Биология пәні бойынша мектеп оқушыларын олимпиадаға дайындау жоспары

Ол – тамырдың дермотеген қабатынан пайда болатын, сору қызметін атқаратын жабын ұлпа. Ол біржылдық және көпжылдық өсімдіктердің жас тамырларының сыртын жауып тұрады. Мұнда устьице аппараты, кутикуласы және балауызы болмайды. Устьице эпифиттердің ауа тамырларында болады. Ризодермадан түктер өсіп шығады. Ол түктің эпидерма клеткаларының түктерінен айырмашылығы, клетка қабырғалары арқылы бөлінбей, ризодерма өскіншелері арқылы бөлінеді. Ризодерманың түк өсіп шығатын клеткаларын трихобластар деп атайды. Суда немесе ылғал өсетін өсімдіктерде түктер болмайды немесе нашар жетілген.Тамыр түгі өсімдіктердің басым көпшілігінде болады: астық тұқымдастарында оның ұзындығы 1-2 мм, қияқтарда 8 ммге дейін жетеді.

Тамыр түгінің қызметі – өсімдіктің өсіп тұрған ортасынан су және суда еріген минералдық тұздарды сорып, тамырдың заттарды реттеуші ұлпаларына қарай жылжыту. Сондықтан эпиблема физиологиялық тұрғысынан қабылдаушы ұлпаларға жатады.

Веламен (латынша Velamen – жабын) бой конусының дермотоген қабатынан пайда болады. Қабылдаушы және жабындық ұлпа қызметін атқарады. Клетка қабырғалары өлі клеткалардың тығыз орналасқан қалың қабатынан тұрады. Веламен көбінесе тропикалық эпифетті орхидеялардың ауа тамырларына , сол сияқты құрлықта топырақта бекініп өсетін өсімдіктерден лалагүлділер тұқымдастары: аспидистра, аспрагус, алоэ; амралистер тұқымдастары: кливия, кринум сияқты өкілдерінің тамырына тән. Бұл аталған өсімдіктердң отаны Оңтүтік Африка, яғни бұлара оқтын-оқтынм құрғақшылыққа ұшырап тұратын ортада өсуге бейімделген.Ауа тамырларындағы веламеннің үлкен сынарлы капиллярлы кеністіктері арқылы жамбыр немесе шық сулары ішкі клеткаларына өтеді.Веломен клеткарының қабаты іш жағында экзодермамен шектеседі. Экзодерма клеткаларының қаьырғалары қалындаған кезде су олардың «өткіз клеткалар» деп аталатын, қабықшалары жұарған клеткалары арқылы тамырға теренірек өтеді. Жылдың құрғақ мезгілерінде бұл клетколарға ауа толып, қорғаныштық қызмет атқарады. Топырақта ылғал жеткілікті болған жағдайда веломен арқылы су тамырдағы өткізгіш ұлпаға беріледі.