Бір мысқал (1996 ж., «Жазушы» баспасы)

 

 

БІР  МЫСҚАЛ 

(1996 ж., «Жазушы» баспасы) 

АБАЙ  ЕСКЕРТКІШІНЕ 

 

Ой мұңын емген,  

                           

қайғыны жеңген қайырымсыз, 

Кейпіңіз – адам, адамға бірақ айбынсыз. 

Ақындық деген адамдар үшін жаралған,  

Жаралғаннан соң ақиқат үшін айнусыз. 

 

Ақиқат атап, шындық деп айтар жартассың, 

Жел-құздар қағып, жағаңа толқын жармассын. 

Тәніңді егер табиғат шайып тауысса, 

Табиғат сынды ұлылығына болмас сын! 

 

 

ӘБІҚАЙ АҚЫННЫҢ МЕШІН ЖЫЛҒЫ 

МОНОЛОГЫ 

 

Елуде көрдік жылды Мешін деген, 

Жұмбағы алда жатыр шешілмеген. 

Ер жігіт, таланыңа бұл бір заман 

Талғамай табылғанды жесін деген.  

(Әбіқай Нұртазаұлы) 

 

 

Қиямет деген осы ма, 

Қарғыс деген осы ма? 

Ел еңіреп босыған, 

Ер елінен шошыған, 

Қай заман бұл, қай заман? 

Нар түйеде жая жоқ, 

Ну орманда сая жоқ, 

Намыс бар да, нану жоқ, 

Нақыл бар да,  ақыл жоқ, 

Найза бар да, батыр жоқ, 

Нарқы бар да, парқы жоқ, 

Надан елдің салты деп, 

Налиды да жылайды, 

Құдай мұны қарғаса, 

Бұл құдайға құлайды. 

Жар астында жау деген, 

Жол үстінде апат бар. 

Нәлет тағдыр, әуреле, 

Аямасаң, тапап қал! 

Әбіқайды аяма, 

Өлсем сүйек көмілер – 

Бақыт мені табалап, 

Қайғы маған егілер. 

Қабырғаммен қайысып,  

Мен ел қамын ойлаймын. 

Дем біткенше таусылып, 

Һәм денемнен жан шығып, 

Домбырамның дауысын 

Долы үніме қайраймын! 

1965 ж. 

 

 

 

 

 

 

 

* * * 

 

Адал әйел – ақ періште... 

                                       

барлық еркек арманда, 

Кездесетін пәк пейіште,  

                                        

о дүниеге барғанда. 

Армандайды бірақ бекер –  

                                         

арман емес дүниені, 

Махаббатқа бас тікпейтін әйел бар ма жалғанда. 

 

Махаббатқа басын тіксе – барлық әйел періште, 

Махаббатқа жасын төксе – адалдығы, 

                                                                 

теріс пе?!  

Бас тіккен жан, жас төккен жан –  

                                                       

әміріне жүректің, 

Ол жүрегін сала алмайды одан кейін бөліске. 

 

Бір-ақ Өмір, бір-ақ Тағдыр, бір-ақ Уақыт,  

                                                                  

бір-ақ Дәм, 

Болашағы болжаусыз ғой, 

                                            

болжамына сұрақ тән. 

Қаталдығын суырады қатігез бір қынаптан, 

Адал әйел...  

                     

айрылады пейіштен де, жұмақтан. 

 

Кім кінәлі, кім кінәлі, 

                                     

кім күнәһар... кім, кім, кім? 

Адам, сенің өзіңде ғой күллі еркің, күллі ырқың. 

Бір жасыннан бір жазымды  

                                              

тастай салар тосыннан, 

Бір басыңнан айналатын тағдыр деген бір бұлтың... 

 

* * * 

 

Ажалдан қорқып, Өмірден қорғалақтама, 

Қорғалақтама,  

                         

бекерге қалбалақтама! 

Қорыққаныңмен қоймайды тура келсе Ажал, 

Қарамайды Ажал – ешқашан сорға, баққа да! 

 

Қарамайды Ажал – жалғызға,  

                                                  

жалқыларыңа, 

Қармағаныңа қарамай, қамтығаныңа, 

Бәрін де Ажал тып-типыл теңестіреді, 

Шашылып кеше, шайқалып, шалқығаныңа! 

