Бейсенбекова Гүлмира Бекінқызы Молдабаева Роза Аппакбайқызы Нұрғалиева Сәуле Мұқанқызы

42 
4. Кіші мектеп оқушысы жасындағылардың танымдық процестерінің дамуы.
5. Кіші мектеп оқушысы жасындағылардың жеке басының дамуы.
Тақырып 8. Жеткіншектік жастың психологиялық ерекшеліктері. 
Жеткіншектік кезең.
Анатомиялық - физиологиялық ерекшеліктері.
Нақ осы 
шақта биологиялық толысу жолына түбегейлі өзгерістердің болуынан туындайды. Дене 
күшінің дамуында жаңа кезең басталып , жыныстық жетілу процесі өрістейді. Бұл 
процестер қыз балаларда 12-13 жаста, ер балаларда 13-15 жаста жедел дамиды. Бойдың 
ұзаруы, салмақтың артуы, кеуде клеткасы шеңберінің өсуі – жеткіншек шақтағы дене 
толысуының өзіне тән жағдайлары, бұлар күрт өсу деген ерекше терминмен 
белгіленеді. Жеткіншектің пішіні өзгереді: дененің пропорциясы ересек адамға тән 
пропорцияға жақындайды. Бас сүйегінің бет бөлігінің жедел жетілуі нәтижесінде бет 
әлпеті де өзгереді. Қан айналыс системасы өзгерістерге ұшырайды, жүрегінің көлемі 
тез өсіп, салмағы артады. Бұлшық еттің неғұрлым жедел артуы жыныстық жетілудің 
аяғында болады. Бұл кезде организмнің ішкі ортасында белсенді қызмет атқаратын ішкі 
секреция бездері жүйесіндегі өзгерістерге байланысты күрт ауысулар болады. Осының 
өзінде қалқан бездері мен жыныс бездерінің гармондары атап айтқанда, зат алмасудың 
катализаторлары болып табылады. Эндокриндік және нерв жүйелері функциялық 
жағынан өзара байланысты болғандықтан, жеткіншектік шақ, бір жағынан , энергияның 
қауырт өсуімен, ал екінші жағанан патогендік әсерлерге деген сезімталдықтың 
артуымен сипатталады. Сондықтан ақыл –ой немесе дене күшінің қажуы, ұзақ уақыт 
нервке күш түсу, аффектілер, күшті эмоциялық толғаныстар ( қорқыныш,ыза, реніш) 
эндокриндік қолайсыздықтар (етекір цикілінің уақытша тоқтауы, гипертереозды даму) 
және нерв жүйлерінің функциялық бұзылуларына себеп болуы мүмкін. Олар тез 
шамданғыштықтан, тежгіш механизмдердің әлсіздігінен, тез шаршаудан, ұмытшақтық 
пен аңғалдықтан, жұмыста өнімділіктің төмендеуінен, ұйқының бұзылуынан 
байқалады. 
Жыныстық толысу мен дене күші дамуындағы өзгерістердің жаңа психологиялық 
құрылымдардың пада болуына бірталай маңызы бар. Біріншіден, жеткіншектің өзі анық 
сезетін бұл өзгерістер оны объективті тұрғыдан ересекке айналдырады. Және өзінің 
ересектігін сезінуінің басталуына негіз болады.Екіншіден, жыныстық толысу басқа 
жынысқа ден қоюдың дамуына, жаңа түйсіктердің, сезімдердің, толғаныстардың 
шығуына себепші болады. Өзімен өзі болу жеткіншектің жаңа түйсінулер мен 
толғаныстарына ден қоюы, бұлардың оның өмірінде алатын орны жеткіншек өмірінң 
кең әлеуметтік жағдайлары мен нақтылы дара жағдайларына, оның тәрбиеленуі мен 
қарым-қатынасының ерекшеліктеріне қарай анықталады. Демек, қыз болсын ұл болсын 
жеткіншектерде алғашқы романтикалық сезімдердің оянуы – қалыпты құбылыс. 

жүктеу/скачать 0,6 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: