-
тық  мемлекеттердегі  айнымайтын  қағида 
екенін – Европа мен Азия – елдерінен көріп 
отыр  емеспіз  бе?!  Ең  қауіптісі  дүниежүзі 
тыйым  салған  «Ұйғырдың  терористік» 
ұйымы, Қазақстанда сайрандап жүрген көр-
інеді... Бұл жайында баспа беттерін де, тіпті 
жантүршігерліктей  деректер  жазылып  та 
жатыр...
Жер  сатудың  лаңынан,  бұл  сияқты  ас-
тамшылық  ойлар  –  Кәрісте  де  –  Орыста 
да  –  Дүнгенде  де  –  тіпті  Күрттер  де  – 
бар  көрінеді.  Барлығының  да  астыртын 
ұйымдары  –  мәдениет  орталығы  –  дегенді 
жамылып  жұмыс  істеуге  көшіпті.  Халық 
арасында осындай сөз көп. Анық-қанығына 
жетуді,  Ел  бірлігінің  қорғаны  ретінде  Ұлт-
тық  қауыпсіэдік  көмитеті  –  тексеріп,  шы-
найы  жағдаймен  халықты  хабардар  ету 
қажет. Сірә, ата-бабамыз ескерткен: «Іштен 
шыққан  жау  жаман»  –  дейтін  сөз  бекер 
айтылмаса керек.
 Екінші діңгегі – Тілі?! 
Халқымыз  –  «Өнер  алды  –  қызыл  тіл» 
–  деп  ұрпағына  өсиет  қалдырғанда,  бар 
өнер дің  қайнары    –  тілде  екенін  біліп  айт-
қан ғой. Жұртымыздың Тіл – атты дің гегін 
шайқалтып,  құлатуды  көксейтін,  шала-
қазақтар  мен  космополиттердің  жөнін 
табудың  да  уақыты  жеткен  тәрізді.  Орыс 
бодандығынан  енді  ғана  босадым  ба  деген 
Қазақ  халқы,  өз  ішінен  шыққан  шұбар 
жылан тәрізді, не тілін, не дінін, не дәстүр-
салтын  сыйламайтын  шалақазақтардың 
бодандығымен  қасірет  жұтып  отыр. 
Ұл тымызды  мұнан  әрі  қорлай  беруге 
болмайды!!..  Ел  мен  Жердің  тозғындауын 
тоқ татудың уақыты жетті...
Шындығына  келсек,  бүгінге  дейін, 
Ана  тілі  жайында  қоғамымызда  біржақты 
пікір  қалыптасып  отыр.  Ол  –  Тілді,  тек 
қатынас  құралы  ретінде  бағалау?!..  Бұл  – 
биологиялық  та,  тіпті  физиологиялық  та 
заң дылықтарға  қайшы  келетін,  қате  пікір. 
Сондықтан да, ана тілінің адамды – кісілікке 
жеткізіп,  оның  азаматтық  санасын  ашатын, 
тек 10-түрлі қасиетін айту жөн сияқты.  
Ендеше,Тіл  тек  –  қатынас  құралы  ғана 
емес екенін дәлелдеп көрейін: 
–  Біріншісі  –  жарайды,  қатынас  құралы 
делік; 
–  Екіншісі  –  ата-баба  зердесімен  бай-
ланыстыратын  тек  –  ана  тілі  екен.  Оны 
ғылымда – филогенетикалық жад дейді. Бү-
гінгі - шала қазақтар мен космополиттер дің 
кесапат әкелуінің басты себебі – олар ата-ба-
ба зердесімен байланыста болмағандықтан, 
- халықтық – ұлттық құндылықтар - дегенді 
түсінбейді, керісінше оған жатырқап қарай-
ды.

47
ҰЛТТЫҚ ТАҒЫЛЫМ
Санасы  ояна  бастаған  кейбіреулері,  ба-
лаларын  қазақ  мектепбіне  бергенмен,  ол 
балалар  сабақтан  шыға  салысымен  бір-
бірімен  орысша  сөйлеседі.  Әрине,  бұл 
баланың  кінәсі  емес!.  Ана  құрсағындағы 
сәтінен,  ата-анасы  орысша  сөйлеуінің  сал-
дары екені белгілі. 
–  Үшіншісі  –  халықтың  менталитеті  – 
ділі  де,  тек  қана  ана  тіл  арқылы  беріледі. 