Байлыққа, баққа, беделге сөзге ермейді Ажал, 

Қапыда кілең... қайырылып кез келмейді Ажал... 

 

 

 

АЙҒА АТЫЛМА! 

(әзіл) 

Көз сұғыңды қадама жас балаға, 

Кездесерсің кездейсоқ масқараға. 

Өз теңіңнен іздесей махаббатты, 

«Алла асыраған пендесі аш бола ма?..» 

 

Көз сұғыңды қадама тәйірі алғырға, 

Тәйірі алғырды бекерге ойландырма. 

Өз теңіңнен іздесей махаббатты, 

Маймыл болма ойнаған айна алдында. 

 

Ажарың да жақсы ғой, айбатың да, 

Қалжыңың да тәп-тәуір… қайратың да. 

Адам биік секірмес өз бойынан, 

Арыстаным,  

                      

абайла, Айға атылма! 

 

* * * 

 

Әлди, әлди, әй, бөпем, 

Ақ бесігің жайлы екен. 

Періште перзент шаранам, 

Тамырыма исің тараған. 

 

Таланым болып өс, бөпем, 

Тәніме қуат қос, бөпем. 

Заман мен тағдыр түйінін,  

Адамдық армен шеш, бөпем. 

 

Ашық қой, бөпем, қабағың,  

Бес елі шығар таланың. 

Көшелі кемел заманың 

Әлдилесін, қарағым.  

 

Заманға ботам, сай болар, 

Ғарышқа барар, Ай барар. 

Жеті қат жерді зерделер, 

Әлемді шарлап айналар. 

 

Анасын бөпем ұмытпас, 

Кіндіктің қанын суытпас. 

Жер Анасындай бөпемнің 

Жүрегін ешкім жылытпас. 

 

Азамат болар ақ бөпем, 

Адамзат үшін бақ па екен. 

Ұмытпа, бөпем, бесігің 

Тұғырға да тең, баққа тең. 

 

Ақ сүтті ботам, ақтарсың, 

Келешек кием – сақтаушым! 

Сүтіммен сіңген махаббат 

Сүйегіңменен сақталсын. 

 

Адамға бесік – жұмыр Жер, 

Саған да бесік – жұмыр Жер. 

Бесігің сынды, ақ ботам, 

Тербетіп сені дірілдер. 

 

Заманың бір күн келгенсін, 

Өзің де бесік терберсің. 

Махаббатыммен, ақ ботам, 

Аналық әлди дем берсін. 

 

 

АМАЛДАР 

Тапжылмай тұрған таулардан тыпыршып соғып самалдар, 

Батқанда жерге үш жұлдыз басталады бір амалдар, 

Әуелі жаңбар сіркіреп керенау кербез бұлттардан, 

Көбік боп жерге қонады былтырдан қалған адау қар. 

Қара оты қырдың шыланып, қадалып төскей тола мал, 

Қайыруға шыққан қара шал қаусырма тонға оранар. 

Қураған қымыс құламай, қалтылдап қана тұрады-ай, 

Шәлісі кетіп, шаң борап, көң исі шыққан қоралар. 

Көң исі шыққан қыстаудан көңірсіп түтін көлбесе, 

Көңілде сонда кешкі асқа асыққан тәбет меңдесе. 

Қымтанып тұрып қара шал «амал ғой бұл» деп ай санап, 

Кемпірі құяр кешкісін қанкұрең шайға шөлдесе, 

Сағынып қалған мезгілдің салқындау желін елемей, 

Созылтып күйсеп қаракер қайырып мойнын желдесе... 

Батқанда жерге үш жұлдыз басталады бір амалдар. 

 

1969 ж. 

 

АРЫЛУ 

 

Тәубаңа мені түсірші, Өмір, 

Таупиық маған берсеңші! 

Тазалығымды түсінсеңші, Өмір, 

Сенбесе де ешкім, сен сенші! 

 

Пәледен сақтар тұмар болсаңшы, 

Еркіме көген, желі боп, 

Ұрысып өзің тұрар болсаңшы, 

Өлгің кеп жүр ме пері деп. 

 

Мен дағы сені айырбастаман, 

Алдыңнан әр кез табылам. 

Қиналғанымда қарайласпаған 

Өмірді бірақ не қылам? 

