Бүгінгі санда: Орыс мектебінде тарихымызды қалай
жүктеу/скачать 16,43 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Жақсының елге бәрі ортақ
- ҒЫЛЫМИ М ТІНДЕР ОҚУШЫҒА ҚАЖЕТ ПЕ
- Ирина БЕКЗАТҚЫЗЫ, Қазақстан Республикасының Ұлттық музейі «Халық қазынасы» ғылыми-зерттеу институтының қызметкері
- Қ.Хұсайынның «Дыбыс-звук, Мағына- значение, С з-слово» атты еңбегі – қазіргі қазақ тіл біліміндегі елеулі зерттеу жұмыстарының бірі.
- Г.Ш РІПОВА, әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дың доценті
- АНА ТІЛІ КӨЗҚАРАС Бір қызмет орнында 22 жыл көлемінде қызмет атқарып, өзі туған киелі Жаңақорған ауданының
- Меңдеш ИСҚАЛИЕВ, Абылай хан атындағы Қазақ халықаралық қатынастар және әлем тілдері университетінің
- Елбасының «Қазақстанның үшінші жаңғыруы: жаһандық бəсекеге қабілеттілік» атты биылғы Жолдауында білім сала
Дина ИМАМБАЕВА Мен қарапайым ұстаз ретінде қазақ тілі нің бола шағының жарқын болуын қа лаймын. р саба ғымда тілдің қадір-қа- сие тін оқушыларыма кеңінен түсін діріп ке лемін. йткені бәрі де тәрбиеден баста- лады. Елбасының «Енді ешкім згерте ал- майтын бір ақиқат бар. «Ана тіліміз Мәңгілік елімізбен бірге Мәңгілік тіл» болды. Қазақ тілін даудың тақырыбы емес, Ұлттың ұйытқысы ете білген ж н» деген ойын Мәңгілік Ел идеясымен сабақтастыра айтқанымда шәкірттерім осы идеяның негізін білгісі келіп сауал қояды. Сондай кездерде біз бұл идеяның бір темірқазығы тілде жатқанын жеткізіп, з ойымызды ортаға саламыз. «Мәңгілік ел – ата-бабамыздың сан мың жылдан бергі асыл арманы екенін барлығымыз білеміз. Ол арман әлем елдерімен терезесі тең қатынас құратын, әлем картасынан ойып тұрып орын ала- тын тәуелсіз мемлекет атану еді. Ол арман тұрмысы бақуатты, түтіні түзу шыққан, ұрпағы ертеңіне сеніммен қарайтын бақытты ел болу еді. Біз бұл армандарды ақиқатқа айналдырдық. Мәңгілік елдің іргесін қаладық» деп Елбасы айтқандай, «Мәңгілік Ел» идеясының тарихы тереңде жатқаны с зсіз. Осы орайда біз тіліміздің де Мәңгілік болуына қызмет етуіміз керек деп ойлаймын. йткені тіл ғұмырлы болмай, ұлт ғұмырлы болмайды. Бәтима БДІЖҮСІПОВА АТАДАН ЖЕТКЕН АСЫЛ СӨЗ ...Бәрімізге ай ортақ, Қайырлы болса, бай ортақ. Жақсы болса, би ортақ, К п жасаған к не ортақ. Жаман адам не керек, Жақсының елге бәрі ортақ. Ел жабылып ішуге Айдын шалқар к л ортақ. Нәсіркедей бүгіліп, Шалқалай туса, ай ортақ. Ай батқан соң күн ортақ, Күн батқан соң түн ортақ. Алдыңғы скен ағаға Жақсы болса, іні ортақ. Жаман болса, кім ортақ, С з тыңдауға мен ортақ. Ай, жігіттер, жігіттер, Жердің жүзін қарасаң, Мұнша неге кең болған? Жеті мүше денеміз Бір-біріне тең болған. Т рт аяқты айуандар Неге адамнан кем болған? Жарық үшін күн болған, Тыным үшін түн