Білім беру бағдарламасы 5В011700 «Қазақ тілі мен әдебиеті», 5В020500 «Филология: қазақ тілі»
жүктеу/скачать 310,56 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Ой мен сөйлеу.
| Қарастырылатын мәселелер:
Ой мен сөйлеу. Сана мен тіл. Ой мен жазу. Бүгінгі күн тұрғысынан жазу белгілі бір тілде жазылатын-оқылатын әріптік таңбалардың жиынтығы арқылы ойды жарыққа шығарудың,ақпарат алмасудыңт жүйесі болып табылады. Жазу-ауызша тілден кейін пайда болған адамзат ойлауының саналы жемісі болса да, бүгінде ауызша тілге қарағанда басымдық сипат алған мемлекеттік құрылыстың күшеюімен байланысты қоғамдық функциясы артқан, коммуникация, ақпарат алмасу, ойжасам. Эмоционалдық, индикаторлық қызметтерінен бөтен дәлел, аргумент болатын «бекітушілік». «растаушылық» сипаты маңызданған, ойды жарыққа шығарудың жүйесі. Сондықтан тілдің санаға, ойлауңа өатынасын көрсетудің мәні бар. Қазір адамдар бір уақыт пен кеңістіктің шегінде өмір сүріп жатса да, бір-бірімен пікір алмасуына бірінің оәйын бірі қолдауына мүмкіндігі жоқ. Осыған оравй адамдар тілді екі бағытта қолдануға қалыптанған сыңайлы. Бірі қауым болып мір сүруіне қызмет етуші тілдің коммуникациялығы, екіншісі саналы ойын жарыққа шығару, ойвын жүйелеу, бекітуге қызмет етуші тілдің ойжасамдық бағытында. Екінші бағыттық ерекшелігі саналы ойдың «қағазға түсіп»реалдануында жатыр. Тілдің ойжасамдық қызметі жазу арқылы орындалатыны бірден бола қойған жоқ. Көркем сөз (көркем әдеиет), шешендік сөз, даналық сөз түрлері арқылы әсіресе монологтік, сосын диалогтік сипатта адам ойы ауызша түрде жүйеленіп, ьбекітіле берді. Бірақ жпзу пайда болғал тілдің ойды жасау қызметін жазу атқаратын болды. Айтылатын ой немесе айтылған ой қағазға түсіріліп жүйеленбесе ол «жел сөз» болып қалатынды гшығарды. Бұл әсіресе үлкен аудиторияға ақпарат таратуда жақсы көрінеді. А.Р.Лурияның «жазу ауызша тілге қарағанда ойлаудың жаңа, жетілген, ккүшті құралына айналды» дегеніндей, джазу дербестігі күшейгенде ой-тіл-жазу қатынасы ой-жазу қатынасына көшеді. Ой мен сөйлеу. Санадағы ойдың сөзге айналу процесі ең алғаш Л.С.Выготский зеттеулеріне басталып, Ф.де Соссюр, Б.де Леонтьев зерттеулерінде толықтырылды. ХХ ғ.алғашқы онжылдығында Л.С.Выготскийдің ой сөйлеу арқылы аяқталады деген сөзі ой мен тіл процесінің әмбеап формуласына айналды. Ғалым ойды ықшамдлған, тұйықталған әрекет деп таныды. Ойдың тіл арқылы сыртқа шығарылуы «монотив ойішкі сөйлеу→іштен шыққан мазмұнның сыртқа аршылған, айқындалған мағыналар жүйесіне айналуы сыртқы сөйлеу сатылары арқылы көрсетілді. Ал естілген сөзді ұғу синтаксистік құрылым мен лексикалық мағынаға анализ жасау оны ішкі сөйлеуге жинап, орап алу мотив пен мәнін түсіну сатылары арқылы жүреді деді. Бұл теорияны нейроингвистикалық бағытта дамытқан А.Р.Лурия ойда адамның айтайын деген тақырыбы белгіленеді, сол тақырып туралы не айту, қалай айту керек деген прпедикатты мазмұн-ішкі сөйлеуде жүзеге асырылады да, ол қысқа, фрагментитарлы, аморфты сипатта болады. Бұл тұрғыда ішкі сөйлеу ішкі субъективтік мәнді сырптқы аршылған мағыналар жүйесіне айналдыратын механизм болфп табылады деді. Ғалым бір ойды түрліше жеткізуге болатыны сыртқы сөйлеу мсен ішкі сөйлеудің айырмашылығын, көрсетеді, сондықтан ішкі сөйлеу-инвариант, сыртқы сөйлеу-вариант болады деп көрсетті. Астыңғы грамматиикалық сәйкеседі, астыңғы грамматикалық құрылым адам санасына жақын болғандықтан оны құрастырудың ережесі аз, сондықтан кішкентай бала бұны тез меңгереді. Естілген сөзді ұғынуда 1-саты сөз мағынасын айыру, ғни көпмағыналылықтан нақты мағынаны айыру болып табылады деді:2) сөйлем жүйесін білу, 3) бүкіл хабарды түсіну керек дегді. Мұндағы 1,2 саты тілдік ережелер аясында жүрсе, соңғысы тілдік ойлау психрологиясына барады деді,. жүктеу/скачать 310,56 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|