9.09.1987 ж. 

ӘУПІРІМ  ДОС 

 

Менің бір досым әйтеуір әупіріммен, 

Ақырын, еппен, тартыссыз, тартынуменен, 

Әдіспен ғана, тасбақа аяңмен ғана 

Қатардан қалмай келеді малтығуменен. 

 

Алқыну деген ол үшін қорлықтан да әрі, 

Өшкен жоқ оның өкпесі сондықтан дағы. 

Жарыла жаздап жүрегі қуанды ма екен, 

Қорқақтығы ғой – қолдағы барлық құралы.  

 

Білімі бірдей бізбенен – жоғары білім, 

(Жоғарыларға көрсетпес жоғарылығын). 

Жақсыға құмар,  

                            

сондықтан без-без етеді 

Ауызға алмай халқының «жаман ырымын». 

 

«Қатардан қалмау» дейтіні – пайдалы кеңес, 

«Қатардан озу» дегенді ойлаған емес. 

Қатардан қалса ішегіне ас айналмайды, 

Қатардан озып шалқып бір тойлаған емес. 

 

Әупірімменен әр ізі – аяңындағы, 

Сондықтан он жыл тозбайды аяғындағы... 

«Жұрттың еркегі сияқты» деп ұрысса да, 

Әупірімменен ұстап жүр әйелін дағы. 

 

Әупірімменен қызмет, жұмыс бабында 

Тастан да қатты тырашың тырысқанында, 

«Жәрекүмалла» демейді түшкірсең саған, 

«Ау, пірім!» дейді бастығы ұрысқанында. 

 

Әупірімменен ол талай тау қопарады, 

Тасада тұрып тастарды ауната алады. 

Бәсеке, даусыз бәсеңдік қаруыменен 

Азаматтығы –  

                      

«башма-баш» - сауда талабы. 

 

Бетбұрыстардан шетбұрыс қала береді, 

Беті мен сыртын талайдың ала береді. 

Жарықтық заман осылай жақсы боп тұрса, 

Әупірім досым жанымда бола береді. 

 

 

БАР  ЕДІ  БІЗДЕ  МАХАББАТ 

Махаббат бізде бар емес пе еді дәл кеше, 

Махаббат бізде бал емес пе еді дәл кеше. 

Құлдырап қашқан құлын еді ғой махаббат, 

Алпыс екі тамыр, жұлын еді ғой махаббат. 

 

Қызғаныш еді қанталап көзі арландай, 

Жұбаныш еді жарқырап түнде жанғандай. 

Мүсәпір еді су кеткендейін мойнына, 

Кісәпір еді тағына қайта қонғандай. 

Аптапта тоңып, аязда терлеп жүретін 

Бар еді бізде махаббат деген сормаңдай! 

 

* * * 

     

Биылғы жыл …  

 

                

бұралаң иір-қиыр, 

Иір-қиыр, құйындай үйірді бір. 

Қап-қара бұлт төбесінен түйілді бір 

Қара дауыл қапталдан шүйілді бір. 

 

Қап-қара бұлт бұршақпен, селмен ұрды,  

Қара дауыл түйіліп желмен ұрды. 

Тағдыр мені тезіне салды білем 

Илеп-илеп жіберер «пенделерді». 

 

Бұлт артында білдім мен шуақ барын, 

Дауыл ғой деп, дәмемді құлатпадым. 

Сырғақтамай, сырғымай қарсы алғанмын 

Тағдырымның сыбаға-сынақтарын. 

 

Қарсы алмасқа жоқ та еді айла-шарғым, 

Тағдырымнан қашқанда қайда асармын? 

Биылғы жыл … 

                       

бұралаң иір-қиыр 

Өкіндірдің, өксіттің … Ойланармын. 

 

              

* * * 

 

Буфеттерде, барларда 

Өткен сәттер ұшаны –  

Қырық таяу қалғанда 

Қабырғамды қысады. 

 

Тістелеймін бармақты 

Түндер бойы ұйықтамай. 

Құр жаюлы, салмақты 

Құрт-майы жоқ шыптадай 

 

Өзімді өзім бос санап, 

Бас даңғырап шаршадым. 

Жоқ баяғы жас сана, 

Жоқ баяғы аусарым. 