болған. Тамашалап қарасаң, Ай мен жұлдыз, күн мен түн, Орман, тоғай, от пен су, Таң-тамаша кім қалған? Құрт-құмырсқа, ұшқан құс – Бұл да басқа түр болған. Асқар, асқар, асқар тау, Етегінен балапан Басына шырлап шыға алмас, Бауырынан күзен ін қаза алмас. Сұңқардан сұлу құс болмас, Жүні қатпай ұша алмас. Бидайықтан алғыр құс болмас, Бағуы жайлы болмаса, Ең игісі түк те алмас. Ағайынның ішінде Бір жақсысы бар болса, Түртіп, оны к ре алмас. Сол жақсы қолдан кеткен соң, Басқа қиын іс түссе, Ел қыдырып таба алмас. Асқардан ұшқан су бүркіт Еділдің аңын ала алмас. ліп жатқан сұңқардың Жүніне қарға қона алмас. Қаумалаған к п жаман Бір жақсыдай бола алмас. Басыңнан ұшса дәулетің, Айналып қайта оралмас. Жақсысынан айрылса, Құр жамандар оңбайды. Аңдып жүрген дұшпаны Қанатын тігіп қомдайды. Болжалды күн болған соң, Батпансыған бай да лер. Зулап тер басыңнан Баяны жоқ дүниелер. Болжалды күн болған соң, Дүниядан тпей кім қалған?.. Батыр ткен шабынған, Жүйрік ткен шабылған, Кербез ткен тағынған, Сұлу ткен жағынған. Не жайсаңдар тпеген Озған жүйрік табыннан. Неше шешен, ақындар, Жау жүректі батырлар Жас басынан қағынған! («Жеті ғасыр жырлайды», «Жазушы, Алматы 2008 ж.) Жақсының елге бәрі ортақ ЖЕРІҢНІҢ АТЫ – БАБАҢНЫҢ ХАТЫ ОҚЫРМАН ОЙЫ Ұлттың ұйтқысы Жаңаша зерделеуді қажет етеді
атты еңбектерден берілген мәліметтер осының дәлелі. Соңғы жылдары мектеп оқулықтары бірнеше нұсқамен шығатын болған. Олар балама оқулықтар деп аталады. Мысалы 8 сынып бойынша жоғарыда аталған оқулықтан б лек «Атамұра» баспасы- нан шыққан «Қазақстан тарихы» кітабы бар (З.Қабылдинов, А.Қайыпбаева). Бірақ мұғалімдердің к пшілігі нақты бір оқулықпен оқытқанды дұрыс санайды. йткені кейде субъективті себептерге байланысты балама оқу құралдарының деректерінде алшақтықтар кездеседі немесе маңызды оқиғалар толық қамтылмай қалады. «Атамұра» оқулығында да сол ғылыми баян- дау стилі сақталған. Мысалы, «фактор внезап- ности» (14-бет), «ликвидация государственно- сти» (30-бет), «централизация государственной власти» (41-бет), «военное продвижение» (111- бет), «фискальные функции» (162-бет) және т.с.с. Жоғары оқу орны студентінің танымына лайық мұндай саяси, тарихи, экономикалық термин- дерге толы с йлемдерді 8 сынып оқушысы қалай қабылдамақ? Оқулықты дайындауға қатысқан ғалымдар С.Аққұлы, С.Негимов және басқа тарих- шылар мен мұғалімдердің осындай олқылыққа к з жұма қарағаны түсініксіз. ҒЫЛЫМИ М ТІНДЕР ОҚУШЫҒА ҚАЖЕТ ПЕ? Тарих оқулығы сыныптан сыныпқа к шкен сайын тіпті күрделене түседі. 10 сынып оқулығына да жоғарыда айтылған кемшіліктер тән. А.Т леубаев, Ж.Қасымбаев, М.