Бірінші орыс ревалюциясы және оның Қазақстанға әсері
жүктеу/скачать 15,44 Kb.
|
|
Бірінші орыс ревалюциясы және оның Қазақстанға әсері Әр түрлі уақытта әлемнің көптеген ұлы державалары төңкерістерден өтті. ХХ ғасырдың басында революция Ресейге келді. Осы уақытқа дейін елде ерте ме, кеш пе жарылысқа әкелетін көптеген мәселелер жиналды. Бұл – халықтың өмір сүру деңгейінің төмендігі, әлеуметтік тұрақсыздық, этноконфессиялық теңсіздік және патша өкіметінің абсолютистік сипаты, ол заман рухына баяғыда сай келмей, ұзақ мерзімді жоспарларды жүзеге асырудың созылмалы кешігуі,мерзімі өткен реформалар. Қазақстан да Ресейдегі саяси және революциялық қайраткерлердің жер аударылған жері болғандықтан, бұл адамдардың өлкенің қоғамдық-саяси өмірінде атқарған ұйымдастырушылық және революциялық рөлін атап өткен жөн.1905 жылы Оралда алғашқылардың бірі болып теміржолшылардың кәсіподақ ұйымы құрылды. Ең ірі кәсіподақ Орынбор-Ташкент темір жолының теміржолшылары болды. Осыған ұқсас жұмысшылар ұйымдарының арасында П.Топорнин, А.Байчагиров, С.Невзоров және басқалар басқарған Успен жеріндегі «Капиталға қарсы орыс-қырғыз одағы» айтарлықтай ықпалға қол жеткізді. Ресей империясындағы революциялық көтерілістердің себебі 1905 жылы 9 қаңтарда Петербургте орын алған «Қанды жексенбі» оқиғасы, бұл туралы хабар Қазақстанға да жетті. 1905 жылы мамырда Верный мен Қостанайда жұмысшылардың көтерілісі болды. 1905 жылдың жазында қазақ елінің наразылығы біршама ұйымдасқан және саяси сипат алды. Сол кезеңдегі оқиғалардың тұсында даусыз көшбасшысы Әлихан Бөкейханов болған ұлт зиялылары өзін қазақ халқының мүддесінің өкілі ретінде айшықтап жариялады. Ол 1905 жылы жазда Қарқаралы қозғалысына белсене қатысып, оның барысында 31 болыстан 14,5 мыңнан астам қазақ халқының өкілдерін Қоянды жәрмеңкеге жинады. «Қарқаралы» атанған патшаға өтініш қабылдайды. Онда өмірлік маңызды мәселелерді, ең алдымен қазақ жерін тартып алуға байланысты ауыл шаруашылығы мәселелерін, рухани мәдениет саласындағы орыстандыруды тез арада шешу талаптары қамтылды. Ол орыстарға 1905 жылғы 17 қазандағы Манифест пен заң шығарушы Мемлекеттік Думаны берді, ал Батыс Еуропалық типтегі конституциялық монархия әлі алыс болса да, монархтың жеке заң қабылдау құқығынан айырылғандығы үлкен мағынаға қол жеткізді Елдегі революциялық оқиғалар екі жарым жылға жуық уақыт ішінде болды.Мемлекеттік Дума құрылды.Мемлекеттік Дума I құрамы бойынша кадет-либералды болды және қазіргі уақыттан бастап жұмыс істеді. 1906 жылдың 27 сәуірі мен 8 шілдесі аралығында оған Қазақстаннан тоғыз депутат сайланды: төртеуі қазақтардан, бесеуі орыс халқынан. Бірінші Мемлекеттік Думаның қазақ халқынан шыққан депутаттарының білім деңгейі айтарлықтай жоғары болды.Думада жер мәселесі бойынша заң жобасын әзірлеу кезінде жеке меншігіндегі жерлерді жері жоқ шаруалардың пайдасына күштеп иеліктен шығару жайлы шешім қабылданды. Үкімет помещиктердің жерлерін иеліктен шығаруға қарсы болды. Қорытынды :1906 жылы 9 шілдеде Николай II Думаны таратып жіберді. Бұған наразылық бойынша Думаның бұрынғы депутаттары «Таңдау үндеуі» деп аталатын «Халық өкілдерінен халыққа» үндеу қабылдады. Онда салық төлеуге, әскери қызметке, т.б. бойкот жариялауға шақырулар болды.Екінші Мемлекеттік Дума өз жұмысын 1907 жылы 20 ақпанда бастады. Біріншісі сияқты, ол аграрлық мәселеге назар аударды. Құрамында ол қайтадан кадет-либералды болып шықты. Қазақстаннан 14 депутат, оның қатарында алтауы қазақ халқынан ұсынылды. Мысалы, заңгер Б.Қаратаев, инженер М.Тынышпаев сияқты көрнекті тұлғалар Екінші Мемлекеттік Думаға депутат болды. Революциялық қозғалыстың құлдырауы 3 маусымда патшаға мүмкіндік берді. 1907 жылы Дума таратылды. Бұл революцияның жеңілісін білдірді. Қазақстан халқының 1905-1907 жылдардағы революциялық қозғалысқа қатысуы ол үшін ұлт-әлеуметтік азаттық жолындағы күресте тәжірибе жинақтауға мүмкіндік берген үлкен мектеп болды. Пайдаланылған әдебиеттер: 1.Г.В.Кан «История Казахстана» Алматыкітап баспасы 2011.(151-153 стр) 2.Ғ.Д.Іргебаев «Қазақстан тарихы» Атамұра баспасы (57-60 бет) 3.ОСОБЕННОСТИ ГОСУДАРСТВЕННОЙ ПОЛИТИКИ В ОБРАЗОВАТЕЛЬНОЙ СИСТЕМЕ КАЗАХСТАНА В НАЧАЛЕ ХХ СТОЛЕТИЯ (1901-1917 ГГ.) А. Б. Шалгимбекова. file:///C:/Users/ASUS%20Rock/Downloads/osobennosti-gosudarstvennoy-politiki-v-obrazovatelnoy-sist. eme-kazahstana-v-nachale-hh-stoletiya-1901-1917-gg.pdf жүктеу/скачать 15,44 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|