Бижан бижан Ж.Қ. Павлодар, 2015

&  

г

  ат

Бижан Ж. Қ.

атқарып келесіз. Оы уақыттарда Қазақстанда жаңа қоғам орнатуда 

көптеген қиындықтарды бастан кештіңіз. Осы орайда айтсаңыз.

Кадрде  Ербол  Шаймерденов.  Мен  баспасөз  хатшысы 

болып істегелі  көп жылдар өтті.  Қазақстан Комлартиясы ОК-де де 

баспасөз хатшысы болдым. Осы өткен жылдар ішінде байқағаным 

істің қызықтысы да, болашағы зоры да -  Қазақстанның Мемлекеттік 

Егемендігі туралы декларациясын қабылдаған тұсынан басталған 

кезең.  Сол тустардың бәрі кімнің қас,  кімнің дос екендігін көрсетті. 

Менің адресім Кеңес Одағы дел жүргендердің біратары  Қазақстан 

тәуелсіздіне  үреймен  қарады.  Болашақты  болжағысы  келмеді. 

¥лттық мемлекет қүруды өзгеден оқшаулану дел бағалады. Мүның 

бәрін өз  пайдалары үшін дәлелдегісі  келді.  Бірақ,  әділет әрқашан 

жеңеді.  Қазақтанның үстаған бағыты оқшаулану емес. Интеграция 

екенін кеш те болса түсінетіндер түсініл жатыр.

Кадрде  репортер.  Кәсбіи  Парламент  қалай  қалыптасып 

келеді? 

\

Кадрде  Ербол  Шаймерденов.  Парламент  мүшелерінің 

қүрамы  саналуан.  Оның  қүрамында  Қазақстандағы  көптеген 

партиялар  мен  қозғалыстардың өкілдері  бар.  Заң  қызметкерлері,

ауыл 

шаруашылығы, 

өнеркәсіп 

орындарының  мамандары 

өздерінің  кәсіби  мамандықтарына  байланысты  Заң  шығаруда 

біліктілік  танытуда.  Қоғамдағы  саяси  ахуалды  жақсартуға  да 

икемділік байқатуда.

Кадрде репортер. Ербол Шаймерденүлы, әңгімеңізге рахмет.

«Табиғат  пен  адам  егіз»,  -  деген  үғым  ойға  оралды.  Биылғы 

күздің  мерейіне  иілген  адамдар  қымбатшылыққа  кезігіп  отырса 

да  елімізде  жүргізіліп  жатқан  жаңа  реформаның  алғашқы 

нәтижелерінен зор үміт күтіп отыр.

Режиссер Жанна  Тұяқова 

Операторы Телеген Ахметов

14.11.1994 ж.

г

Ой толқыны (I бөлім)

ШОЛУ

1

Шолу -  журналистикаға тэн жанр. Журналист апта, ай немесе

жыл  ішіндегі  мемлекеттік  және  қоғамдық  қарым  қатынастарға, 

саяси-экономикалық,  әлеуметтік,  мәдени  оқиғаларға  байланысты 

мәселелер ауқымында шолу жасайды. Шолу әртүрлі мақсатта және 

сарагттамалық  қорытынды  есеп  ретінде  де  жүзеге  асырылады. 

Теледидардағы  журналистік  мамандықта  репортер,  комментатор 

және  шолушы  бар.  Мұндай  қызметтің  болуы  әділетті  теледидар 

тәжірибесінде арнайьГжанр қатарында берік орын алды.

Шолу-талдау публицистикасыныңдәстүрлі, тұрақгыжанрының 

бірі.  Оны  сипаттайтын  негізгі  ерекшелікгері:  біріншіден,  дерегі 

тиянақты зерттелген, әрі ол дерекавтордыңапдына қойған белгілібір 

мақсатқа сәйкес топтапуы;  екіншіден,  шолушы деректер бойынша 

езара іс-әрекеттердің байланыстарын қарастырып, олардың өзара 

апмасуының  себеп-салдарын  ашуы,  жекеден  жалпыға  айнапуын 

зердепеуі;  үшіншіден,  шолудың  комментарийден  айырмашылығы 

шолу  дара  деректі  немесе  оқиға  болатын  материалды  зерттеуде 

ауқымды 

қарастырылуы;  тертіншіден, 

шолу  материалдары 

кебінесе хронологиялық шеңберде шектелуі.