Қойгелдиев елімізге қоныс аударушылардың ағыла келуі салдарынан к птеген тарихи ұлттық атаулар жойы- лып, олардың орындарына зге тілдегі атаулар пайда болды. Тың және тыңайған жерлерді игеру саясатына байланысты елді ме- кендер мен қалаларының атта- рымен немесе кісі есімдерімен атала бастағаны белгілі.Тәуелсіздік алғаннан кейін кейбір тарихи атаулар қайтарылып, кейбіріне жаңаша атау берілгенмен, бүгінгі күні тарихи атауларды зерттеуді және қалпына келтіруді қажет ететін қалалар мен елді мекендер, географиялық нысандар жетерлік. жастағы бала түсінігіне тым ауыр келетін мұндай ғылыми мәтіннің қажеті жоқ дейді мұғалімдер. Тарих мұғалімдерінің айтуынша, тапсырмалар беруде де бірізділік жоқ, кейбір мәтінге тым к п, кейбіріне аз беріледі. Осыдан келіп оқушылар ҰБТ-да Қазақстан тарихынан келетін сұрақтардың жауабын оқулықтан емес, ғаламтордан табады. 11 сыныпқа арналған тарих оқулы ғында мәтін тым ұзақ берілген дейді пән мұғалімдері (авторлары – М.Қойгелдиев, Ж.Қасымбаев, А.Т леубаев және басқалар. «Мектеп», 2015 ж.). Кітапты парақтай отырып, тақырыптың шұбалаңқы екенін к рдік. Мұндай ұзақ баян- дауларды оқушылар з бетімен түсіне алмайды. Содан барып сабақ барысында оқулық жайына қалып, мұғалімдер тығырықтан шығудың жолын здері іздестіруге мәжбүр. рбір тақырып бойынша дерекк з ретінде тарихнамалық материалдар ұсынылған. Оның ішінде тарихи құжаттардан үзінділер әрбір сабақ сайын беріледі. Мысалы, 140-беттегі ІІ бүкілқазақ съезінің қаулысы арнайы мамандарға арналған мәліметке жататыны анық. Мазмұны да тым күрделі. 228-беттегі «Из отчета академического центра Наркомпроса КазССР за период с 1 октя- бря 1921 г. по 1 сентября 1922 г.» деген мәтін де оқушылар үшін артық ақпарат. Бұрынғы оқулықта аз қамтылған «Алаш» қозғалысына жаңа құралда ауқымды орын б е р і л г е н . Б ұ л о қ у л ы қ т ы қ ұ р а с т ы р у ғ а М.Қойгелдиев сынды алаштанушы ғалымның атсалысуынан деп түйдік. Дегенмен, тапсырмалар беруде тағы да сол оқушының жас ерекшелігін ескермеушілік алдымыздан шықты. Мысалы, Айта кетейік, жер-су атау- лары – тарихи жәдігер болумен қатар тәуелсіз мемлекетіміздің бір белгісі, ұлттық нышаны. Еге- мен ел екендігімізді білдіретін, ұлттығымызды ұлықтайтын атау лар арқылы бабалар мұрасын ұрпақтан- ұрпаққа жеткізу басты міндет. Келер ұрпақ тарихтан тағылым алу үшін байырғы атаулардың ұмытылған және транскрипциясы бұрмаланғандарын қайта қалпына келтіру қажеттілігі туындайды. Жер-су атауларын тарихи т л атауына ауыстыру мәселесіне тек мәдени мұрамызды сақтау деп емес, сондай-ақ қоғамдық, елдік маңызды бар мәселе ретінде қ а р а у ғ а т и і с п і з . С о н д ы қ т а н б ұ л м ә с е л е л е р д і т а р и х и - этногра фияның,географияны, лингвистиканың қазіргі таңдағы шешілмей тұрған сұрақтарын зерделеуіміз керек. Ирина БЕКЗАТҚЫЗЫ, Қазақстан Республикасының Ұлттық музейі «Халық қазынасы» ғылыми-зерттеу институтының қызметкері ОҚУЛЫҚ ТІЛІ НЕГЕ АУЫР? Мұғалімдер 8 сынып оқулығының тілі тым ауыр, күрделі екенін айтады. «Қасаң ғылыми тілмен жазылған мәтінді оқушылар қабылдай алмайды» дейді олар (оқулық авторлары – Ж.