Жастардың неке және отбасы қатынастары трансформациясының гендерлік ерекшеліктері

Неке-отбасы қатынастарын социологиялық талдаудың объектісі ретінде зерттеу үшін біз «неке» және «отбасы» ұғымдарын және олардың өзара байланысын жеке қарастырамыз. Моногамияны өзгермейтін және алғашқы ұғым ретінде танитын зерттеушілер отбасы мен некенің сәйкестігін анықтауға бейім. Басқаша айтқанда, бұл ғалымдар бұл ұғымдар арасындағы айырмашылықтарды ресми сәтке дейін азайтады.

Неке және отбасылық қатынастар бұрынғысынша жетекші әлеуметтік құндылықтардың бірі болып қала береді, дегенмен олар нысаны мен мазмұны жағынан дамып келеді.

Тарихқа көз жүгіртсек, отбасы некеден әлдеқайда кеш қалыптасады. Әлеуметтанушы Р.Кениг: «Некеден отбасына өтуде жұптық қарым-қатынас отбасының мәні болып табылатын нақты топтық қарым-қатынаспен бәсекеге түседі»1 деп дәлелдеген. Неке тек көзқараспен анықталады, отбасы – туыстық дәрежесіне қарай құрылған адамдардың әлеуметтік құрылымдық тобы. Әлеуметтік ұйым ретінде отбасы некеден тек ерлі-зайыптылардан басқа адамдардың белгілі бір тобы құрған кезде ғана емес, сонымен бірге ол тек ерлі-зайыптылардан тұратын кезде де ерекшеленеді. Бұл отбасын шектен шыққан неке одағы ретінде қарастыруға болмайтынын, бұл құбылыстардың тек сандық емес, сапалық айырмашылығын да есепке алу қажеттігін көрсетеді. Отбасы, ең алдымен, «әке – бала» және «ана – бала» қатынасымен құрылады, бірақ «ер-әйел» қатынасы емес.

Әлеуметтанушылар бүгінде некеге «ерлі-зайыптылар арасындағы қарым-қатынастың тарихи өзгеретін әлеуметтік формасы, ол арқылы қоғам олардың жыныстық өмірін реттеп, бекітетін және олардың некелік және ата-аналық құқықтары мен міндеттерін мойындайды» деп анықтайды. Отбасы ерлі-зайыптылардың өздерін, олардың балаларын және басқа туыстарын немесе жай ғана ерлі-зайыптыларға жақын адамдар мен оларға қажет адамдарды байланыстыратын күрделі қарым-қатынас жүйесі ретінде әрекет етеді.

А.И. Антонов отбасы дегеніміз неке, туыстық және ата-аналық қарым-қатынас арқылы өзара байланысты барлық мүшелер үшін біртұтас, ортақ қызметпен біріктірілген адамдар қауымдастығы деп атап көрсетеді. Осылайша, отбасы, А.И. Антонов халықты көбейтуді және отбасы ұрпақтарын байланыстыруды, сондай-ақ балаларды әлеуметтендіруді және отбасы мүшелерінің өмірін қамтамасыз етуді жүзеге асырады.

Неке-отбасы қатынастарының ерекшеліктерін зерттей келе, зерттеуші А.В.Мудрик отбасының параметрлерін бөліп көрсетті:

Неке-отбасылық қарым-қатынастардың мұндай үлгісіне тән:

- репродуктивті мінез-құлықтың жиі бақыланбайтын сипаты, әйелдің бала көтеруге табиғи қабілетіне сәйкес балалардың туылуы, контрацепцияның барлық шараларын айыптау.

Осылайша, неке-отбасы саласындағы гендерлік стереотиптердің, көзқарастардың және рөлдердің консервативті сипатына қарамастан, бүгінгі таңда қоғамның осы элементтерінің мазмұнының қазіргі неке мен отбасына тән жалпы трансформациялық процестерге сәйкес өзгеруі байқалып отырғанын көреміз. қарым-қатынастар. Егер жарты ғасыр бұрын ажырасу және жалғызбасты ананың мәртебесі қоғамда маргиналды, айыпталған құбылыс ретінде қабылданса, бүгінде неке-отбасылық қатынастардың осы көріністеріне сыни көзқарас әлсіреп, ажырасу және отбасылық қатынастардың бұзылуы туралы түсінікке орын беруде. толық емес отбасы қазіргі қоғамның нормалары ретінде.