 

Өзған кім де, қалған кім, 

Алақанда бәрі де. 

Бағы мықтап жанған кім, 

Кім тәлкек боп тәңіріне. 

 

Кім жүйрік боп алда екен, 

Ілбіп жүріп бар озған. 

Айтсын, озған бар ма екен 

Уақыт деген сабаздан. 

 

Озбаса, оған жоқ дауа, 

Дүние дәурен таусылмас, 

Әй, кешегі сары бала, 

Мә, шарап іш – мауқың бас!.. 

 

 

            

 

Біз ғасырдың туғанбыз бел ортасында 

 

Біз ес білгенде –  

                               ғасырдың бел ортасы еді, 

Бүгін міне, ғасырдың соңғы ширегі. 

Қобалжиды адамзат қорқа соғып, 

Қорқытады әлі – қордалы соғыс үрейі. 

 

Біз ес білгенде –  

                              

бөз көйлек үстімізде, 

(Танысқанбыз атом күшімен,  

                                          

Адам күшімен). 

Жасанды Жер серігі, 

Зымыран корабльдер ұшты лезде, 

Біздің ауыл, сіздің ауыл…  

                                     

барлық ауыл үстімен. 

 

Біз ес білгенде – 

                             

Тыңға тұрен түскен, 

Біз тайға мінгенде – Гагарин ғарышты айналды. 

Біз бозбала болғанда БАМ жаққа рельстер 

Жатты тасып даладан асығыс – қайнарды… 

 

Біз ес білгенде – біз айтқан ән: 

«Бейбітшілік туы берік қолда!» 

(Бірдей әсер етті ме халықтарға). 

«Ақ көгершінді» ән етіп ұшырғанмен, 

Күллі әлем аспанына қалықтар ма?! 

 

Біз ес білгенде – біз айтқан ән: 

«Бермесін табиғаттың тартып алған»… 

Болды ма,  

                

жалпақ әлем, жұмыр Жер –  

                                                

жалпыға ұран. 

- 

«Артық жасап, дегендер, - артық алам!» 

Бүтінделіп көрді ме төрт құбылаң?! 

Табиғатқа жасаған артық залал 

Арылтпайды бәрібір  тыртығынан. 

 

Біз ес білгенде –  

                               ғасырдың бел ортасы еді, 

Бүгін міне, ғасырдың соңғы ширегі. 

 

Қоғам – күрделі, 

Қол – ұзын, 

Заман – көшелі, 

Арылған жоқ бірақ та соғыс үрейі. 

 

Біз есейгелі, әрине әндер өзгерді, 

Заңдылықтар, жарлықтар, заңдар өзгерді. 

Болашаққа көзқарас өзгерген жоқ, 

Уәделер, байламдар, болжам өзгерді. 

 

Шалыс басқан қадамдар өзгерген шығар, 

Шалық соққан саналар өзгерген шығар. 

Екі дүние қаншама қажасқанымен 

Адамзат адам болып… 

                               

қалатын кез келген шығар. 

Жиырмасыншы ғасыр бұл! 

                                          

Жеңісі де көп, 

Жазымы жоқ демейсің көзге жас алар… 

 

Біз ғасырдың туғандар бел ортасында,  

Бәрін де көрдік… болған соң ел ортасында. 

Таразы басын теңейтін Біз секілдіміз, 

Ақылман болып барамыз келер ғасырға. 

 

Біз атом күшінен ат күшін айыра аламыз, 

Жалаңаш-жайдақ өскенбіз… мойымағанбыз.  

Боз көйлек – лыпа, бір үзім нансыз да қалған, 

Соғыстан басқа.. басқаға пейіл адамбыз! 

 

Біз де міне, қырықтан елуге асамыз, 

Көргенімізді айтамыз – қабылдасаңыз. 

Келер ғасыр жетеміз көзіміз тірі 

Екі ғасырға жанынан жалын қосамыз. 

 

Жететін бізбіз көзтірі келер ғасырға, 

(Келер ғасырға бұл үрей бара алмасың да!) 

Келер ғасырға бұл үрей баратын болса, 

Келешек ұрпақ алқымнан алатын болса, 

«- 

Не істедіңдер, - деп, - апыр-ау, әуел басында?..» 