Тілі  бұзылған  халықтың  менталитеті  де, 
ру хы да жойылады. Қазақ халқының тегі – 
өте мықты! Қазір дүниежүзінде 2500 халық 
болса,  солардың  ішінде  ұрпақ  алмасуын 
табиғи сұрыптаумен – «жеті атаға дейін қыз 
алыспайтын» – дәстүрді ұстайтын, тек қазақ 
халқы ғана. Сол арқылы, тектік қасиеттерін 
тоздырмай асылдандырып отырады. 
–  Төртіншсі  –  “озорение”(мүттағала)  –
дейді.  Абайды  данышпан,  кемеңгер  дейміз. 
Неге?  Абайдың  өлеңі  де,  қара  сөздері  де 
“озорениемен”  жазылған,  оны  –  Мүттағала 
- Құдай тағала, Аллаћ тағала - дейді. Осыны 
– Мұхаңның “Абай жолы” романының екін-
ші  томынан  оқыдым.  Бір  абзац  бойы  осы 
“мүттағаланы”  –  “озорениеге”  балама  ре-
тінде  түсіндіреді.  Міне,  Ана  тілін  білмеген 
адамнан осы – мүттағала қашады екен. 
–  Бесіншісі  –  рух?!  Ана  тілін  білмеген 
адам,  халықтың  рухани  байлығын  жасай 
алмайды. 
–  Алтыншысы  –  имандылық,  ар-ұят  та 
тілден пайда болады. 
–  Жетіншісі  мен  Сегізіншісі  –  Таным 
мен Талғамды да тіл қалыптастырады. Ана 
тілін білмейетін қазақтың талғамы – мүлдем 
басқа талғам. Мысалы, зергерлік бұйымдар, 
даналық өрнектер, ою-өрнек, қазақтың ұлт-
тық  киімі  –  дүниені  таңғалдырып  жүрген, 
солардың бәріне әсер етіп отырған – ана тілі. 
– Тоғызыншысы – Мейірім, Оныншысы – 
Рақым дейтін қасиеттерді де ана тілі сіңіреді. 
Жаңағы  шалақазақ  пен  космополиттерде 
мейірім жоқ. Өзінің тіліне, ұлтына, халқына 
-  деген  мейірім  болмағандықтан,  олардан 
рақым  күту  де  мүмкін  емес.  Оларды 
адастырып  отырған  –  еліктеушілік  пен  со-
лықтаушылық. Кісіліксіздік!..
Қазір  саналы  жанды,  не  істеу  керек 
дейтін сўраќ көп мазалайды. Өйткені, біздер 
аз  санды  халықпыз?!  Осы  толғаныстардан 
туған  ойымды  ашып-жарып  айтуды  жөн 
көрдім;
–  Біріншіден  –  қоғамға  Тәртіп  пен 
Әділет  керек.  Мемлекеттің  бақыты  –  осы 
екі  мәселеде?!.  Қоғамдағы  қаптап  кеткен 
түнгі  клубтар  мен  әр  бұрышта  самсап 
тұрған  казинолар,  бесіктен  белі  шықпаған 
балаларды қан-құйлы қатыгез ойындарымен 
бұзып  жатқан  компютерлік  дүңгіршектер, 
автоматты  ойындар  –  мұның  барлығы  ад-
ам дарды  –  құмарлыққа  құнықтырып  – 
аздыра береді. Бұлардың да наша-құмарлық 
тәрізді  сипаттары  бар.  Оның  жағымсыз 
жағдайлары,  қазірдің  өзінде  қоғамымызды 
жайлап барады...
–  Екіншіден  –  Ұрпақ  тәрбиесін  түзеу 
керек.  Ол  үшін  тәрбиені  ана  құрсағынан 
бастау  қажет.  Бұл  жайында  ғылыми  не-
гізделген жаңакөзқарастағы ілім де бар.
Жалпы біздің оқу-ағарту саласында – «біл-
ім беру» дегеннен басқа, «тәрбие беру» дейтін 
ұғым да жоқ. Оның үстіне, республикамызда 
өзінен шыққан жаңалыққа «тас керең» бола 
қалатын  қалыбы  бұзылар  емес!  Осының 
айқын  көрінісі,  бүкіл  оқу-ағарту  жүйесінде 
–  Халық  педагогикасы  мен  Ұлттық  пси-
хологиясы – пән ретінде жүргізілмейді. Өзі-
нің  халықтық  тағылымына  деген  мұндай 
қатынас,  жетіліп  отырған  елдерде  бар  ма? 
