Ббк 1. Қаз б 20 Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігі Ақпарат және мұрағат комитеті

366
Қаратпа сөз.
Түпнұсқадағы: «Ит тойған жерін іздейді» деген сөйлемнен кейін 
тұрған «Ер туған жерін іздейді» (34-бет) сөйлемі «Тіл тағылымында» 
жоқ (288-бет). Түпнұсқа бойынша берілді.
Екінші бөлім.
Жайылма сөйлем.
Түпнұсқадағы:  «Шоңмұрын  деген  молда  бар,  Төлеген  деген 
жорға  бар»  (49-бет)  деген  сөйлемдегі  «Төлеген  деген  жорға  бар» 
сөйлемі «Тіл тағылымында» кездеспейді (300-бет). Түпнұсқа бойын-
ша қалпы на келтірілді
Құрылуынша айырылатын түрлері.
Түпнұсқадағы:  «Тысқы  жақындық  сөйлемдерді  бір-біріне 
жанастыру  жүзіндегі  жанастық»  (49-бет)  деген  сөйлем  «Тіл 
тағылымында» (300-бет) жоқ. Түпнұсқа қалпына келтірілді.
Мезгіл пысықтауышының бағыныңқысы.
Түпнұсқадағы: «...сөйлемінің мезгіл пысықтауышы «қашан жер 
отаяды»  деген  бағыныңқы  сөйлем...»  деп  басталатын  сөйлем  (54-
бет)  «Тіл  тағылымында»  (304-бет)  берілмеген.  Түпнұсқа  бойынша 
түзетілді.
Мақсат пысықтауышының багыныңқысы.
Түпнұсқадағы:  «Мұнда  ілтипат  ететін  нәрсе  мынау...»  (57-
бет)  деген  сөйлем  «Тіл  тағылымында»  кездеспейді.  Түпнұсқаға 
сәйкестендірілді.
Жазу қосымша белгілері және тыныс белгілерінің жалпы ережесі.
Түпнұсқадағы: «Мұндай орында тіркестіру белгісі...» (62-бет) деп 
басталатын сөйлемдегі «тіркестіру» сөзі «Тіл тағылымында»: (311-
бет) «қыстыру» болып өзгеріс тапқан. Түпнұсқа қалпына келтірілді.
Түпнұсқаның осы бетіндегі: «Берген ақыны азсынып, істеген кісі 
may жайлаймын деп наршамды алды» деген сөйлемнен кейін келетін 
«ой қыстаймын деп шотымды алды, қыр қыстаймын деп балтам-
ды алды» (63-бет) деген сөйлем «Тіл тағылымында» (311-бет) жоқ. 
Түпнұсқа қалпына келтірілді.
Сөйлем түрлерін айыруға керек сөйлем мысалдары.
Түпнұсқадағы: «Бірлік елдің, ерлік, қайрат бақ, ардың...» (65-бет) 
деген  сөйлемдегі  «бірлік»  сөзі  «Тіл  тағылымында»:  «бірмін»  (313-
бет) болып өзгерген. Түпнұсқа қалпына келтірілді.
Қазақ  тілі  мен  әдебиеті  оқулықтарының  бастауы  болған  Ах-
мет  Байтұрсынұлының  сол  кездегі  (алғашқы  басылымдары!) 
кітаптарының  құрылымын  қаз  қалпынша  сақтауға  тырыстық.  Десе 
де кейбір тұстарда бүгінгі ұғымымызға әбден сіңісті болған сөздер, 
мәселен: халық, әріп кейде харіп, кейде қаріп, хан, мағана, т.б. қазіргі 
емлемен берілді.

367

жүктеу/скачать 2,77 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: