Бүгінгі санда: Еділдің бойына қонған ел
жүктеу/скачать 16,56 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Мекемтас МЫРЗАХМЕТҰЛЫ, профессор
- Қазақ әдебиеті тарихында 1916 жылғы қасіретті қанды оқиға жазбаша әдебиетте жырланған емес. Оны тек осы оқиғаға қатысқан ауызша поэзия өкілдері ғана жыр
- АНА ТІЛІ ДЕНСАУЛЫҚ – ЗОР БАЙЛЫҚ
Нұрперзент ДОМБАЙ Қызылорда облысы Қазалы ауданы Суреттерді түсірген Ғалымжан АЛДАМЖАРОВ АНА ТІЛІ 7 №44 (1354) 3 – 9 қараша 2016 жыл
1916 ЖЫЛҒЫ ҰЛТ-АЗАТТЫҚ КӨТЕРІЛІСІНЕ – 100 ЖЫЛ шапаны
ҚАЗ-ҚАЛПЫНДА Мәди 1865 жылы қазіргі Түлкібас ау- даны жоғары К ктерек колхозында туып, 1924 жылы Түркісіб теміржол бойындағы Түлкібас станциясында қайтыс болған шайыр. Екі жылдай ауыл мектебінде сауат ашып, үш жылдай Манкент медресесінде оқып, онда арнаулы курс ретінде тілетін Ясауидің хәл ілімін Шажыбал ұстаздан дәріс алғандығы ж нінде: Үйрендім ерден хәл ілімін, Ұстадым аз-маз хәл ілімін. К п алмадым, аз алдым, пендім Шажыбал ілімін, – деп «хәл ілімінің» негізін ұстанып, мірін осы ілім талабын орындаумен ткізгендігі жайында хабар беріп отыр. Екі жылдай Ташкенттегі К келташ медресесінде оқып, діни сауа- тын жетілдіре түседі. Бірақ әдеби мұрасы кеш танылып, тасада қалған Кәмина молла Мәди ибн Меркіш шайырдың «Тухфа ва Жұмхурият» («Республикаға сый») деп аталатын леңмен жазылған тұңғыш рисала жанрындағы кітабы екі ре- волюция аралығында Ташкент қаласында басылым к рген. Ташкентте 1917 жылы жарияланды. Ақын айтар ой-пікірін сегіз тарауға б ліп, кең тұрғыдан қамтып к сіле жырлаған. Соның үшінші тарауы негізінен 1916 жылғы қасіретті қанды қасап оқиғаға арналуы себепті: Үшінші бап соғыстан К п патшалар тоғысқан. Жанжалды жер ұрыстан зара еткен таластан, – деп бірінші дүние жүзілік жаһангерлік соғыстан әлсі- реген Ресей империясының осы соғысқа бодан болған мұсылмандарды 19-44 жастың арасындағы ер кісілерді қара жұмысқа аламыз деп 1916 жылы 25 маусымда жарияланған патша жарлығына бүкіл қазақ даласы қарулы күшпен қарсы шығуына себепкер болғаны Мәди Меркішұлы ақынның леңінде білгірлікпен суреттел- ген. Мәселенің ең маңызды тұстарын терең танып, біліп жырлаған бірегей ақын. 1916 жылғы ұлт-азаттық күрестің туу себебін де з танымы тұрғысынан зінше екшей білген ой-толғаныстарын лең с збен кестелеп бергені рисаласында «Түркістан халқының ахуалы», «Россияның мірде кініш к п күрсіндірген, Лебізіңнен тарайды тылсым бір дем. Елеңдеген рекпіп, ерке елігім Сені де атып алар бір сұр мерген... Бұл бір іш пыстыратын лекци- яда уақыт ткізу үшін ерігіп оты- рып жазған жыр еді. Кейіпкерім алдыңғы қатарда отырған курста- сым, қазіргі талантты жазушы- драматург Роза Мұқанова. Оқыды, риза болған сияқты. К п кешікпей хат келді: «Менің жанымдағы