Қасымбаев, Т.Омарбеков. «Мектеп», 2016 ж.). Оқулыққа зер сал ғанымызда, к рнекті тарихшыларымыз жазған бұл еңбек шынымен де 14 жастағы бала ұғымына ауыр екені анық байқалды. сіресе әрбір мәтіннің соңында берілген тарихи құжаттар мен материалдардың к шірмелері 8 сынып оқушысы үшін артық ақпарат екені с зсіз. Мысалы, 11-беттегі «Крафт И.И. Принятие киргизами русского под- данства. Документы о внутреннем положении Казахского ханства в начале XVIII века», 66-беттегі «Семенов Г.И. Проблемы истории племен и народов в период феодализма (на материалах Казахстана)» қ ұ р а с т ы р ғ а н б ұ л о қ у қ ұ р а л ы « М е к т е п » баспа сынан шыққан (2014 ж.). Айта кетерлігі, кезінде қазақтың отбасылық ғұрыптарына байланысты келемеж нысанына айналған кемшіліктер мұнда түзетіліпті (Жолдасбаев С. 10 сыныпқа арналған Қазақстан тарихы. 2011 ж. 145-бет). Дегенмен, бұл оқулық та балалардың жас ерек шелігін ескермей, ғылыми тілде жазылған. ЖОО-ның бірінші курс студенттеріне арналған тарихи әдебиеттен айырмасы жоқ. Оқушының қабылдауына ауыр келетін терминдер жеткілікті. Мысалы, антропоцентризм, маргинальная зона, этнодемография, историография, дифференциа- ция, военно-административная экспансия және т.б.
Оқу құралында әрбір тақырыптың соңында тарихнамалық материалдар к п берілген. 15-16 Қ.Хұсайынның «Дыбыс-звук, Мағына- значение, С з-слово» атты еңбегі – қазіргі қазақ тіл біліміндегі елеулі зерттеу жұмыстарының бірі. Профессор бұл еңбегінде тілдегі дыбыс пен мағынаның зара тығыз байланысын, с здердің, таңбалардың шығу тарихын ғылыми негізде зерттей келе уәжділік теори- ясы бойынша да талдаулар жүргізген. Аталмыш еңбекте қазақ тіл білімінде алғаш рет елуден астам тілдердің материалда- ры бойынша еліктеуіш с здер типологиялық жағынан салыстырылған. Қазақ тілінің лек- сикасында кездесетін дыбыстық символизм элементтері, олардың психофизиологиялық негізі зерделенген. Қазіргі қазақ тілі мен зге де тілдердің лексикасын салыстыру арқылы тілдегі бірқатар мәселелерге назар ауда рылған. Автор түп-т ркіні дыбыстық еліктеуіш- терден немесе дыбыстық символикаға негізделген қазақ орнитонимдері мен то- понимдері сияқты атауларды жан-жақты талдаған. Мысалы, «үкі» орнитонимін збек, қырғыз, ұйғыр, татар, т.б. түркі тілдерінен са лыс тырмалы әдіс арқылы зерттеп, бұл ор- ни тонимді дыбысқа еліктеу нәтижесінде пай- да болғандығы туралы қорытынды жасайды.