Сейтіп,  бұл  жанрдың  тақырыбы  -   қоғамдық  оқиға,  ал 

мақсаты  -  аудиторияға  байланыстардың  себеп-салдарын  (кейде 

астарлы, байқапуы қиын), одан әрі дамытудың маңызы мен үрдісін

(тенденциясын) анықтауды ұсынады.

Экранда 

бейне 

түсірілім 

құралдарының 

кемегімен

атқарылатын міндеттер айтарлықгай әртүрлі. Алайда, шолуда ұзақ 

уақыт  бойында  epic  алатын  жедел  үдерістер  байқалатындыктан 

жедел  ақпартттық  материалдарды  ғана  емес,  сонымен  қатар, 

автордың  логикалық  ой  жүйөсіне  сәйкөс  жинақталатын  мұрағат

материапдарын қолдану қажет болады.

Монологтық  сипаттағы  шолудың  да  езіндік  ерешелігі  бар. 

Шолушы  езінің  қүзыретті  сұхбаттасушысымен  эр  сала  негізінде 

қоғамдық  басты  оқиғапарын  талқылайтын  монологы,  іс  жүзінде 

әңгімеге  айналатын  шолу-диалог  пайда  болды.  Мұнда  деректі 

кадрлар,  фото-құжаттар  және  т.б.  телеэкранный  бейнелеу 

мүмкіндігі қолданылады. Оларды безендірумен қатар, шолушының 

ез 

материалын 

қорытындылап 

тапдайтын 

тақырыптарды 

мазмүндауы ауызша сездерімен үйлесімді болады.

Аетордан

¥

ЕЛ  БОЛУ -  КІСІЛІКТЕ

(телешолу)

Бижан Ж. К.

Кадрде  шолушы.  Сәлеметсіздер  ме,  құрметті  теледидар 

көрермендері!  Тәуелсіздік  алып,  тәуелді  болмайық,  мемлекеттік 

біртұтастығымызды  жариялап,  тыныштығымызды  тұншықтырыл 

алмайық,  береке-бірлігімізді  ынтымақты  тірлігімізді  нығайтайық 

дегелі үш жылдан асып барады. Артына айшықты белгі салып, өтіп 

жатқан  зымыран уақытқа  ілесіп,  болашақ қамын жасау -  Отаным 

дейтін әрбір азаматтың парызы.

Қазақстанның  тұңғыш  Президенті  Н.Ә.  Назарбаевтың  1994 

жылғы 9 маусымда Жоғары Кеңестің мәжілісінде «Реформаларды 

түбегейлендіру, 

жалпы 

ұлттық 

келісім 

арқылы 

жаңарған 

Қазақстанға»  деген  тақырыпта  сөйлеген  сезі  -   езі  айтқандай 

ой  елегінен  еткізуге  түратын  саяси  қужат.  Мен  бұл  сезді  әр 

қазақстандық зерделеп,  байыптап оқитын қужат екендігіне кезімді 

жеткіздім.  Дағдарыстың  қанат  жаю  себеп-салдары  неде?  деген 

сауалға  көңіл  бөлмей  тұрақгай  алмайсың.  Нурсултан  Әбішұлы 

айтса  айтқандай:  «Дағдарысқа  киліктіретін  реформалар  емес, 

бізге ыдыраған Одақтан мұра боп қалған дағдарыстың езі».

Барлықкөрсеткіштері бойынша бұрынғыОдақтыңқүрамындағы 

республикалар экономикасының қүлдырауын бәріміз кезбен керіл, 

бастан  кештік.  Сол  кезде  «мықгы  орталық  керек  ле,  әлде  мықты 

республика керек пе?» -  деген пікір талас бәріңіздің есіңізде тұрған 

шығар.  Н.Ә.  Назарбаевтың  Қазақстан  Компартиясы  ОК  бірінші 

хатшы  кезінде  М.  Горбачевтің алдында  Қазақстанның шикізаттық 

ел  ретінде  өмір  кешу,  оның  экономикасын  ілгері  дамытуға  кесел 

болып отырғанын бірнеше қайталап айтты.