Айгүлге де (Рамазанова) лең шығаршы». Ойланып қалдым. Оның да түрлі себептері бар. Бір қарасам, алдымдағы Айгүл айнаға қарап, зінің сұлулығына сұқтанып отыр екен. Кәдімгі д ңгелек қол а й н а . О р т а с ы н а н ж а р ы л ғ а н , сынған. Соны к ріп менің де қиял құстарым шартарапқа самғап кетті. Содан соң былай деп бір шумақ лең жаздым: Қарасам, жүзің жарқын тұнық айдан, Жаным-ау, тауып алдың мұны қайдан?! Бәлкім бір тті ме екен ұлы майдан Айгүлжан, құтты болсын сынық айнаң!.. Сол сынық айнаның содан кейінгі тағдыры маған белгісіз. Білмеймін сол бір алаулы, жалаулы шақтардан бері талай зен арнасы- нан тасып, түксиген асқар таулар да зіне ғана тән ішкі түйсікпен ауыр күрсінген де болар! 2 0 0 7 ж ы л ы о т б а с ы м м е н Астанада болдым. Хан шаты- ры. Кешкі сағат сегіздер шама- сы. Ойламаған жерден жоғалтып жүрген курстастарымды жолық- тырдым. Ерлі-зайыпты тараздық Сәуле Борашева мен оралдық Қойшыбай Есентаев. Олар сылтау айтқаныма қарамай үйлеріне ертіп әкетті. Бардық, к рдік. Байыпты, байсалды, парасат пайымы мол менің курстасым Сәуле с з баста- ды.
– Нұреке, біз бір қателікке жол беріп алмайық. Біздің осы- лай бас қосып, түн ішінде шайла- нып, жайланып отырғанымызды естісе Роза кпелейді. Осы қазір хабарласайық. Телефон шалдық. Ол қашанғы зін мойындатып, бастырмалата с йлейтін р мінезіне салып былай деді: «Ертең қолымыз босамайды. Үйді Сәуле біледі. Арғы күні сағат бесте үйге келесіңдер». Ләпбай тақсыр, қонақ қойдан жуас, біз не дей аламыз. Сонымен, зайыбым Бану, Қойшыбай, Сәуле болып дәл айтқан уақытында есіктің қоңырауын бастық. Есікті курстасым Розаның зі ашты. Баяғы к ңіл т рінде қалып қойған сыңғыр күлкі. Роза күлгенде анау ақ маржан тістерінің арасынан лақ етіп лағыл моншақтар шашы- лып түскендей әсер қалдыратын. йткені оның күлкісі ешқандай күлбілтесіз, шынайы. Ешкімге ұқсамайды. Осы к здерге ғашық болып, лең жазып жүрген ақындар осынау күлкінің құдіретін түсініп, жыр жазса ғой, шіркін! Осындайда ұлы ұстазымыз, сатираның сарбазы Темірбек Қожакеев тің «күлкі – күштілер қаруы» деген с зі еріксіз еске оралады. – кім ағаңыз кешікпей келіп қалар. Ол бір шығармашылықпен айналысып жүр еді. Оның қан қысымы жоғары болғандық тан жақын аудандағы тілеулес доста- ры бие байлап, қымызын үзбей жеткізіп тұрады. Бабы келіскен қымыздан ала отыр, – деп бәйек болып жатыр. Мен де апасын Мекемтас МЫРЗАХМЕТҰЛЫ, профессор Түркістанды алғаны», «Еуропа соғысының басталған жылы», «К теріліс зорлық пен рабочик алғандағы тәртіп», «Рабочиктерге арналған уағыз», «Шымкент рабочигіне айтылған уағыз» деген тақырыптарға б ліп, болып ткен оқиғаларды рет-ретімен з танымы тұрғысынан баяндап жеке-жеке су- реттеген. Ақын з танымының шеңберінде 1916 жылғы