ЖАҢА КІТАП ЖАҢА КІТАП Ғылыми ізденіс көкжиегі 6 №10 (1372) 10 – 15 наурыз 2017 жыл
АНА ТІЛІ КӨЗҚАРАС Бір қызмет орнында 22 жыл көлемінде қызмет атқарып, өзі туған киелі Жаңақорған ауданының мемлекеттік банк бөлімшесін абыройлы басқарып, аудан экономикасы мен ел-халықтың тұрмыс-тіршілігінің жақсаруына өлшеусіз үлес қосып, көптеген игі шаралардың тікелей ұйымдастырушысы болған азаматтың бірі Ералы Қайыпұлы Мұхамеджанов еді. Жаңақорғанның қасиетті топырағынан түлеп ұшып, ауданның экономикалық жəне əлеуметтік-мəдени жағынан дамып, абырой- беделінің артуы жолында қажырлықпен еңбек еткен өз үлестерін қосқан басшы азаматтар аз болған жоқ. Бірақ жастайынан аймақтың өсіп-өркендеуіне, тыныс-тіршілігіне ерте аралы- сып, ауданның жетістіктерін таратуда насихаттап, мақтан етуде Ералы Қайыпұлының орны айрықша болды. (к рсетілген 4 пән бойынша) сараптама- сыз, талғамсыз енгізуге болады? Б ілім мен ғылымды дамытудың жаңа бағдарламасына сай ағылшын тілінде 2017-2022 жылдар аралығында барлық мек- тептерде т рт пәнді игерудің сапа- сы қалай болар екен деген мәселе ойландырмай қоймайды. Ағылшын тіліне осыншалықты басымдылық беру стратегиялық тұрғыдан қалайша бағаланады? Ал бастауыш мектеп сыныптарында бірнеше пәнді бірден а ғ ы л ш ы н т і л і н д е о қ ы т у з а л д ы - на бір мәселе. Сонымен, «Білім мен ғылымды дамытудың мемлекеттік» жаңа бағ дарламасын жүзеге асыру үшін менің к зқарасым бойынша мынадай шараларға мән беру керек. Жалпы жоғары және орта білім жүйе- сіндегі оқытушылардың мәрте бесін к теріп, материалдық және мораль- дық жағынан қолдау к рсету; баспа- дан шығып жатқан оқулықтар мен о қ у - ә д і с т е м е л і к қ ұ р а л д а р ы н ы ң мазмұ нын жаңарту, әсіресе ағылшын тілді басылымдарды уақыт талабына сай жолға қою; мемлекет пен жеке әріптестікті қалыптастыру; жоғары білім мен ғылым, ндіріс арасындағы байланысты жетілдіру; жаратылыс- т а н у п ә н д е р і б о й ы н ш а а ғ ы л ш ы н тілінде оқу бағдарламасын, осыған сәйкес оқулықтар мен оқу-әдістемелік қ ұ р а л д а р ы н , с з д і к т е р д а я р л а п , ми нистр лік талқыдан ткізіп, бекітіп Республика мектептеріне ұсынуы ке- рек; қазіргі орыстілді мектептерде қазақ тілін оқытудың маңыздылығын ескеріп, ҰБТ-да ағылшын тілін емес, қазақ тілін есепке алатын негізде енгізуі қажет. Міне, осы жағдайда мемлекеттік тілдің мәртебесі сіп, оқытушылар мен ата-аналардың, оқушылардың қазақ тіліне деген к зқарасы да, жауап- кершілігі де артатын болады. Тек осын- дай жолмен білімді де, білікті мамандар легі қалыптасатыны ақиқат.
біліктілігін к теру жүйесі қалыптасты; жоғары оқу орындарының академия- лық еркіндігі дамыды. Интеллектуалды кластерлердің – Назарбаев университеті мен инновациялық-технологиялық паркі; мамандан ды рылған мектептер қатары к беюде; Назарбаев интеллек- туалды мектеп тәжірибесі заманауи үлгі ретінде ұсынылды. Сонымен қатар отандық білім жүйесінің алдында тұрған міндеттер д е а у қ ы м д ы . М ә с е л е н , п е д а г о г ма мандардың құрамын жақсарту; педагогтің мәртебесін к теру; орта білімнің мазмұнын жаңарту; жоғары және жоғары білімнен кейінгі білім- н і ң м а з м ұ н ы н ә л е м д і к т а л а п қ а сай жаңарту; мектеп оқулықтарын мазмұн дық, әдістемелік тұрғыдан ж е т і л д і р у ; б і л і м о ш а қ т а р ы н ы ң ма териалдық-техникалық базасын ны- ғайту, осылардың негізінде үш маусым- ды және апатты мектептерді жойып, оқушылар орнының тапшылығын реттеу.