Әрине, жоқ!!!.. Ендеше, халық педагогикасы 
мен  ұлттық  психологиясынсыз  –  Ұрпақ 
тәр биесін  жөнге  салар  тетік  те,  жауап  та 
жоқ!..  Ал,  бұл  ілімнің  өз  топырағымызда 
ғылыми  негізделіп  ашылғанына  20-жыл 
болды.  Бірақ,  аяқтан  шалғаннан  басқа, 
елең етер ешкім де жоқ. Тіпті, білім-ғылым 
министрлерінің  қолдарына  да  ұстатылды. 
Еш әрекет етпейді...
Енді мемлекеттік тілді үйрену мәселесіне 
келейік. Қараңызшы?! 
Бүкіл  орыс  мектептерін,  ұйғыр,  корей, 
өзбек,  дүңген  мектептерінің  –  бәріне  қара-
жатты  беріп  отырған  кім?..  Сол  қаражат 
кімнің  дәулеті?  Қазақ  мемлекетінің  және 

48
ҰЛТТЫҚ ТӘРБИЕ
қазақтың ырыс-несібесі ғой. Тіпті, сол мек-
тептерде  сабақ  беретін  оқытушылардың 
жалақысын төлеп отырған кім? Тағы да қазақ 
мемлекеті беріп отыр. Олай болса, мемлекет 
тілін ақы беріп үйрету, бұл тағыда сол – осы 
мемлекеттің  иесі  –  қазақ  халқын  қорлау 
деген  сөз.  Осы  мемелекетте  тұрған  қандай 
ұлт  болмасын  –  мемлекеттік  тілді  білуі  – 
аксиомалық заңдылық. Рас қазақ мемлекеті 
қаржыландырып,  тірші лігіңді  жасап  беріп 
отыр  ма?  Ендеше,  қандай  сөз  бар?  Осы 
мемлекеттің  отын  оттап,  суын  ішіп,  осы 
топырақтан нәр алып, өсіп-өніп отырсың ба? 
Олай болса, еш уәжсіз бұл мемлекеттің тілін 
білуің шарт. Тіпті, бұл қай ұлттың болмасын 
– азаматтық борышы ғой. Осыны түсінетін 
мезгіл жетті емес пе?...
-  Ендігі  бір  ерекше  айтуды  қажет  ететін 
мәселе, бұл бүкіл Денсаулық сақтау саласы 
мен  Білім  беру  жүйелерінің  ғылыми 
негізсіз  -  Үкімдік  шешімдермен  -  аса 
қатты  адасып  отырғанын  айтқан  жөн.  Бұл 
екі  салада,  тікелей  Адам  табиғатымен 
байланысты  бола  тұрса  да,  ешуақытта 
өзгермейтін – Тіршіліктің – Биологияның – 
Физиологияның  –  тұрақты  заңдылықтарын 
кәперіне  алып,  ескермейтіндіктері  таң 
қалдырыды.  Бұл  –  отпен  ойнау  арқылы  – 
апатты  қолдан  жасау?!  Мұның  мысалы, 
денсаулық саласында - қарапайым халықты 
зар  жылатып  отырған  Емханалар  мен 
Ауруханаларды  айтсақ,  білім  саласындағы 
ғылыми 
негізделмеген 
12-жылдық 
реформа  мен  ұлттық  тәрбиенің  (Халық 
педагогикасы  мен  Ұлттық  психология)  пән 
ретінде  жүргізілмеуден,  Ұрпағымыздың 
еліктеушілікке  ұшырап  отырғаны.  Міне 
осы  арада  айтпауға  болмайтын,  соңғы 
жылдары  тағыда  сол,  ғылыми  негізге 
сүйенбеген  Үкімдік  шешіммен  ұсынылып 
отырған  Үш  тілділіктің  (Ағылшын  –  Орыс 
–  Қазақ)  мәселесі.  Тіпті,  бұл  жоғарыдағы 
айтылған  Биология  мен  Физиология 
заңдылықтарының иісі мұрнына бармайтын 
адамдардың  шешімі.  Олардың  әуейленгені 
соншама,  бұл  шешімді  бала  бақшасынан 
бастатып,  кең  түрде  жолға  қоймақ?!  Бұлар 
баланың физиологиялық қалыптасуы мен ми 
психикасының жетілуінен мүлдем хабарсыз 
жандардың аса ауыр қателіктері десе болады. 
Іргелі  Елдерге  жататын  –  Жапон  –  Неміс 
–  халықтары,  балаларына  басқа  тілдерді 
үйретуді, тек 9-10 жасынан ғана бастайтыны 
ғылыми  негізге  сүйенгендік  екені  белгілі. 