қанды оқиғаны жіліктей сурет- теуінен болып ткен оқиғаның шын дығына қаныға түсеміз. К терілістің шығуы на басты себеп ақынның ойынша қазақ халқының жерден айырылуында жатыр. Мысалы: Шығарды Түркістаннан бес облыс, Қойып бермек әр елге бір-бір болыс. Ескі дәулет зорлықпен жерін алып, Қазақтарға тарылды сулы қоныс. К шпелі қазаққа жер жоқ десіп, қаралы қасіретті қолдан жасап, сұрқия саясаттың әлеуметтік сырын ақынның танып білу сыры Абай әшкерелеген бо- лыс сайлауының халыққа деген қасіретін Мәди де танып біліп, үн қосады. Бұл сол замандағы ақын жырау атаулының о р т а қ т а қ ы р ы б ы н а а й н а л д ы . А қ ы н атаулының отаршылдық саясатты жабы- ла әшкерелей жырлауында қазақ елінің саяси қақпақылға түсіп қорланған қалпын шыншылдықпен жырлап к рсетеді. Бұдан сол заман шындығын тамыршыдай та- нып, әшкерелеген сыншыл ортақ са- рынды танимыз. Сексеуілді сексеуілмен ұрып жарғандай сексеуіл айла-тәсілін отаршылдық үкіметтің басты саясатына айналғанын, қазаққа келген кесапаттың бәрі де, тіпті болысты сайлаудағы руды руға Қазақ жерін мұжыққа берді кесіп. Шариғатсыз, низамсыз зорлықпенен Ауыр тауды мойнына ілді тесіп... Переселенка деген бір ұры шығып, Айырылды жақсы жерден қазақ батыр, – деп суреттеуінен мәселенің т ркіні аңғарылып тұр. Жерді айла мен зор лық- пен заңсыз тартып алуы — отаршылдық саясаттың айна-қатесіз шындығы болып табылатындығын: Олардың ұрлығы мен тірігі, уелі жерді тартып алды құры. Артынан арзымайтын шақа берді, Болады мұнан артық қандай ұры... з еркімен мұжыққа жер сатты деп, Айламен алдап елді, торға салды, – деп отаршыл саясаттың түп негізін терең та- нып жырлады. Ақынның жерді қазақтар з еркімен сатты деуінде зорлықшыл кіметтің астарлы, алдамшы саясатын жете танып әшкерелей жазуын мәселенің құпия сырын тапжылтпай біліп жырлауын, отаршылдық саясаттың бар болмысын з қалпында танып әшкерелей суреттеуін, яғни з замандастарының ұлттық санасын оятуға батыл қадам жасаған әрекетінен анық аңғаруға болады. Еш патшада жоқ шығар мұндай тілбас, Тілбас жұмыс қылғанның бәрі оңбас. Переселенка деген мекемеде Айла табар үйреніп, келіп ібіліс, – деп суреттеуінде Ресей отаршылдығы әлемдегі ең барып тұрған кертартпа содырлы саясат екендігін танып біліп отыруы — Ресей отар шылдарының халықтың мінез-құлқын бұзып, болыстық сайлаудың «жабайылар- ды жабайылардың қолымен тұншықтыру» саясатын танып білуі себепті: Және бір сайлау деген шығарып заң, Түркістанның еліне салды ылаң. Жауырын тастап ит таластырғандай қып, Жүргенге қалушы еді ақылымыз таң. Немесе: р үш жылда ескі орыс, Сайлап қазы, би, болыс. Нашарды езіп қор қылып, Тынышсыз болды әр қоныс. Аяқ құйған жуынға, Таласқан ит секілді, – деп қазақ еліне а р т ы н а н і з д е п к е л г е н б а у ы р - дай таңдайым тақылдап, бетінде мейізі мен сарыала майы қалқып, кеңсірік жар ған қымызды сылқыта сімірдім. К п күттірмеді. Есік қоңырауы басылды. – Қожайын болар! М е н д е қ о с қ о л ы м д ы а л ғ а ұстап, Розаға ілесе шаптым. Міне, ғажап! Менің алдымда кәдімгі ертектегідей «бете геден биік, жу- саннан аласа», қағі лез, ардакүрең азамат, Қазақстан ның халық жазу- шысы, басқа да толып жат қан атақ- дәрежелері бар кім аға Тарази тұрды сәл жымиып. Онысымен қоймай, табалдырықтан атта- май жатып: «Мынау мен, сенің курстасың Ро заны атып алған сұр мерген» деп мәз-мейрам бо- лады. Жоғарыдағы айт қан бір шумақ леңді меңзегені. Сәл ден соң баяғыдан бір-бірін танитын сырлас, қимас достардай арқа- жарқа болып, берекелі бәйбішенің кейпін дегі Роза досымыздың арнап жайған дастарқанынан дәм татып отырдық. – Нұрым, сен менің қобыз тар- татынымды білесің ғой. Мынау м а ғ а н И м а н ғ а л и қ а й н ы м н ы ң сыйлаған домбырасы еді, салшы бір сағындырған әндерге... Мен де іркілмедім. кім ағамызға әнім ұнаған сияқты. – Нұрым, мынау сенің зің шығарған әндерің бе? – Жоқ, жергілікті сазгерлердікі. – Сонда да сен неріңді жасы- рып тұрған сияқтысың. Баяғыда мен Мәскеуде литинститутта оқып жүргенімде Булат Окуджабаның әндерін тыңдағанмын. Сен соған ұқсайсың. Негізі дұрыс ізденіп, нердің соңына түспегенсің ғой, әйтпесе...Қане, тағы бір лирикалық әніңді шырқап жіберші! Мақтағанды кім жек к рсін, оның үстіне аузы дуалы адамға і л і г і п ж а т қ а с ы н а я н ы п қ а л а р ж нім жоқ. Мен де кім ағамды зімсініп: «Гитара табылмас па екен» дедім. Содан гитарамен жұл- дыздай ағып ткен жасын ғұмыр, курстас, жерлес досым Табылды Досымов тың рухты асқақтататын «Биік тігін», Мұқағалидың с зіне жазыл ған «Ұнатамын, мен сені» әндерін орындадым. Одан кейінгі кеуде дегі лықсып келген астан- кестен шығармашылық ләззат сезімін с збен айтып жеткізу қиын. Қоштасарда кім аға мен Роза курстасым: Ер жасы 50-ге толған екенсің, «орамал тон бол- майды, жол болады» деген ұлттық қонақжайлық дәстүрімен иығыңа шапан жабайық, қайда жүрсең де жолың болсын! – деп қимастықпен шығарып салды. Осынау әңгі- менің, сезімнің әсерімен мен де біразға дейін қиялданып, аспан- нан түспей жүрдім. Естен кетпес Астана сапары жайлы кездескен адамның бәріне мақтанып айт- тым. Мақтанудың да түр-түрі бо- лады ғой. Үйге қонақ келгенде қызды-қыздымен тілім жеткенше Таразидың шапаны туралы та- рихты айтып беремін. Олардың сұрауы бойынша шапанды киіп шығамын алдарына. Қонақтарым да киелі, қасиетті шапанды біз де киіп к рейік, жұғысты болсын,– деп жапа-тармағай қол созып жа- тады. С йтіп, 2007 жылдан бері гардеробымда тұрған Таразидың шапаны біздің үйдегі отбасылық құндылыққа айналды.
Атырау облысы қарсы қойып, елу басы, он басы арқылы партиягершіліктің отын маздату жолында он басы, елу басы, ауылнай, сатқыншы билердің қолымен елдің қалыптасқан береке-бірлігін, рухани тұтастығын бұзып, мұны іске асырудың кілтін: Ескі дәулет байларды зор қып қойды, Амалдарды қақпанмен тор қып қойды. Жылап ол, арыз айтса тыңдамастан Кедейлердің бәрін де қор ғып қойды, – деп «жабайыларды жабайылардың қо лымен тұншықтырудың» саяси айла амалын сексеуіл әдісімен жүзеге асырған отаршыл биліктің адамшылықтан шыққан ж а у ы з д ы қ б а р б о л м ы с ы н ы ң с ы р ы н әшкерелей ашқан. Мәди ақын 1916 жылғы к терілістің шығу себебін терең сезінген. Сыншыл, ойлы ақын зі тікелей араласып, к збен к ріп, іштей танып білген, азалы ел қайғысының шындығын қаз-қалпында шеберлікпен ашып бере алған. 1916 жылғы қарулы к терілістің шы- ғуына да отаршыл биліктің зі себепкер болғандықтан: Он тоғыз жастан жоғары қарар шығып, Қырық т рттен т мен қарай қылды талап. скерді мұсылманнан аламыз деп Кім к нбесе оларға қылды азап, – деп күшке басқан патшалық билік к теріліске шыққандарды аяусыз жазалап, арнайы б лінген бақайшағына дейін қарулан- ған әскери күш оларды қырып- жоюдан тар тынбаған. Түлкібас, Құлан (қазіргі Т.Рысқұлов ауданы) жері мен Жызақтағы қырғынға жаяу әскер, арнаулы артиллерия, атты әскер сияқты үш түрлі қарулы күшті бірлікте пайдаланып, Жызақты үш сағатта жермен жексен етіп, халықты аяусыз жаза- лап, қырып салды. Мұны Мәди ақын: Жызақты үш сағатта қылды ойран, К ргендер, естігендер болды қайран. Қаншама мұсылмандар шейіт болды, Үкіметке қарсылық қылған жайдан, – деп Жызақтағы жиырма мыңнан астам тұрғынның жартысынан к бі қазақтар болатын. Жазалаушы патша әскерінен қашқан қазақ пен қырғыздар Қытайды пана тұтып, солай қарай жосыды. Бірақ қашқан елдің артынан қарулы әскер ӨНЕР
шығып, оларды қырып салып, мал-мүлкін олжалап жатса, Қытай жақтағы қара қалмақтар қазақтарға аюша қол салып, мал-мүлкін олжалап, қашқан ел екі оттың ортасында қалуын Мәди ақын: Тау, құм, ар жағы ұрыс, бер жағы орыс, Қашқандар қайдан табар жайлы қоныс. Іннен қашып, мысықтың ортасында, Тышқанға қиын болар аман болыс. Қашқан елдің артынан әскер жетіп, Қырғын ұрыс, құм менен тауда болды, – деп қашқан елдің қасіретін к з алдына елестетіп суреттейтін ақын, сол кезеңнің тағдырлы қасіретті шындығына толғанып, ой түйетіні бар: Жетісудің елдерін түлен түртіп, Тауға, тасқа қашып жүрді үркіп. Қашқан елдің артынан әскер шығып, Қырғын ұрыс құм менен тауда болды, – деуіне қарағанда сол тіп жатқан қасіретті оқиғаның бәрінен хабардар болып ой үстінде отырған ақын қалпынан еліне, жеріне деп бозторғайша шырылдаған жанашырлық менмұндалап тұратыны жан сезіміңді тебірентетіні бар. Болып жатқан келеңсіз қасіретті жағ - дай ларды ташкенттік діл Қожанов үкі- метке хабарлап, үкіметтен нақтылы нұсқау түседі де, елді тыныштандыру үшін: Петерград қаласынан Курапаткин, Сегізінші августа Ташкент келді, – деп