Сонымен, «Білім мен ғылымды дамытудың 2016-2019 ж.ж. арналған жаңа мемлекеттік бағдарламасын» жүзеге асыру үшін қаншама ұйым- дық-экономикалық, қаржылық, мате- риалдық ресурстардың қажеттілігі байқалып отыр. Ең бастысы, білімді, білікті мамандар керек. Мұндай мін- деттерді к рсетілген мерзім ішінде орын дау үлкен жауапкершілік жүк- тейді. Ал оларды жүзеге асыру жол- дарына тоқталар болсақ, ең алдымен білім беру жүйесіндегі қалыптасып отырған қазіргі жайттарды талдап к рейік. Б үгінгі таңда Қазақстанда білім беретін 7160 мектеп бар. Ауылдағы мектеп саны қаладан 3,3 есе к п, ал онда оқитын оқушылар саны (қалада 1412 мың, ауылда 1311 мың), яғни керісінше қалада олардың саны 100 мыңға артық болғаны. Үш тілді бағдарламамен 42 жоғары оқу орындары (33%), 117 мектеп (16,3%) жұмыс істеуде. Барлық мектептердің – 3161-і (44,2%) шағын комплектілі. Олар негізінен елді ме- кендерде орналасқан. Мамандар тапшылығы сезіледі әрі мектептердің оқу базалары да т мен дәрежеде. Оқу кабинеттері де жеткіліксіз; мәселен, физика пәні бойынша мектептердің – 33,7%, химия пәні бойынша – 39%, биология пәні бойынша – 39,3%, математика пәні бойынша - 29,3%, шет тілдерінің лингофонды кабинеті – 49% жоқ. Оларда Ұлттық бірыңғай тестілеу қорытындысы республикалық д ә р е ж е д е н 4 , 4 5 б а л ғ а т м е н . А л жуық арада ағылшын тілі пәні ҰБТ- да міндетті пән ретінде енгізіліп, информатика, химия, биология, физи- ка сынды жаратылыстану пәндерінің ағылшын тілінде оқытылатыны жүзеге асырылатын болса, бұл бағдарламаға үлкен жауапкершілікпен қарап, оны жүзеге асырудың жолдарын ғылыми- әдістемелік, ұйымдық-экономикалық тұрғыдан негіздеуді қажет етеді. Қандай істі болса да қолға алып, жүзеге асыратын да, оны жетілдіретін де білімді, білікті мамандар екені белгілі. Республика мектептерінде (әсіресе ауылдық және шағын комплектілі) мамандар тек жаратылыстану пәндері циклі бойынша 28 мың маман ке- рек екен. Оған қоса мектептердегі о қ ы т у ш ы л а р д ы ң с а п а л ы қ б і л і м дәрежесіне (жоғары және бірінші дәрежелі) ие мұғалімдердің – 49,2%. зірге 10 оқушыға бір компьютерден келеді. Бүгінде баспадан шығарған о қ у л ы қ т а р д ы ң 8 8 % - ы қ а й т а д а н толықтырып, түзетуге жіберіледі. Ғылыми-педагогикалық эксперти- задан оқулықтардың 7%-ы ғана теді екен. Ал шығарылған оқулықтарда э л е к т р о н д ы м у л ь т и м е д и а л ы қ қосымшалары жоқ. Үш тілді оқытуды т о л ы қ қ а н д ы ж ү з е г е а с ы р у ү ш і н оқулықтар мен оқу құралдарын тек сандық тұрғыдан емес, сапалық кәсіби тұрғыдан бағалап ндіріске жіберу қажет. йткені білім ресурстарының к зі оқу құралдарында ғой. 2016-2019 жылдарға арналған «Білім мен ғылымды дамытудың жаңа мем- лекеттік бағдарламасында белгі леніп отырған» кең ауқымды нақтылы меже- лерге сәйкес, 2017-2019 ж.ж. мектептердің 5-6 сыныптарында ағыл шын тілінде ин- форматика мен табиғаттану, 2019-2020, 2020-2021 ж.ж. 7-8 сыныптарда т рт пәнді (информатика, физика, химия, биология), 9-сыныпта таңдау бойынша жекелеген пәндер, ал 2021-2022 ж.ж. жоғарыда аталған т рт пән 10-сыныпта түгелдей ағылшын тілінде оқытылмақ. Осылардың барлығын үш тілді білім беруге бағытталған 33 экспериментал- ды мектеп тәжірибесіне, 20 Назарбаев интеллектуалды мектебі мен 30 қазақ- түрік лицейлері тәжірибелеріне сүйену негізінде ұсынамыз. Бұл жердегі бір түсінбестік талантты балалар мектебінің тәжірибесі қалайша жаппай жалпыла- ма мектептерге ұсынылып отыр. Одан әрі оқытудың біртұтас тілдік стандар- тына сәйкес отандық оқулықтар мен оқу-әдістемелік құралдар шетелдік тәжірибелер негізінде даярланады деп к рсетілген. Шетелдік оқулықтарды, оқу-әдістемелік кешендерді қалайша