Бейне  түсірілім 

көрсетіледі: 

ҚР  тұңғыш  Президенті 

Орталыққа  ауыл  шаруашылығы  өнімдерін  беруді  азайтып,  астық, 

мал  енімдерін  бергеннен  гері,  оларды  республика  пайдасына 

жумсау ушін  сатып  алушыларды  ездері тауып  алу женінде  нақты 

усыныстар  жасады.  Металлургия  өндірісін,  жалпы  өнеркәсіп 

енімдерін  Қазақстанның  езінде  дамыту  барысында  көтерілген 

мәселелер  сез  жүзінде  қалғаны  да  халықтың  көз  алдында  тұр. 

Бәрі сол  қалпында өзгеріссіз қалды.

Кадрде  шолушы.  Жалпы  ауыр  өнеркәсіпті  бірырғақты 

дамыту 

қарқыны 

(қорғаныс 

сапасындағы 

енеркәсіптен

р' 

Р  ба<

Ои 

ТОЛҚЫ НЫ  

(I бөлім)

басқасы)  кеңестік  заманда  да  мардымсыз  болды  ғой.  Біздің 

облысымыздағы  аллюминий,  трактор  зауыттары  сияқты  үлкен 

өндіріс орындарындағы техникалық жабдықгаулар осы күнге дейін 

жаңартылмағаны  бурынғы  Одақтан  қалған  кесел  мұра  емес  пе?! 

Өндірілген  өнімді  орталыққа  жіберіңдер,  орталық  басқасының 

бәрін  республикаларға  жеткізеді  деген  желеу  сөздер  ғана.  Біздің 

көрген дүниеміз  шамалы  ғой.  Сабырға түсу үшін өткен үш жылда 

неменеге қол жетті? -  деген сауалға ой тоқтатайық

Осындай  саясат^ масылдыққа  үйретті  ғой.  Сол  масылдық 

пейілдер  бүгін  де  үмытыла  қойған  жоқ.  Одаққа  қайта  оралайық 

деп 

жүргендер 

мүны 

үмытпаған. 

«Жіп 

жіңішке  жерінен 

үзіледі»,  -  дегендей  нарықтық  экономикаға  көше  бастаған  кезде 

инфляцияға  төтеп  беру  оңай  болмай  түр.  Елбасы  бүл  ретте 

сабырлыққа  шақырады.  «Сабыр түбі сары аптын,  сабырлы жетер 

мүратқа,  сабырсыз  қалар  үятқа»,  -   деді  ғой  ата-бабаларымыз. 

Жекешелендіру  кезінде  өндірістің  бүрынғы  бағыты  сақталды  ма, 

адамдарға, оның ішінде зейнеткерлерге, табысы шағын жандарға, 

мүгедекгерге әлеуметтікжағдайлар жасау қарастырылған ба? Осы 

мәселелерге  ақпараттық  қүралдары  да  ерекше  назар  аударатын 

болады.

Екіншіден,  саудаға  кеңінен  ырықтандыру  жүргізіледі.  Бүл 

мәселеде  сараптайтын  істер  жоқ  емес.  Мәселен,  қай  тауарға 

бағаның шектелуі  қажет,  мүнда мамандар үні басымдық алады.

Үшіншіден, 

экономикаға 

мемлекет  тарапынан 

араласу 

қысқартылады.  Солай  десек,  мүның  мәнін  тағы  да  түсініп, 

саралауды  қажет  етеді.  Бүл  мәселеде  үміттен  гөрі  күдік күшейіп, 

жатқан түстары бар. Атап айтсақ,  коммерциялық қүрылымдардың 

іс-қимылы,  теңгені  қолдарына  үстап,  айналымды  нашарлатуы, 

қолында  билігі  бар  кәсіпорын  басшыларының,  жеке  адамдардың 

оңцы-солды байл ықты пайдалануы сияқты мәселелер жіті назарда 

болады.  Келешекте  қаржы-несие  саясаты  батыл  жүргізілетінін 

Елбасы еркін айтып жүр. Теңгені нығайту, сол арқыл ы инфляцияны 

ауыздықтауға бекем болу арқылы тауарды молайтуға болады.