оқи ғаның бет алысын нақты біліп отырған елгезек, сезімтал ақын ойлары к рініс береді. Ташкент қаласына патша тара- пынан жіберілген генерал-губер натор з саясатын айла-тәсілмен жүр гізе бастады. «Рабочик алуды» екі айға шегін діріп, арыз айтушыларды толассыз қабылдап жатуын: Ілгері залымдардан қорыққандарға, К рінді атасындай Курапаткин... Бұл ұста шал к рсетті тәртіп, әдеп Ұсталықпен қылды ол ісші талып, – осы жерде Ресей империясының бірінші жаһандық соғысқа басшылық еткен ең тәжірибелі, әрі мейлінше нәсілшіл генералын Түркістандағы оқиғаны рет- теуге жіберген үкіметтің шұғыл әрекеті байқалып тұр. Генерал Курапаткин күнделіктерінде қазақ халқын жер бетінен жою туралы пікір білдіріп, 1916 жылға дейін қазақтар саны 12 пайыз қысқарды деп қуана хабарлайтыны бар. йткені бейбіт халықты қырудың отаршылдық амал-айласын қолданған генерал Курапаткиннің қандықол әрекетін шыншылдықпен суреттеп, оқырман атаулыны баурап алатын ақындық шеберлігіне, білгірлігіне ішің жылып сала бересің... Мәди Меркішұлы зін шайыр деп атаған, зі мір сүрген Майлыкент бо- лы сынан екі жүз қырық сегіз адам тізім ге алынып, оларды майдандағы қара жұ- мыс қа рабочик етіп жібергенде, Май- лыкенттің болысы, ақынжанды сері жігіт Жандарбек болыстың зі бас болып баруы – олардың тағдырына араша түсу әрекеті деп білеміз. Бұл оқиғаға Мәди Меркішұлы мейлінше қанық болған. Мәди Меркішұлы 1916 жылы рабочик бермейміз деп үкіметке қарулы күреспен тұтас қарсы шыққан қазақ елінің ерлігін сол күреске араласа жүріп, суырыпсалма ақындар жырласа, жазба әдебиет кілі Шайыр Мәди ақын 1917 жылы екі рево- люция аралығында жарыққа шығарған «Республикаға сый» кітабында кеңінен алып, зі к ріп білген, әрі тікелей арала- сып қатысқан оқиғалар мен сол тұстағы саяси-әлеуметтік жағдайлардан түгел хабардар болған. Ой танымы да бір б лек биік деңгейдегі ақын болуы – 1916 жылы Түркістан лкесінде болып ткен патша бұйрығына тікелей қарулы к терілістер тарихы мен жете таныс болуы себепті, кезінде Тұрар Рысқұлов басқарған Түркістан республикасының бас ақыны болып танылуы заңды еді. Ол ұлт-азаттық күрестің бар болмы- сын терең танып, жырлаған жазба әдебиеттің тұңғыш бірегей кілі ретінде де згешеленіп тұратыны бар.
ƏКІМ ТАРАЗИДЫҢ «Ақтастағы Ахико»
Темірсұлтанова қазақ анасының шы- найы бейнесін сәтті жеткізді. КАРЛАГ- тан босап шыққан лім аузындағы Ахи- коны тауып алып, адам қатарына қосқан Ақтамақ барлық қазақ анасының бейнесі іспеттес спектакльде жақсы үйлесім тапқан.
Қойылым Ахиконың Ақтамақтың бауырына басқан баласы болып, бейбіт мірге араласуымен рби келіп, бас кейіпкердің Отаны – Жапонияға ба- рып, Қазақстанға қайта оралуымен аяқталады. Ахиконың Қазақстандағы Ақтасқа мір сүруге келгені белгілі. «Ақтастағы Ахико» спектаклі еліміздегі диаспора кілдерінің де қазақ жерінде қалайша тұрақтап қалғанының тарихы- на, қазақ халқының кеңпейіл ділігіне к з жеткізе отырып, зұлмат жылдарды к з алдыңызға әкеледі.