Біздердің  балабақшасындағы  3-4  жастағы 
сәбилерге үш тіл үйретеміз деуі, сыпайылап 
айтқанда  қаскүнемдік  болып  табылады. 
Өйткені,  психикасы  әлі  қалыптаспаған 
балаларға  шет  тілдерінің  салмағын  салу, 
ұрпақты есалаң, яғни шизо жасауға ұмтылыс 
десе болады. Жалпы, бүгінгі Үкімет – Қазақ 
халқын  ашық  қорлаудан  неге  тайынбай 
отыр? Мұның сыры мен сипаты неде? Халық 
сайлаған – Президент пен Мәжіліс – Елдің 
пікірімен  неге  санаспайды.  Біз  бұлардан, 
соларды сайлаушылар ретінде, Ата заңдағы 
құқымызбен талап етеміз!...
Тегінде адам баласы адам баласынан ақыл, ғылым, ар, мінез деген нәрселермен озады. 
Одан басқа нәрсемен оздым ғой демектің бәрі де – ақымақшылық
Абай Құнанбаев.

49
ҰЛТТЫҚ ТАҒЫЛЫМ
PERFECTION IS A BASIC PRINCIPLE OF THE TEACHING PROCESS
E. Zhumataeva
doctor of pedagogical science, professor, director of  the research and practice center of 
the Ethnopedagogics and innovative educational technologies named for Zh.Aymautov of the 
Pavlodar State University named for S.Toraygirov.
Beisova A. E., Iskakova Z. S., Kabdieva S. Sh., Zharkumbaeva M. M. 
scientific collaborator of  research and practice center of the Ethnopedagogics and innovative 
educational technologies named for Zh.Aymautov  ofthe Pavlodar State University named for 
S.Toraygirov.
Резюме 
Авторы статьи раскрывают внедрение образовательной инновационной технологии в 
ВУЗе.
Түйіндеме
Мақалада авторлар жоғары оқу орнында білімденудің инновациялық технологияларын 
ендіруді қарастырады.
The  opinion  expressed  by  the  president  of 
Kazakhstan  N.  A.  Nazarbaev  in  Republican 
Kazakhstani  law  “About  the  Education”,  and 
in  his  message  “Kazakhstan  2050”  says  that 
nowadays an intensive development of science 
and  technology  takes  place  in  the  system  of 
higher  education;  new  approaches  that  bound 
with  fantasy  are  opened;  social  and  political 
changes  influence  the  people’s  way  of  living 
and make them adapt to new conditions, make 
high schools develop in a scientific sphere. 
We  are  the  witnesses  of  the  fact  that  the 
system of higher education in Kazakhstan has 
been  taking  a  special  place  within  last  years 
and  has  an  influence  on  the  development  of 
state service in all spheres of national economy. 
The  most  important  part  of  a  cultural  sphere 
is a constituent of intellectual and economical 
bases.  High  school  is  one  of  the  spheres  that 
is  responsible  for  culture  preserving  and  its 
transfer to future generations. Didactics of high 
school  possesses  an  important  part  in  future 
specialists’ training. 
Within  thirteen  years  of  independence  the 
conditions  have  been  formed  in  Kazakhstan 
that allow to create a perfectly new, appropriate 
to  a  modern  Kazakhstani  society,  didactics 
of  high  school.  The  most  important  aim  is  to 
study  valuable  ideas  of  students  teaching,  the 
conceptions of educators and researchers of the 
past, to analyze these conceptions according to 
modern requirements of educational system and 
to use them in practice. Studying this problem 
we  analyzed  scientific  literature  in  History, 
Psychology,  and  Pedagogics  and  came  to  the 
following conclusion:
Firstly, the advanced concepts of educators 
and  researchers  of  the  past  made  their 
contribution in the development of the personal 
psychology  study,  cognitive  activity,  and 
thinking. These concepts are scientific basis for 
further development of high school didactics.
Secondly, Kazakhstan, being an independent 
state, pays a great attention to a world integration 
of intellectual potential.
Thirdly, the future specialists training model 
in  high  school  must  correspond  to  modern 
market conditions of the society.
Modern teaching approaches in high school 
are;
-  a  continuous  unity  renewal  in  philo-
sophi cal,  psychological,  and  pedagogical 
aspects of different sciences;

50
ҰЛТТЫҚ ТӘРБИЕ
-  the  correspondence  of  high  school 
didactics to world interests;
-  an  effective  substantiation  of  the  state 
standard  according  to  the  specificity  of  future 
specialty;
-  the  education  informatization  and  the 
creation  of  new  techniques  and  new  teaching 
forms.