Бейне түсірілім көрсетіледі: Нүрсүлтан Әбішүлы Назарбаев: 

«Өрекпіген  гиперинфляция  -   кез  келген  экономикапық  жүйенің 

өмір  сүруінің  соңғы  табалдырығы  болып  санапатындықтан 

кәсіпорындарға  жабық  түрде  берілетін  дотациялар  тоқтатылып,

кредит шектеулі мөлшерде оерілуі тиіс», -  деиді.

193

Я

Бижан Ж. Қ.

Кадрде  шолушы:  Осы  арада  мүндай  пайдапы  усыныст; 

қолма-қол 

жүзеге 

асырыла 

қоймайтынын 

керіп 

отырып, 

жауапкершілік 

сезімді 

жоғалтып 

алғанымызға 

қалайша 

ренжімейміз.

Бейне  түсірілім 

көрсетіледі: 

Қазақстандағы 

бір  рет 

қолданылатын  шприц және қан  құю жабдықтарын жасай бастаған 

«Медполимер»  АҚ  төрағасы  Серік  Жеделүлы  Сүптановтың 

шектеулі  кредит  ала  алмай  Алматыға  сан  рет  барғанынын 

кергенбіз.  Президент  пен  Премьер  Павлодарға  іс  сапармен 

келгенде  бұл  іске  ерекше  кеңіл  белу  керектігі  женінде  шегелеп 

айтқандарын  павлодарлықтар  біледі.  Ендеше  қаржы  бермей 

отырған  кім?  Президент өз  сөзінде лауазымды  адамдар атқарған 

қызметтері  жөнінде  Парламент,  хапық  алдында  есеп  берсін  деп 

отырған осындай кертартпалықты сезіп отырғасын айтқан болар.

Кадрде  шолушы:  Президент  Ілгерілеу  бағытын  дурыс,  әрі 

дер  кезінде таңдап,  оған  жасалатын  зардаптардың алдын  алуды 

ұсынып  отыр.  Жаңарған  Қазақстан  мемлекетін  нығайтуда  өзекті 

маңызы бар мәселелердің бірі -  Епбасы айтып отырған қоғамның 

рухани жай-күйі, ұлттықжәне азаматтық татул ық. Ата-бабамыздың 

сара  жолы:  «Ел  болам  десең  достас»,  -   деген  нысанаға  бағыт 

any.  Қазақстанда  тұратын  кеп  ұлт  екілдерінің  ішінде  қазақ  пен 

орыстың  өзара  татулығы  ерекше  маңызды.  Нурсултан  Әбішұлы 

Назарбаевтың бұл орайда айтқан адамдардың қарапайым қарым- 

қатынасы мен қарапайым қүрмет деңгейіндегі пікіріне тоқгалмасқа 

болмайды.  Атап  айтқанда,  Президент  тіл  мәсепесінде  асыра 

сілтемейік  деген  ескертпесі:  «Қызым  саған  айтам,  келінім  сен 

тыңда»,  -   деген  тәрбиенің  дәстүрлі  де  сыпайы  амалы  біз  үшін

түсінікті деп ойлаймын.

¥лттық татулық  орайында  көші-қон  мәсепесі  жөнінде  екжей-

де,  дәйекті  пікірлер  айтыпды  десек  те  Қазақстаннан 

кетушілер арасында тек қана қара басының баюын күшейтушілер 

бар екені де қазақстандықгардың басым көпшілігін толғандырады. 

Біздің  бағамдауымызша, 

қазақ  елі  ішіндегі  кептеген  ұлт 

өкілдері  адамгершілік,  ізгілік  пен  кісітанушылық  қасиеттер

текжеипі

барлық  халықтарға  ортақ  деп  түсінеді.  Бұл  тұста  қазақгың  емір 

тәжірибесіндегі «Сыйласаң сый кересің», -  деген қағидасы барлық 

хапықтың  санасына  жақын  тұратын  ұғым.  Сондай-ақ,  қазақтың 

«Сақтықгы сұңқардан үйрен», -  дейтін ұлағаты да дүниетанымдық  ^

194

Р  қағидаға  бастайды.  Патриотизм,  интернационализм  турапы 

айтқанда В.И. Лениннің «Апрель тезистерінің»  10-шы тармағының 

мазмұнында  бір  халық  -   екінші  халықтың  мүддесін  толық 

түсініп,  оны  ез  халқының  мүддесіндей  ойлағанда  ғана  шынайы 

интернационализм  болатындығы  түсіндіріледі.  Көп  ұлттардың 

ынтымақ  үясын  салуы  мүдделердің  ортақтығын  сезінуден 

басталатыны  күнделікті  қарапайым  өмір  тәжірибесінен  белгілі. 