«Жапон тыңшысы», «халық жауы» деген жаламен сотталған Ахиконың ғана емес, сол кездегі зобалаң саясат тұсындағы қазақтың басына түскен ауыр халді суреттейді. Ең әуелі сахна шымылдығы ашылған сәтте Жапонияға келгендей әсер ала- сыз. Сахна тұтастай Жапон елінің салтын, мәдениетін бір к рініспен жеткізе білді. Бұл ретте қоюшы суретші К . К ұ р м а н б е к о в а н ы ң е ң б е г і н а т а п туге болады. Қойылым режиссері Асхат Маемировтың деректі драма- да к рсетілетін тарихи кезеңнің бет- бейнесін сәтті аша білген. Режиссердің тағы бір ұтымды тұсы деп Ахиконың тергеудегі сәтімен Алаш қайраткерлерінің тергеудегі халін қатар беруін айтуға бола- ды. Ал бас кейіпкердің р лін сомдаған актер Дулыға Ақмолда тұлға бейнесін ашуда шеберлігін байқатты. Болмы- сы соншалықты шынайы әрі сенімді к рінді. Режиссердің Алаш рухын бүгінгі к рерменге к рсетудегі идеясы жүзеге асқандай. Қойылымның бір ерек шелігі, Ахи ко- ның КАРЛАГ-тағы кезеңін де қа зақ ара- сында жаңа шылдықты қол даған атақты Ақай дың Қасені шығады. Спектакль авторы, драматург Мадина Омарованың тақырыпты ашудағы ізденісі байқалып тұр. Тіпті Қасен мен Сейфолланың және зге де КАРЛАГ-тағы қазақтардың кездесуі к рерменді тебірентіп, к зіне жас үйіртеді. Ақайдың Қасенін сомдаған актер Бекжан Тұрыс спектакльдің н бойындағы сол кездегі саясаттан зәрезап болған қазақ халқының күйін дәл к рсете білген. Осындай кейіпкердің бірі – Ақтамақты сомдаған актриса Данагүл
8 №44 (1354) 3 – 9 қараша 2016 жыл
АНА ТІЛІ ДЕНСАУЛЫҚ – ЗОР БАЙЛЫҚ СЕРПІН
медициналық к мекті дамыту, медициналық білім беруді жетілдіру, инфрақұрылымды және мемлекеттік жекешелік серіктестікті дамыту, міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру. Қаражат мәселесіне келетін болсақ, үстіміз- де гі жылы Оңтүстік Қазақстан облысының денсау лық сақтау саласын дамытуға 84,8 миллиард теңге б лінді. 2016 жылы 10 денсаулық сақтау нысанын тұрғызуға 4,4 млрд. теңге, күрделі ж ндеу жұмыстарын жүргізуге 540,4 мил- лион теңге к лемінде қаражат қарастырылды. 24 нысанның құрылысы қолға алынды. Қазіргі таңда біреуі іске қосылды. Денсаулық сақтау мекемелерінің мате- риалдық-техникалық жабдықтау к рсеткiшi жыл санап арта түсті. Мәселен, 2010 жылды алатын болсақ, 25,5 пайыздан 2014 жылы 63,3 пайызға дейін сті. Облыстық кардиологиялық орталықтың базасында науқас жандардың жүрегіне 170 ота жасалып, 1499 коронаро- графия және 647 қажетті ем-дом шаралары к рсетілді. Бұл ткен кезеңдермен салыстырған уақытта айтарлықтай қомақты жетістік. Мамандандырылған педиат риялық қызметтің арқасында жаңа технологияларды ендірдік. Аймақ бюджетін нақтылау кезінде облыс- тық мәслихаттың депутаттары сирек кездесетін дертке шалдыққан 9 науқастың еміне қажетті қаражат б лу мәселесіне назар аударды. Тиісті ұсыныстар мақұлданды. Сонымен қатар же- дел медициналық к мек к рсету саласына, науқастарды қажетті дәрі-дәрмекпен қам- тамасыз етуге к ңіл б лінді. Біз з қызметімізде сапаға к п к ңіл б леміз. Мамандардың кәсіби даярлығын к теріп отыруға жағдай жасаймыз. Бұл мақсатта облыстық бюд- жеттен 304 млн. теңге қарастырылды. Ағымдағы
жүктеу/скачать 16,56 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|