Е л і м і з Т ә у е л с і з д і к а л ғ а н жыл дарында сапалы орта білімге бірдей мүмкіндікті қамтамасыз етті. Экономика саласы- на бәсекеге қабілетті жоғары білімді мамандар даярланды. Білім, ғылым және инновация арасындағы байланыс орнықты. Дүниежүзілік экономикалық ф о р у м н ы ң м ә л і м е т і н е с ү й е н с е к , Қазақстан жаһандық бәсекелестік индексі бойынша (2015-2016ж) 140 елдің ішінде 42-ші орында, ал адам дамуының индексі бойынша 188 ел арасында ішінде 56-шы орынға та- бан тіреді. Білім мен ғылымның 12 индикаторының 8-і бойынша белгілі межелерге қол жеткізілді: ғылыми- з е р т т е у ұ й ы м д а р ы н ы ң с а п а с ы , мектептерді ғаламторға қосу, зерттеу және білім қызметінің қол жетімділігі, білім жүйесінің сапалылығы, бастауыш білім сапасы және т.б. мәселелерге на- зар аударылды. 2015 жылдың қараша айында үш тілді білімді дамытудың 2015-2020 жылдарға арналған «Жол картасы» бекітілді. И н д у с т р и а л д ы - и н н о в а ц и я л ы қ дамудың мемлекеттік бағдарламасын жүзеге асырудың базалық жоғары оқу орындары анықталды. Үш тілді білім берудің дайындық жұмыстарын еліміздің 42 жоғары оқу орында- ры жүзеге асыруда, бұл барлық оқу орындарының үштен бір б лігі де- сек болады. Осы жүйе бойынша 20 Назарбаев интеллектуалды мектебі, Назарбаев университеті, «Кәсіпқор» коммерциялық емес холдингі жемісті еңбек етуде. Жалпы жоғары және орта мектеп- терде мамандар даярлауда мемлекеттік тапсырыс к лемі барлық бағыттар бойынша суде. Педагог мамандардың Сұлу Сыр бойы мен қазыналы Қаратау алқабын алып жатқан Жаңақорған ауда- ны шежіреге толы. Олай дейтініміз, бұл жерде қазақ халқының басын құраған Ақ Орданың астанасы Сығанақ бар. Мұнда атақты Барақ, білқайыр, Тоқтамыс хан- дар, әйгілі ақын Хисамиддин л-Сығанақи мір сүрген. Алпамыс батырдың жары Гүлбаршын сұлудың күмбезі «К ккесене» де осы топырақта. Ералы Қайыпұлын мен облыстық пар- тия комитетінде қызмет істеген 1970-1973 жылдар аралығында сыртынан танып білсем, 1973 жылдың басында Жаңақорған аудандық партия комитетіне хатшы болып тағайындалған сәттен бастап жақынырақ араластым. «Ақк ңілдінің аты арымас, тоны тозбас» дегендей, Ерекең ақк ңіл, адал, білімді де нерлі, сегіз қырлы, бір сырлы жігіт ағасы болды. Қырық жылдан астам уақыт аудандық қаржы б лімшесінің мекемелерінде жұмыс істеді. 1972-1994 жылдар аралығында Жаңақорған аудандық мемлекеттік банкте табан аудармай, 22 жылға жуық б лімше бастығы қызметін атқарды. Ағайын-туыстардың қадірлісі, ауылдас- тарының ардақтысы, з достары мен қызмет істеген ұжымының ортасында сыйлы бол- ды. К п теген шәкірттері бүгінде еліміздің әр ңірінде еңбек етіп, тәлімгер ағалары артқан сенімнен шығып келеді. «Ұл-қызда- рын қанаттыға қақтырмай, тұмсықтыға шоқтырмай, ержеткізіп, қатарға қосқан, адалдық ты, қанағатшылықты ту етіп, жақсы қасиет терін санамызға сіңіртіп, аманаттап кеткен әкеміздің негесін біз, балалары, әрдайым ардақтап, болашағымызға бағдар етеміз» дейді кіндігінен тараған ұл-қыздары. Ерекең зінің бүкіл саналы ғұмырын банк ісіне арнаумен бірге, облыс к лемінде алғаш рет аудан орталығынан «Банк үйін»жоспардан тыс, ең к рікті ғимарат етіп салдырған бола- тын. Оның материалдық-техникалық базасын нығайтумен қатар, жаңа ғимараттың ауласын абаттандырып, аудан к лемінде әліге дейін егіле бермейтін тұя ағаштарының к шеттерін отырғызды. р к шетке күтім жасау үшін оларды з мекемесінің қызметкерлеріне Қазақстан Республикасы Конституциясының 1-бабының 2-тармағына сәйкес Республика қызметiнiң түбегейлi принциптерi: қоғамдық татулық пен саяси тұрақтылық; бүкiл халықтың игiлiгiн к здейтiн экономикалық даму; қазақстандық патриотизм. Еліміз адамзат үшін ең қымбат қазына – ұлтаралық татулықты, конфессияаралық келісімді, зара түсіністік пен құрмет сезімін, жарастық пен келісімді қастерлеп сақтай отырып, қадам басты. Осы тұста аталған жұмысты іске асыру мақсатында 1995 жылғы 1 наурызда оның мәртебесін Қазақстан Республика- сы Президенті жанындағы консультативті-кеңесші орган деп бекіткен Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығымен Қазақстан халқы Ассамблеясы құрылған болатын. з тарихында Ассамблея ҚР Президенті жанындағы консультативті-кеңесші ор- ганнан мықты құқықтық негізге және қоғамдық-саяси мәртебеге ие конституциялық органға дейін сті. Еліміздегі 100-ден аса этностың басын біріктіретін бірегей құрылым тұрақтылықты сақтап, республиканың ілгерілей дамуы үшін маңызды р л атқарды. Қазақстан халқы Ассамблеясы бүкіл әлемге Қазақстанның этносаралық қатынастар саласында жүргізіп отырған саясатының табысты екенін паш етіп келеді. Жалпы алғанда негізінен Ассам- блея жұмысының арқасында біздің елімізде этносаралық және конфессияаралық келісімнің бірегей моделі қалыптасты. Қазіргі уақытта Республикада Қазақстанның барлық этностарының мәдениетін, тілін, дәстүрін дамыту үшін қажетті жағдайдың бәрі жасалған. Қазақстан Республикасының Президенті Н. . Назарбаев тың «100 нақты қадам: баршаға арналған қазіргі заманғы мемлекет» Ұлт жоспарының болашағы біртұтас ұлтты қалыптастыру ж ніндегі міндеттерінің негізінде қазақстандық бірегейлік пен бірлікті нығайту тұжырымдамасы әзірленді. Мемлекет басшысы Н. .Назарбаев қазақстандықтарды біріктіруші басты фактор болып саналатын қазақ тілін одан әрі дамытуға барлық күш-жігерді жұмсау қажеттігін бірнеше рет атап тті. Сонымен бірге елімізде тұратын барлық этнос кілдерінің з ана тілінде еркін с йлеуіне, оқуына және тілдерін дамытуына қолайлы жағдай жасау қажет. Барлық қазақстандықтар ел ішіндегі тұрақтылық пен ұлттар арасындағы татулықты үзбей насихаттау керек, Қазақстан мемлекеттілігінің нығайуы осыған байланысты. Жалпы ұлтаралық келісім – адамның негелі тәрбиелілігінің, жоғары мәдениеттілігінің барлық ұлттар мен ұлыстардың ұлттық және этникалық топтардың мүддесімен ортақтастық деңгейінің к рсеткіші. жүктеу/скачать 16,43 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|