Ғылым философиясы - ғылыми-танымдық қызметінің қасиеттерін зерттейтін философиялық пəн, сонымен катар, ғылым феноменіне қатысты философиялық ілімдердің жартысын қамтиды.
Өзгеше философиялық пəн ретінде ғылым философиясы ХІХ ғ. бастап қалыптасты, философияның қосымша ілімі ретінде одан əрі дамыған.
Ғылым философиясының қалыптасу себептері
1. Институционалдық революция - профессияландыру (мамандандыру). Франциядағы политехникалық мектептердің пайда болуы. Германиядағы университет реформалары.
2. Əлеуметтік жəне гуманитарлық ғылымдар ғылыми пəндер түрінде қалыптасты: саяси экономика, əлеуметтану, тарих, жантану. Əдістердің 12 өзгешелігі туралы сұрақтар туылды.
3. Қоғам өмірінде ғылымның маңыздылығы үстемді болды
Ғылым философиясының мәселелері
- Ғылыми білім дегеніміз не? Оның ұйымдастыру мен қызмет атқару принциптері қандай?
- Ғылым қандай əдістерді қолданады?
- Білім қалай дамиды? Ғылым мен ғылым еместің айырмашылығы неде?
- Философия, діндік сана, жалпы əлеуметтік-мəдени тұрғыда ғылыммен қандай өзара байланыс түрлері қалыптасады?
Ғылым философиясының өкілдері
Ғылым философиясын XIX ғ. бастаған ойшылдар - Г. Гельмгольц, Э.П. Дюгем (Дюэм), Э. Мах, К.Пирсон, А.Пуанкаре
XX ғ. ғылым философиясының дамуына зор үлес қосқан постпозитивизмнің өкілдері: К. Поппер, Т. Кун, И. Лакатос, П. Фейерабенд
Шоқан Уәлихановтың ғылым философиясы
Шоқан Уәлихановтың география-лық, тарихи-мәдени, этнографиялық және этномәдени ізденістері, Қашғардағы миссиясы, қырғыздың «Манас» эпосын хатқа түсіруі, қазақ халқының эпикалық мұрасын жариялауы ірі ғылыми жетістіктеріне жатады.
Оның пікірінше, жаңа идеяларды енгізу арқылы әрбір адамға білім беріп, санасын өзгерту арқылы қоғам мен адамның материалдық-экономикалық жағдайын, әлеуметтік-мәдени дамуын, құндылықтық-мәндік мазмұнын және практикалық қызметін өзгертуге болады