These  four  approaches  promote  the  de-
velopment  of  high  school  according  to  social 
changes and they are motive forces of the ac-
tions that will stimulate the self-development of 
a teacher and a student. That is why; let’s pay 
the attention to a cultural wealth in our research 
work as it is a necessary condition of a teaching 
de velopment in high school according to mo dern 
requirements. As a result, in our research work 
we  firstly,  emphasized  the  History  of  General 
Di dactics, the research of its methodological and 
philosophical fundamentals; secondly, analyzed 
historical and philosophical genesis of didactics 
and  cover  turning  points  of  its  development; 
thirdly,  distinguished  the  peculiarities  and  the 
place of didactics in the system of modern hig-
her education; fourthly, constructed pedagogical 
techniques that would help to develop a student 
as an independent personality. 
To decide the problems stated above we stu-
died  the  scientific  and  pedagogical  didactics 
fundamentals  as  a  whole  system.  Analyzing 
historical development of didactics, it’s turned 
out that its origins are in a world space. 
We  study  the  development  of  high  school 
didactics  from  the  scientific  and  pedagogical 
point  of  view,  having  divided  its  historical 
development into three periods.
The first period (XVII c. – the first part of 
XIX c.). At this period, a person who wanted 
to  get  an  education  was  a  passive  listener  of 
a  teaching  process.  A  reproductive  type  of  a 
teaching  and  cognitive  activity  was  generally 
used at this period. 
We  found  out  in  our  research  work  that 
there  was  no  harmonic  outlook  in  historical 
and philosophical genesis of general didactics 
corresponding  to  a  world  level.  The  subjects 
of  inquiry  were  inner  components  of  a 
cognitive activity, thinking, an ability to make 
philosophical  conclusions,  that  is  why  this 
period  was  characterized  as  a  period  when 
didactics became a separate science. 
The second period (the second part of XIX 
c – 80-s of XX c.). At this period, a learner was 
formed as an executer of any activity. 
It was fulfilled with heuristic methods. The 
control of the teaching process was centralized 
and  the  problems  of  its  development  became 
the themes of scientific research in 60-70-s. 
At the first period of the didactics development 
we could not say a scientists’ name, in 80-s of 
XX c. such names as Vygotskiy L. S., Gal’perin 
Ts., Zankov L., Davydov V., Amonashvili Sh., 
Goncharova T., Turbovskoy Ya. S., Skatkin M. 
N.,  Lerner  I. Ya.,  Shamova  T.,  Menchinskaya 
N.  A.,  Rubinshtein  S.  L.  and  others  became 
well-known.  They  formed  heuristic  methods 
of teaching in their works. Thus, the scientific 
worl of these scientists made a contribution into 
didactics development:
-  the theory of a stepwise skills forming 
(Gal’perin P. A.);
-  the  methods  of  problem  teaching 
(Skatkin M. L., Lerner I. Ya.);
-  the  methods  of  a  cognitive  activity 
activation (Shamova T.).
Moreover, in any sphere of science, didactics 
does not separate scientific and teaching aspects 
from  an  educational  one.  Didactic  aims  join 
teaching and educational aims. 
At this period a great attention is paid to the 
creation  of  the  humane  educational  model  in 
the  teaching  process.  The  third  period  (1991-
2005).  A  future  specialist  is  not  an  executor 
but  a  creator. A  new  educational  paradigm  is 
changing  according  to  the  requirements  of  a 
modern society. There are natural ties between 
education  and  upbringing.  These  ties  consist 
of double qualitative indexes: teaching process 
and developing process. In accordance with it 
we  distinguish  the  following  heuristic  levels 
that help to obtain a creative teaching. 
The first level is a product of a reproductive, 
empirical period. 
The second level – at this level a student’s 

51
ҰЛТТЫҚ ТАҒЫЛЫМ
will-power  is  involved  in  an  educational 
and  cognitive  activity.  A  student  works  with 
diligence,  tries  to  do  the  task  completely,  but 
when  he  meets  with  difficulties  he  can  leave 
the task unfinished. During the term he works 
systematically but usually he shows an initiative 
only at the end of the term. 
The  third  level  –  a  student’s  will-power 
in  heuristic  level  participates  in  all  forms  of 
educational  and  cognitive  activity  during  the 
whole lesson, during the whole term. The task 
is always finished.
At the period of an intensive society, science 
and  technology  development  the  process  of 
teaching and learning is changing. This thought 
was expressed by Lotar Klinberg. If we evolve 
this  thought  we  can  come  to  the  following 
conclusion:
-  it  is  impossible  to  decide  didactic 
problems in a “pure” type;
-  there is a necessity to study didactics on 
the  interrelationship  basis  with  other  science 
fundamentals.  It  assists  to  widen  didactics 
horizons and make its contents deeper.