Талай ғасырдан таппаған сауалдың кілтін, 

Табан астында мүмкін ғой таба алмасың да… 

Замандас, ойла осыны Заман жақсыда! 

 

 

 

 

 

 

* * * 

 

Біз кедейміз ыңыршағы айналған, 

Дүниеге емес, дүние ділі ойлардан. 

Біз кедейміз, біз не дейміз, бірақ та 

Алдыңғы ұрпақ шыға алмаса қайраңнан. 

 

Біз кедейміз жан дүниеміз жалаңаш, 

Біз кедейміз, 

                    

ал кедейлік шала мас. 

Біз кедейміз, 

                   

ал кедейлік көрсоқыр, 

ашпа-жалап айналаға қарамас. 

(Ақыл-ойдан кедейліктің қимылы 

Әрі оспадар, әрі ожар, әрі оғаш). 

 

Біз кедейміз,  

                      

киімге емес, асқа емес, 

Көңіл күй ме?..  

                               

Оны да ешкім пәс демес. 

Қос-қос жүзік, қос шығыршық қос-қостан 

Саф-саф алтын,  

                         

саф-саф бәрі, қоспа емес.  

 

Саф-саф алтын, саф-саф күміс, саф бәрі, 

Сонда да бір әлдененің жоқ нәрі. 

Біз кедейміз, 

                       

не нәрсеге кедейміз 

Ойымызға орала ма ол жағы? 

 

Оралмапты… 

                     

Біз кедейміз, кедейміз, 

Кеш ойлансақ, кедей емей не дейміз? 

Адамзаты, ақыл-ойдың алдында 

Кәне, кімбіз тұт жалаңаш емей біз? 

 

24.11.1988 ж.  

 

Бір мысқал мұң 

 

Бір мысқал мұңым –  

                                    

тұрмыс, тағдырым сенбісің,  

Болмыстан бітім, тумыстан ділім сенбісің. 

Туыс та, дос та суысқан күні басымды 

Сүйеген менің бір мысқал мұңым, 

                                                         

сенбісің?! 

 

Жалғыз қалғанда  жанымда болған сенбісің, 

Арман да болған, арым да болған сенбісің. 

Тойларым менің андыздағанда,  

                                                        

артынан 

«Сап, сап»- деп, мені сабырға салған сенбісің. 

 

Тәуекел берген, 

                             

таупиық болған сенбісің, 

Күрмеуге келмей, артылып қалған сенбісің. 

Дәм біте жаздап тұрғанда жіптің ұшында, 

Жартыкеш айдай – жарты үміт болған сенбісің. 

 

Ақылысың ба, ашуысың ба Анамның, 

Темірқазығы сен емессің бе санамның. 

Бақыттың, бақтың, рахаттың құны бір тиын, 

Бір мысқал мұңы болмаса егер адамның. 

 

Бір мысқал мұңым, 

                              

кеудемннен менің кетпе ұшып, 

Өзіңнің арқаң жүргенім менің от құшып. 

Пендемін ғой мен, кешіріп және келесің, 

Күнәмнің талай төбесінен де дөп түсіп. 

 

Бір мысқал мұңым,  

                               

көрінбес көзге періштем, 

Мәңгілік рух, мен тірі тұрсам – сен үстем. 

Сен үшін мен де адалдыққа әмен тырысам, 

Күресем кілең, жеңілсем-дағы беріспен! 

 

Бір мысқал мұңым,  

                             

мен үшін талай көр бейнет, 

Болмысы – сәби, алдайтын фәни ер ғой деп. 

Өлімнен емес, өзіңнен ғана қорқамын, 

Сен тастап кетсең – 

                                    

тірі өлік деген мен ғой деп. 

 

* * * 

 

Ғарышкер жолдас! 

                               

Үш жүз күн кеңістік кезген 

отандық біздің ғылымға жеңіс күткізген… 

Сен білмейсің ғой, ғарышқа сен ұшқан күні 

ақ боран соқты,  

                               

жел тұрып терістік түзден. 

 

Сол Байқоңырдың жан-жағы мелшиген дала, 

Сен білмейсің ғой, 

                               

тіршілік жол – сүрлеу ғана. 

Меңіреу дала қойнында қойшы үйлерінің 

Жарығы діріл қағады әлсіздеу ғана. 