Қазақстандықтар  арасында  достық дәстүрінің  негізінде  «тамыр» 

сөзі  пайда  болды.Бүл  сез  Ресейден  келген  крестьяндардың 

Қазақстанға  қоныстанып,  шаруаларын  күйттеу  барысындағы 

қарым-қатынастан  туындады.  Қазақгар  жерін  арендаға  ұзақ 

мерзімге  беріп,  жер  апған  шаруапарды  «тамыр» деп  атағандығы 

тарихымыздан  белгілі.  Тамыры  терең  жайылған  биік  өскен 

ағаштың  үзақ уақыт жапырағын  жаятыны  сияқгы  қазақ  пен  орыс 

берік дос болуды ойлаған.

Бүгін  сол  дәстүрді  еске  түсірсең  ынтымақгы  жалғастыру 

онша  қиындық келтірмейді деп  ойлауға  болады.  Бірақ,  достықты 

нығайтудан гері, араға түсіп, арандатушлар да бар.  Қазақстанның 

барлық этностарының  мүддесі  біркелкі  ескеріліп  жүрмегені  анық. 

Мәселен,  кешелердің,  елді  мекендердің,  тіпті,  ірі  қалапардың 

аттарын  езгерту  біржақты  сипат  апды.  Кеңес  Одағы  түсында 

ономастика  мәселесі  ешкімнің  келісімінсіз,  ешкімге  жарияламай 

кабиентте отырып шешілді.  Енді ел мен жердің, көл мен өзеннің т. 

б. аттарын қайтаруда түсініспеушілік те туып жатады. Осы орайда 

айтайын  дегеніміз,  Қазақстанның  астанасы  Апматы  қаласында 

Пастер  кешесін  М.  Мақатаевтың  атына  езгерту  қате  болды  деп 

ескерту  жасалды.  Ап  Павлодар  қаласындағы  Кутузов,  Суворов 

көшелерін езгерпей-ақ қояйық деушілерді қалай түсінеміз.

Бейне  түсірілім  көрсетіледі:  Суретші  Николай  Худов, 

этнограф 

Александр 

Затаеевич, 

композитор 

Евгений 

Брусиловский,  саяхатшы-этнограф  Гриорий  Потанин  тәрізді 

жарқын  тұлғалардың  есімін  мәңгілікке  үластыру  жолындағы  іс- 

шаралардыңорындалуына қолдан келгенніңбәрін, аянбай жасауға 

болады.  Қарама қарсы ойлайтын екі жақтың да ойластырылмаған 

іс-әрекеттерінің шынайы  патриотизмнен  шалғай жатқан тұстарын 

батыл айтқанымыз орынды болар.

Кадрде  шолушы:  Елбасы  «Үқыпсыздықты  болдырмау, 

қабілетсіздердің билік қүрамына келуіне тосқауыл қою үшін барлық

Г££7'

 

__________ Ой толқыны (I бөлім)__________

г

Бижан Ж. Қ.

ІК

шендегі  басшылардың  жауапкершілігін  арттыруда  Мемлекеттік 

қызмет турапы  Заң  шығаруды  ұсынды.  Заңға  Үкімет  мүшелерінің 

Отанға  және  оның  мүддесіне  қызмет етуге ант беруі  тиіс екендігі 

туралы қағида енгізуді үсынды. Заңца сонымен қатар, ант бұзғаны 

үшін  тиісті  әкімшілік  және  қылмысты  шаралар  мен  санкциялар 

қолдынылуын  қарастыру  қажет деп  түжырым жасағандығын тағы 

бір еске алайық.