Analyzing  the  educational;  process  we 
noticed that to meet new requirements of high 
school we have to get rid of usual, traditional, 
one-side teaching. 
L.  Clinberg  considers  that  didactics  is  an 
important constituent of the teaching process in 
any sphere of science and that is why it must 
guarantee the teaching process as the whole one. 
The  notion  “genesis”  in  philosophical  dic-
tionary  has  the  following  meaning  (Greek  – 
“GENEZIZ”) – origin. This term was used for 
the first time in Greek mythology and later in 
Philosophy by Fales, Heraklit, Kant, Gegel and 
others. As a condition of appearing something 
new but on the basis of something old. 
We  understand  the  term  “genesis”  in  di-
dactics  as  an  appearing  of  something  new,  an 
activity  that  determines  the  process  of  de-
velopment. The main goal in researching the ge-
nesis of didactics development is to divide the 
didactics development into stages, the reasons 
of  its  scientific  and  pedagogical development, 
searches  and  discoveries  of  scientists  and 
educators. 
To prove the idea that “the teaching process of 
a person must be held in integrity” we analyzed 
the works of scientists and educators and found 
the necessity to study didactics genesis. 
Analyzing  scientific  and  pedagogical 
development  of  school  didactics  we  can  see 
that the transfer from reproductive to empirical 
period was holding for a long period of time. 
No  matter,  how  a  student  gets  knowledge, 
what didactics objects are used, his outlook is 
formed as an integral system. 
During the seminars and practical lessons a 
student has an opportunity to choose a problem 
on  his  own  and  find  alternative  ways  of  its 
decision.  While  the  student  is  acquiring  such 
a system of education he acquires the skills of 
combinatory actions.
Knowledge  acquiring  on  a  creative  level 
stimulates  the  acquiring  of  encyclopedic 
knowledge. 
The  basis  of  didactics  is  the  contents  of 
education. Teaching is an activity natural for a 
person, and the fundamentals of didactics is a 
sum of teaching theories and education theories. 
To form the system of didactics’ fundamentals 
we  proved  a  theoretical  methodology  in 
activating a teaching and cognitive activity of 
the student.
Thus,  the  main  principle  of  the  law  of 
education is the teacher’s aspiration to join the 
teaching  theory  and  the  education  theory  and 
determine  the  motives  and  the  necessities  of 
learning. 
Education in high school is subordinated to a 
cognitive interaction between the teachers and 
their students. The teacher writes a programme 
including  the  requirements  of  the  typical 
programme  and  the  characteristics  of  the 
specialty. Didactic objects of the curriculum are 
concreterized, divided into blocks, modules, all 
available text-books to put this programme in 
practice. 
U. Kunisevich and V. Okon’ analyzed some 
methods  of  the  education  contents  and  its 
system. At first knowledge is planned as a line 
method.  The  whole  material  is  taken  as  in  a 
integral system. This method is fulfilled thanks 

52
ҰЛТТЫҚ ТӘРБИЕ
to the connection of separate parts of a course 
into a single entity. 
The  second  method  is  a  concentrated 
method. A  problem  in  the  material  is  viewed 
from different points of view, consequently, the 
student,  repeating  the  material  from  different 
aspects,  deepens  his  knowledge  during  the 
cognitive  process.  The  contents  of  education 
deepens, the student get an opportunity to reach 
new,  high  goals  as  well  as  new  opinions  and 
thoughts. 
The third method is an anfractuous method. 
The problem is chosen and defined more exactly; 
each  student  and  each  teacher  repeats  the 
problem that needs a decision again and again. 
The student in the process of cognitive activity 
is in a constant search and males different types 
of researches. 
The  fourth  method  is  a  module  method. 
This  methods  joints  small  elements  of  any 
theme of one problem, creating in this way the 
system of didactics fundamentals that consists 
of  the  following  approaches;  predictive, 
methodological  (world  outlook,),  contrastive 
and  elucidative,  operation  and  active, 
controlling.  Different  types  of  teaching  exist 
in  world  national  educational  practice.  They 
are  full0time  and  part-time,  home  education, 
distance education by means of Internet and etc. 
types of lessons in the educational process. 
Lecture  (90-180  minutes  with  or  without 
break) according to the contents of high school 
system. 
Seminar  is  a  practical  lesson  for  working 
groups. Laboratory work is characterized by the 
use  of  technical  devices,  running  experiments 
of different kinds. The lesson of non-standards 
forms  (excursion,  travel  and  etc.).  Credit  is 
a  controlling  lesson  to  check  the  quality  of  a 
learnt programme in any subject. 
The  system  of  education  in  republic  of 
Kazakhstan allows foreign students to apply to 
Kazakhstani universities. 
The following characteristics can be pointed 
out of continuous education realization:
-  the  effectiveness  of  educational 
system is based on the strategy of the society 
development;
-  the  system  of  education  is  directed  to 
the future;
-  the  goals,  the  contents  of  education, 
pedagogical  technologies,  the  forms  of 
organization,  controlling  mechanisms  are  in  a 
constant development.
The  main  goal  of  the  educational  system 
is the solution of traditional problems and the 
formation of a wider world outlook, the outlook 
of  a  planetary  scale,  and  such  common  to  all 
mankind  values  as  ecological,  economical, 
materialistic  notions,  the  ability  to  protect 
nature.
The  function  of  learning  theory  is  the 
development  of  intellectual,  social,  moral 
features.  The  lines  of  modern  educational 
system  development  are  humanization, 
humanitarization,  standardization,  computer-
ization,  informatization,  individualization, 
multi-variance,  multi-level  education  and 
continuity of education. 
Humanization  of  education  is  a  formation 
of  professional  qualities  by  means  of  humane 
contents  of  the  discipline  that  is  taught  on  a 
definite didactic basis.
Humanitarization  of  education  is  the 
awareness of the importance and the meaning of 
people’s life, to teach to decide social problems 
and get on with other people well, to know a 
native  language  perfectly,  to  speak  a  foreign 
language  fluently,  to  learn  the  problems  of 
economics and law well.
Standardization is the creation of educational 
documents,  compulsory  programmes,  text-
books  and  course  readers  that  determine  the 
hour quantity for high school.
Individualization  is  when  the  teaching 
process  is  realized  according  to  individual 
programmes. 
Continuity is the connection and succession 
of the whole educational system. Depending on 
social  and  economical  conditions,  moral  and 
vital values, a person has a necessity to continue 
his education, and also he gains some skills of 
self-development and self-teaching.
The controlling mechanism of the educational 
system is guaranteed by state official documents. 

53
ҰЛТТЫҚ ТАҒЫЛЫМ
According to the Republican Kazakhstani law 
“About Education” only institutes, academies, 
universities  as  well  as  undergraduate  courses, 
post-graduate  courses,  courses  for  Doctor’s 
degree  have  the  status  of  high  school.  Such 
institute can carry out researches in any sphere 
of science. 
Educational  Law.  There  are  internal  and 
external mechanisms of the educational system. 
Teaching  theory  is  subordinated  to  social 
requirements and is fulfilled by means of social, 
economical, political, cultural, social demands 
and government order. 
The second mechanism of educational theory 
is goals and objectives of didactics, means and 
methods of teaching, the forms of organization, 
the relationships of the teacher and the student, 
the  meaning  and  the  contents  of  the  teaching 
material. 
All these will be the basis of scientific and 
educational teacher’s work. 
External  mechanisms  of  the  educational 
theory are;
-  the presence of a purposeful block;
-  the selection of the educational contents, 
the choice of educational means and methods;
-  the integrity of education and upbringing;
-  the  integrity  and  interinfluence  of 
educational theory and environment.
External mechanisms of the teaching theory 
are;
-  the students’ ability to find the solution 
of internal contradictions of the educational and 
cognitive activity, the students’ abilities, skills 
and habits, memory level, thinking, efficiency;
-  the teaching effectiveness;
-  the relationships of the teacher and the 
student;
-  the submission of teaching results to a 
cognitive activity of the student and the control;
-  the  transitive  process  from  lack  of 
knowledge to knowledge, and vice versa, a one-
sided knowledge acquiring.
The  teaching  principles  are  the  cognitive 
activity of the student for a conscious knowledge 
learning;  an  effective  teaching  organization; 
the  system  of  a  learnt  knowledge,  step-by-
step  knowledge  learning;  the  connection  with 
practice; the activity submission to theoretical 
conceptions and bases.
Different  teaching  types,  styles,  methods 
and technologies were formulated as a result of 
theory and practice development in history. 
Each  teaching  type  possesses  as  general 
features as its peculiar ones. 
The  first  general  characteristic  is  that  any 
type  of  teaching  has  the  system  of  principles. 