 

Сен білмейсің ғой, 

                                  

атомнан әл алған  «Батыр» 

Жерге емес көзі ғарышқа қадалған «Батыр». 

Сен білмейсің ғой –  

                                   

сен ұшқан дала мынау 

Екі ұшы жіптің секілді замана жатыр. 

 

Бір заман сенсің сынаптай лықсып аққан, 

Бір заман анау – қойшы үйі сықсима жаққан. 

… Қоғамның күллі кереғар құбылыстары 

басталды іштей алысқан ішкі жырақтан. 

 

Сен ұшқан күні, 

                            

сол күнгі ақ түтек боран 

ақ кебінге ұқсап, 

                             

тұп-тұтас жер-көкті қаптаған. 

Ұйпап та ұйпап даланы бауырына басып, 

Жыраға, жонға құйыны жоқ тұрақтаған. 

 

(Үрейін ажал ұшырып санадан замат) 

Ақ түтек боран – ақ кебін ауа қармалап. 

Бір отар қоймен кетті ығып қарашадай бір қыз 

Ауыл сыртынан тал түсте қарадан-қарап. 

 

Сен болсаң ұшып барасың зуылдап оқтай, 

діріл де қақпай, жүрегің суыл да қақпай. 

Ол болса мана бір түйір мұздақ боп қатқан 

денесінде енді ысу да, суу да жоқтай. 

 

Санасында енді қорқыныш, үрей де жоқтай, 

айналасында дауыл да, дүлей де жоқтай. 

Бұл-дағы енді ғарышқа кеткендей сіңіп, 

Үдере көшіп дүние дүмеп жорықтай. 

 

Үдере көшіп дүние дүмеп жорықтай, 

айналып басы барады бір ой қорытпай. 

Медиен дала мелшиген, ақ кебін дала, 

Өледі-ау енді ол – іздеген біреу жолықпай. 

 

Ғарышкер жолдас, 

                                  

көмектес қаршадай қызға, 

Қара жер қамы егерде болса ойыңызда. 

Атомдық қуат, адамдық ерлігің сенің 

басалқы, басу болғанмен қанша айызымызға. 

 

Көмегің сенің жоқ кәзір… 

                                              

қол ұшың қысқа, 

Қол ұшың қысқа жетпейді – алыс-алысқа. 

Көктегі сенен көмек жоқ, 

                                           

жердегі бізден 

Қорғансыз бейбақ шырылдар жаны талықса. 

 

Көктегі сенен көмек жоқ, 

                                          

жердегі бізден, 

Табиғат – апат, әлі күн ермегі біз бе? 

Ғарышкер жолдас! 

                               

Бола ма ғарышты игеріп, 

Жердегі жел-құз, бораннан – енді өлуімізге?! 

 

27.11.1988 ж. 

ЕКІ  ҚАЗ 

Көліме былтыр ерте қонып ең, екі қаз, 

Көлімнің бетін күлімсіреткен екі наз. 

Кешіктіңдер ғой, сыңайы салқын аспанның, 

Жылым сулардың болғаныменен беті жаз.  

 

Кешігіп биыл талықсып ұшып келгенде, 

Тәнті етер сыйлық таба алмай жүрмін сендерге. 

Көк құрақтарын көп орып едік өткен жаз, 

Қарсы алар ма екен жатырқап жайдақ көлдер де. 

 

Көк аспаныңның кеңістігіне тайғанап, 

Аққуларменен араласып кел ай қабақ. 

Жалаңаш көлді айналып өтіп, аяп кеп 

Қоныс тебіңдер қоңыр суыңды аймалап. 

 

Елу жетінші жылғы жетінші қараша 

Кебек пен кеусен ас та төк болған сол күзде 

Алысқа кеткен ағамыз келді елді іздеп… 

«Бір сауын сиыр, бірер қап бидай бар бізде» 

Шекеден қарап «енді біз кімнен кембіз» деп. 

 

Ағайын-туыс шабылып оны шақырып, 

жамалған жыртық, кетіктің орнын көрсетті. 

Ағамыз болса, ішінен ғана аһ ұрып, 

ойменен жүдеп алыс жылдарға жол шекті. 

 

Көзіменен қарайды бізге, мың қатпар 

Өзекті жарды өзі арқалаған салмақтар 

Көзінде оның аманат атты тіл-хат бар, 

Сөзінде оның сызы өткен күннен зардап бар. 

 

Жөтеліп күрк-күрк… 

                                  

шекесі зыр-зырқ солқылдап, 

Көгеріп барып, сазарып, өліп тірілген. 

Тамағын сосын сөйлейтін еді сәл қырнап: 

- 

Әкелген менің сыйым ғой, - деп, - бұл Сібірден. 

 

- 

Әкелген менің сыйым ғой, - деп, - бұл Сібірден, 

Қабағы кенет қас-қағым сәтте қасарды. 

…Баламыз біздер сүйінші сұрап жүгірген: 

«Жасанды жердің серігі ұшты! – деп, - Жасанды». 

 

Әкелген сыйы көкжөтел ме деп Сібірден 

Көкшулан шашты қараймыз көксау кісіге. 

Қабағы қату, дүниеден бірақ түңілген 

қалпы жоқ адам, үйіріп жұртты ішіне. 

 

Үйіріп тартып ірімдеріне жанының, 

Жүректе сызат, сөзінен сыздап салқын мұң. 

-

 

Көретін менің кішкентай ғана жарығым, 

Бұйырған құйттай дәм-тұзы-ау, - дейді, - халқымның. 

 

«Жазмыштан озмыш осы шығар-ау, -деп, - жоқ деген» 

Шайқайды басын,  

                                

сыпырған тағдыр ноқтасын. 

Көргеннің бәрі той емес бірақ көппенен, 

Қараптан қарап қиянат дәмін татысқан. 

 

Мен емес жалғыз жазықсыз жапа шеккен жан, 

Мен емес жалғыз жазымнан ғана сотталған. 

Мен емес жалғыз, 

                              

тартқанда тағдыр көкпардан 

айырылып таңы… 

                                

әрең де әрең, шақ қалған… 

 

Мен  емес, - дейді, - емеспін, - дейді, - мен жалғыз, 

Күлтілдеп ісіп, көзінің алды боталап. 

Баламыз біздер, сеніп те сенбей аң-таңбыз, 

«Жазықсыз адам соттала ма екен, о тоба!» 

 

Жазықсыз адам соттала ма екен, о, тоба! 

(Ақталса-дағы іздейміз астар-сырды біз…) 

Қызыл қырманда қызыл ұшықтап жотада 

Мәре де сәре – елу жетінші жылғы күз. 

 

Мәре-де сәре – елу жетінші жылғы күз, 

Қапталып қанар, қапшық та қапшық ақ бидай. 

Арқамызға бір жыламық тиіп күлліміз, 

Арқамыз кеңіп көрмеген шығар тап мұндай… 

 

Шәйі жібекке ауысып сәтте боз көйлек, 

Шәйдің де түрі, шәйнектің түрі өзгерген. 

Келі мен келсап кешеден қалған көз ғой деп, 

Көзмүлік етіп сақтатып қойды көзкөрген. 

 

Қол диірмен тартып қолтығын сөккен жеңгелер, 

Элеваторға тартырып биыл бидайын. 

Ішкі жақтардан жақсы сөз жетіп, жел берер 

Шолақ белсенді шолтыраңдардың ыңғайын. 

 

Ымменен жасқап,   

                               

күлкімен мошқап жіберіп, 

Бір қырман дәнді арттырып бір-ақ мезгілде. 

Жиырма жылғы ашу алқымдарына тіреліп, 

айтатын кезі келгендей талай сөздің де… 

 

- 

Күйеуім менің ақталды, - дейді бір жесір, - 

атылып кетті жақсылық көрмей жалғаннан. 

- 

Бар болғыр, мынау астықты қара, көл-көсір. 

Аштықта кеше бір түйір дәні зар болған. 

 

-

 

Әкемді менің ақтады, - дейді бір әйел, -  

Сүйегі бірақ қайда қалғанын білмеймін. 

Үрейден әбден шайлығып қалған жүрегі, 

Жаутаң да жаутаң басыр ғып кеткен зілдей мұң. 

 

- 

Сен оны айтасың, комиссар менің көкеме 

тыңшысың деп шетелдің жала жапты, - деп, 

Шабақтай шоршып, шыжғырған тағдыр – табада, 

Тағы бір әйел кешегі күнді жатты іреп. 

 

Сол сөздің бәрін алыстан келген әлгі ағай, 

Жүрекпен сезіп, ту сыртымен тыңдады. 

Ақыры бір күн… айтатын сырды келді орай, 

Тәлкекке түскен шешілді тағдыр жұмбағы. 

 

… Ұлы Октябрьдің мерекесі еді. 

                                                        

Салтанат… 

Ауыл-ауылдар орталық құлап сан тарап. 

Жиналушы еді Ұлыстың ұлы күнінде 

Ала жаз бойғы сағыныштарын арқалап. 

 

Барымен мәзір жасайды халық той-думан, 

Тоятқа толы қанағат пенен қайырымнан. 

Жұпыны халық ықылық атып тойған жоқ, 

Сыпырып алып қаймағынан кіл айырылған. 

 

Сонда да бірақ тай-торыларын жаратып, 

Тоқты-торымның тұмсығын тойда «қанатып», 

Жарықтық халық жарқырап  шыға келеді-ау, 

Тот басқан тұсын алтынменен жалатып. 

 

Ал биылғы жыл… 

                                 

Елу жетінші жыл күзі, 

Қайтадан жанған талайдың сөнген жұлдызы. 

«Табындық дейміз жеке адамға біз неліктен, 

Тарихты іздейміз көмілген кеше құмға ізі». 

 

Ал биылғы жыл… 

                               

Ас та төк астық ақ бидай, 

Тойлатпай қоймас… тағы да байыз таптырмай. 

Аузынан толып ауылдың құйттай клубы 

Салтанат жиын болмаған көптен тап мұндай. 

 

Арқасы кеңіп, айызы қанып тойлап ел, 

Беріліп жатты береке жылғы бәйгелер. 

Біреуге кілем, біреуге бостон көк костюм, 

Еңбегі менен еленуіне сай келер… 

 

Тың жерде тұрған үр жаңа совхоз басшысы, 

Үрейден ада, салтанат құмар жас кісі. 

- 

Осындай астық тапсырсақ, - дейді,  

                                                            

келер жыл, 

миллион сомға жетеді совхоз кассасы… 

 

Халық қой, халық, 

                               

бәсеке-бәйге, дау дамай,  

Бейтарап қарап қала алмайды ағайын бей да жай. 

«

Сен алғаныңда қаламын – дейді, - мен қалай?» 

Бір-бірін бірақ қалады қалай қайрамай? 

 

- 

Бізге ше, бізге? Бірінен бірі жұтынып, 

Бір атпал жігіт тапты бір сөздің ұтырын. 

- 

Бәйгемді менің беріңдер, - дейді ол, - беті ашық 

ХТЗ-менен өнімін бердім ДТ-ның. 

 

- 

Ал мен ше? – дейді Хайролла деген қайрақшы, 

шалғыларыңды көрермін енді майлатсаң… 

Аспазшы жеңгей «әдірам» дейді бәріне, 

«Қара суымды берермін енді қайнатсам». 

 

У да шу халық, 

                         

шуласып қалып шарпысып, 

дау менен дамай… келе ме қалай сәл пісіп. 

Сол кезде залдан алыстан келген ағамыз 

жан даусы шығып,  

                          

сап тыйып жұрттың талқысын. 

Жан дәрмен қалпы, зал толы жұртты қақ жарып, 

мінберге қарай ышқына тартып долданып. 

Көнетоз қаптал өңірін ашып қолдары, 

көзінен жасы ытқып та ытқып парлады. 

 

- 

Мінеки, жұртым, сендерге мынау бас бәйге, 

Ортаңа кәзір ашамын дағы тастаймын. 

Мінеки Сәкен, 

                         

мінеки мынау Бейімбет, 

Ілияс мынау жиырма жыл жатқан тордағы. 

 

Күлдіреп біткен,  

                             

сарғайып кеткен үш кітап, 

Солардың менде сақталған әрең томдары. 

Үшеуін-дағы сыйлаймын бүгін сендерге, 

Сорды ғой уақыт,  

                              

сорғысын енді сорлары… 

Түзелді заман,  

                         

кебек пен кеусен көп болар, 

Рухтарыңды жоғалтпасаңдар болғаны.