Шолу  жасалып  отырған  осы  құжатта  Қазақстанның  сыртқы 

саясатын  белгілеуде  Н.  Ә.  Назарбаевтың  Президент  ретінде 

атқарған істерімен қатар, ішкі саясатта Қазақстанның тәуелсіздігін, 

оны 

нығайтуда 

өкімет 

басындағылардың 

атқарылымдары

көрсетілген.

Осындай  езекгі 

мәселелерді  айта  келіп,  Н.Э.  Назарбаев 

мемлекеттің атқарушы,  заң шығарушы және қүқық органдарының 

басшылары  мен  жауапты  қызметкерлерді,  саяси  партия  мен 

қозғалыс басшыларын,  барлық қазақстандықтарды дүниеге нақты 

көзқараста қарауға шақырды. Олардың қалыптасқан жағдайды ой 

таразысына  салып  салмақтап,  бүра  тартпай  дұрыс  қорытынды 

жасауға  үйренуге,  үйымшыл  сындарлы  жұмыс  істеуге  шақырды. 

Шыны  да  солай.  Халқымызда:  «Берекені  кектен  тіле  ме,  бірлігі 

мол көптен тіле», -  деген дүниетанымдық қағида бар ғой. Сананы 

осы қағидаға бағыттау жөн жолға түсіреді деп ойлаймын.

Қүрметті 

теледидар 

керермендері, 

осымен 

шолуымыз 

аяқталды,  келесі  кездескенше, хош сау болыңыздар.

Режиссері Үмітжан Сәдуова 

Операторы Солтан Жолдасов

1994 ж.

ТӘУЕЛСІЗДІКТІ НЫҒАЙТУ 

ЖӘНЕ ҚАЗІРГІ  БАҒЫТЫМЫЗ

(телешолу)

Ой толқыны (I бөлім)

1

Кадрде  шолушы.  Сәлеметсіздер  ме,  құрметті  теледидар 

көрермендері! 

Қазір  жаңа 

қоғам 

құрып  жатқан  тәуелсіз 

мемлекеттер достастығы елдерінде экономикада, саясатта,  идео- 

логияда,  ултаралық  қатынастарда  терең  дағдарыстың  болып 

жатқанын  қарапайым  хапық  сезіп,  байқап  отыр.  Бүкіл  халық 

осындай дағдарыстан  шығудың амалдарын  тездетіп  қарастыруға 

белсенділік  көрсетуге  әзір.  Бұрынғы  Одақгың  қатал  сыңаржақ 

саясатының салдарынан «Мой адрес -  Советский Союз» деген эн- 

өлеңнің күнделікті ұранға айналуы көпшілікті соқыр сезімге байлап, 

жаппай  арапасуды  дәстүрге  айналдырды.  Кеңес  Одағының 

сталиндік  саясат  кезеңінде  көптеген  халықтар  жер  аударылып, 

бөтен  жүрттың  қас  пен  қабағына  қарап,  тағдырлары  тәлкекке 

түсті.  ¥лттық  мемлекет  қалыптаса  бастаған  тұста  әр  халықгың 

отандық  патриотгық  сезімі  сергіп,  ұлттық  намыс  жүректерін 

тулатты.  Бул  сезім  -   рухани  серпіліс  тудырды.  Республиканың 

байырғы тұрғындары үлттық мемлекет қурамыз деп серпіле түссе, 

ежелгі  Отанынан  жырақ  қалғандар  болашағымыз  не  болады? 

Балаларымыздың  бал  дәурен  болашағы  бола  ма?  деген  күдікті 

өмірдің  қиындығын  ойлап,  шарасыздана  бастады.  Міне,  қоғам 

мен жеке адамның өмірін байыпты зерделеу қажеттігі туды. Жаңа 

мемлекетте  этностардың  кудіксіз  өмір  сүріп,  ынтымақтың қүдіре- 

тін  керсетудің  жолдары  қарастырылды.  Ел-жүртты  біріктірудің 

тірегі -  үлттық-мәдени орталықгар қүру өмірдаму және қоғамдаму 

Заңы екендігіне көз жеткізілді.  Қазір әрбір аудан орталықтарында, 

қалаларда  үлттық-мәдени  орталықтары  жүмыс  істейді.  Олардың 

басым  кепшілігі  ез  үлттық  тілдерінде  сөйлеп,  ез  үлттарының 

қүндылықтарына  сай  іс-шаралар  еткізуді  дәстүрге  айналдырып 

жүр. Ал  кейбіреуі үлттық саясат төңірегінде алдамшы  патриоттық 

сезімге үрынуда. Тәуелсіздікешқашан оп-оңай, езінен-өзі келмейді. 