These principles consist of separate controlling 
goals of didactic basis and determine the size 
and the rules of the educational and cognitive 
activities. All  these,  together  with  the  activity 
of the student and the teacher form a teaching 
process. General principles of didactic objects 
are shown in the following classification:
-  the  visual  methods  that  are  used  to 
connect concrete and abstract notions;
-  the formation of the submission system 
to the scientific and educational goals;
-  the  activation  of  cognitive  activity; 
the  development  of  the  students’  independent 
search,  the  study  of  the  students’  controlling 
system that is subordinate towards the teacher 
as  an  authoritarian  and  bureaucratic  one;  the 
application;  the  admitting  of  collaborative 
pedagogics;
-  the  interaction  of  the  theory  and  the 
practice; the search for more effective teaching 
technology  that  will  assist  in  getting  teaching 
results;
-  to  foresee  didactic  objects  to  solve 
possible  problems  that  can  appear  at  the 
acquiring  the  educational  material  during 
the  teaching  process;  the  creation  of  the 
conditions for independent knowledge learning 
by  the  student;  to  prepare  didactics  tasks  and 
instructions to solve problems;
-  to  direct  the  students’  development  to 
acquire cultural heritage of scientists and wise 
men using the fundamentals of didactic theory, 
philolinguistic  word  craft,  historic  material, 
culture.
The  second  general  characteristic  is  the 
repetition  of  stated  processes.  To  specify  the 
goal constantly, to analyze and use the means, 

54
ҰЛТТЫҚ ТӘРБИЕ
actions,  methods,  technologies  that  will  help 
to  reach  the  result.  On  one  hand  the  teacher 
specifies  educational  goals  and  objectives,  on 
the other hand he designs the students’ activity, 
forms the plan to develop the educational level. 
If  the  teacher  uses  diagnostics  to  control  the 
student’s  knowledge,  such  didactic  objects 
in the structure of the educational contents as 
“composition”, “style”, “method”, “image” and 
other terms will be classified, synthesized and 
form an integral didactic system. 
The  second  general  characteristic  of  the 
teaching  theory  is  when  the  teacher  predicts 
the  structure  of  the  educational  activity  that 
assists to get educational goals; when the most 
effective  teaching  technologies  are  chosen. 
Their usage in practice forms a subjective style 
of the student’s and the teacher’s action. 
Teaching methods ate the ways and forms of 
a lesson teaching. The process of the teaching 
methods classification is already formed:
The  first  -  lexical  method  –  is  verbal: 
conversation,  interview,  discussion,  lecture. 
The second is the practical method: excursion, 
tasks, laboratory work, experiment. 
The third is the checking method: tests, term 
paper, credit, exam, project.
Lectures  and  seminars  have  some 
peculiarities.  Lecture  is  prepared  in  a  way 
that  large  informational  system  is  directed  to 
organize  an  independent  activity  of  70%  (90-
180 minutes). 
Seminars are for knowledge systematization, 
too  deepen  and  to  widen  the  theoretical 
knowledge. 
The  cognitive  activity  is  organized  by  the 
teacher. 
The  didactic  basis  of  teaching  is  the 
development of students’ independent searching 
abilities. A training work is a form to organize a 
cognitive activity of the students. (the members 
of the group ca n be constantly changed). 
The rhythm, lessons ate held using the same 
textbooks  and  programmes  according  to  the 
time  table. An  academic  year  consists  of  two 
terms,  exam  period  and  holidays.  The  results 
are summed up at credits and exams. The whole 
teaching process is finished with a state exam or 
a degree work. The description of the teaching 
process has a special meaning. First, the fact that 
didactics is the branch of pedagogics is taken 
into consideration. The basis of teaching process 
organization  includes  technologies,  methods, 
strategies,  new  principles  and  searches.  The 
categories  of  didactics  are  teaching,  learning, 
education, teaching principles and requirements 
(the system of elements, tasks, the contents of 
education, forms, methods and means).
REFERENSES
1.  Оконь В. Введение в общую дидактику: Пер. С польского Кашкуревича, – М.: Высшая 
школа, – 1990, 382 с.
2.  Пидкасистый Педагогика. – М.: – 1998, 640 с.
3.  Юдин  Э.Г.  Методологические  проблемы  системного  подхода  в  социальных 
исследованиях// Структурно системные исследования явлений и процессов. – М., – 1970, с 
3-4.
4.  Эсаулов А.Ф. Активизация учебно-познавательной деятельности студентов: Научно-
методическое пособие. – М.: Высшая школа, – 1982,- 223 с.

55
ҰЛТТЫҚ ТАҒЫЛЫМ

жүктеу/скачать 5,11 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: