Жыныстық жетілу кезеңінде ұл-қыздарға әсер ететін өзгерістер

• бой өсіп, салмақ қосылып, бұлшық еттер дамиды

• жыныс мүшелері өсіп, тұқым жаю қабілетіне ие болады

• дауыс жуандайды

• терідегі май бездер белсендірек істей бастағаны себепті бетке безеулер қаптап кетуі мүмкін

• тер бездері дамиды

• қолтық асты және қасаға түгі өсе бастайды

• көңіл-күй жиі-жиі өзгеріп тұруы мүмкін

• қарсы жынысқа тартатын күшті сезіле бастайды.

Балалар жасөспірімдерге жақындаған кезде жыныстық жетілу басталады. Бұл ересек өмірге әкелетін өзгерістер және балалы болу мүмкіндігі.

Дамулар денеге мөлшері, формасы, құрамы, ішкі дене жүйелері мен құрылымы жағынан әсер етеді. Психологиялық және әлеуметтік өзгерістер де орын алады. Ұлдар мен қыздар жыныстық жетілудің бірінші жартысында тез өседі және жыныстық жетілу аяқталғаннан кейін олар өсуді тоқтатады.

Мидың гормондық сигналдары денеге жыныстық жетілудің басталатын уақыты туралы айтады. Сигналдар аналық безге, ал аналық безге еркектерге түседі.

Бұған жауап ретінде аналық бездер мен аталық бездер дененің әр түрлі бөліктерінде, соның ішінде репродуктивті органдарда, кеудеде, теріде, бұлшық еттерде, сүйектерде, шашта, мида өсуді және өзгеруді ынталандыратын бірқатар гормондар түзеді.

Гормондар

Жыныстық жетілу ұлдар мен қыздар арасында бірнеше жолмен ерекшеленеді. Қыздар жыныстық жетілуді ер балаларға қарағанда шамамен 1 - 2 жыл бұрын бастайды және олар тезірек аяқталады.

Жыныстық жетілу кезеңі – кішкентай бала ағзасының көбеюге қабілетті ересек адамның ағзасына айналу кезеңі. Ол жыныс гормондарының, яғни, ерлерде тестостеронның және әйелдерде эстрогеннің әсерінен болады. Жыныстық жетілу әркімде әртүрлі уақытта басталады. Қыздарда жыныстық жетілу ұлдарға қарағанда ертерек басталады. Қыздарда жыныстық жетілудің алғашқы белгілері шамамен 11 жастан, ал ұлдарда 13 жастан бастап пайда болады.

Тестостерон – ер адамның жыныс гормоны. Ол жыныстық жетілуден бастап қайтыс болғанға дейін аталық безден бөлінеді. Жыныстық жетілу кезінде тестостерон мөлшерінің артуы нәтижесінде ер адамның қосымша жыныс белгілері дамиды. Дауыс жуандайды, жыныс мүшесі өседі, түктер пайда болады. Бала ақырындап ер адамға айналады. Бұлшықеттер дамиды және аталық ұрық бөліне бастайды. Жыныстық жетілу кезеңінен кейін, баланың көмейі тестостеронның әсерінен кеңейеді және қалыңдайды. Көмейдегі дауыс желбезегі ұзаратындықтан және қалыңдайтындықтан, баланың дауысы жуандайды. Бала осындай өзгерістер кезінде өзінің дауыс желбезегін үнемі өте жақсы бақылап отыра алмайды. Сондықтан, кейде оның дауысы күрт өзгеріп отырады.

Эстроген – әйелдің жыныс гормоны. Ол аналық безден бөлініп, әйелдердің қосымша жыныс белгілерін дамытады. Омырау өседі, түктер шығады және етеккір кезеңі басталады. Ай сайын аналық жасушалар бөліне бастайды. Ай сайын аналық жасушалар өндіріліп, етеккір келе бастайды.

Етеккір дегеніміз – әйел жатырының шырышты қабатының бөлініп түсуі. Мүмкін болатын жүктілікке дайындалған шырышты қабат етеккір кезеңінің бірінші жартысында қалыңдайды. Егер әйел жүкті болып қалмаса, онда әр етеккір кезеңінің аяғында шырышты қабат түсіп отырады.

Тері шаш фолликулдарындағы бездерден май бездері деп аталатын майлы бөлініс өндіреді. Жыныстық жетілу кезінде жыныс гормондары көп бөлінгендіктен, май бездері көбірек өндіріледі. Сондықтан, олар шаш фолликулдарында тұрып қалып, бактерияны жұқтыруға және айналасындағы ұлпалардың қабынуына әкеледі. Осы себептен, бетке безеу шығады.

Безеудің пайда болуын тежеуге көмектесетін түрлі әдістер бар. Терідегі ұсақ тесіктер бітеліп қалмас үшін, бетті таза ұстайды. Май бездерінің бөлінуі мен қабынуды азайту мақсатында арнайы кремдер мен лосьондар пайдаланылады. Кейбір жағдайларда бактерияны өлтіру үшін бактерияға қарсы қоспалар да қолданылады.