Қол жеткен тәуепсіздікті үстап түру, оны барынша нығайту қиынның 

қиыны.  Қазақта:  «Ағайын  бар  болса  көре  алмайды,  жоқ  болса 

асырай алмайды», -  деген көрегендік үлағат бар.

Кадрде  бейне  түсірілім  көрсетіледі.  Күнделікті  өмірде 

қатар жүрген  кейбір замандастарымыздың пейілдерін,  сенімсіздік 

тудыратын  іс-әрекеттерін  көргенде  осы  сөздің  мағынасы  өмір 

тәжірибесінің  нәтижесін  керсететіндігі  аңғарылады.  Мұндай 

психологиялық  өзгешелік,  әрине,  қазіргі  экономикалық  дағда- 

рыстың  салдарынан  туындап  отыр.  Бұл  жағдайға  мемлекет  бас- 

шыларды  да,  тәуелсіздікті  көздің  қарашығындай  қорғауға  пейілді 

азаматтарды да мазасыздандырды. Төмендегілерді әлсіз  ахуалға 

төзбейтін деңгейге жеткізбей саяси және экономикалық-әлеуметтік 

жағдайларды  жақсарту  тәуелсіз  мемлекеттер  достастығы  (ТМД) 

басшыларының  басты  міндеті  болып  санапады.  Бұл  бірігудің  өзі 

үзілген  экономикалық байланыс  пен  тәуелсіз  ел  қүру жолындағы 

саяси 

жағдайларды 

жедел 

реттеу 

мақсатында 

қүрылды. 

Бірақ,  достастықты  алғашқыда  Ресей,  Украина  жэне  Беларусь 

басшылары  ғана  Беловежьеде  кездесіп,  шешкені  бүрынғы 

Одақтың  қүрамындағы  басқа  реслубликаларда  жаңа  мемлекет 

қүруда  ішінара сенімсіздік тудырғанын өздеріңіз  білесіздер.  Бірақ, 

ТМД  елдерінің  өзі  ішіндегі  шарасыздықтан  арылу  үшін  бірнеше 

рет  кездесіп,  деңгелек  стел  еткізді.  Алматыда,  Москвада  және 

Минскіде  еткен  кездесулер  бүл  сенімсіздікті  сейілтіп,  бірігуге  нық 

қадам  басқызды.  ТМД-ны  нығайту  жолында  екі  жүзден  астам 

қүжаттар дайындалыл, дағдарыстың шығу жолдары белгіленді.

Кадрде  шолушы.  Сөйтсе  де  кедергілерді  тез  арада  алып 

тастау  оңай  болмады.  Кедендер жабылып,  қатаң  кеден  саясаты 

басталды.  Бұл  экономикалық  байланысты  тежеумен  қатар, 

адамдардың  барыс-келісін  қиындатты.  Осыған  байланысты 

ҚР  Президенті  Н.Э.  Назарбаев  белсенді  іс-қимып  жасады. 

Облыстарды  аралап,  халықпен  кездесуді  жиілетті.  Кеден 

қызметін тез  арада  ашуға  белсене  кірісті.  Қиындықгы  ез  кезімен 

керуінің нәтижесі биылғы наурыз айында Москвада еткен тұңғыш 

мемлекет аралық ресми  кездесуде байқалды.  Ресей демократия 

мен  нарықтық реформа  жолын  таңдады және  бүрынғы  Одақтық 

империялық  әрекеттерден  үзілді-кесілді  бас  тартты.  Бүл 

мәселеде  халық  депутаты  Жасарал  Қуанышәлиевтің  сүрағына 

жауап  бергенде  Нүрсүлтан  Әбішұлы  саралап  айтты.  Ресей 

Парламенті Заңды шешім жасаған,  РФ Президенті Борис Ельцин 

де  тиісті  қүжатқа  қол  қойыпты.  Бү  мәселеде  ҚР  Президенті

жүктеу/скачать 30,18 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: