Біздің қоғамда ықпалды топ тар әлі де бар. Лоббизм арқылы
жүктеу/скачать 4,55 Mb. Pdf көрінісі
|
алып келінетін мұндай жасанды тауарлардың көпшілігі елімізге заңсыз жолмен жеткізіледі екен. Осылайша, заңның солқылдақтығы тұ ты нушылар құқығының тапталуына әкеліп со ғу да. Бірақ бір анығы, қа ра- пайым ха лық тың қалтасы үшін осы жа- санды тауар лардан қолайлысы болмай отыр. Мә се лен, қылышын сүйре тіп қыс келіп қал ғанда, қалтасында ақша сы жоқ ағайын үшін базардағы қытайлық аяқкиімнен ыңғай лысы жоқ. Өйткені дүкендегі ба ғасы ша рықтаған итальян- дық аяқкиім нен ас пан дағы ай жақын көрінеді. сондық тан «арзан ның сорпасы татымайдыны» ұмытып, мұндай қол же- тімді қытайлық тауар лар ға өзіміз жү- гіреміз. Жүгірмес ке шара да жоқ, се бебі өзі сапалы, бағасы да көңілге қо нымды отандық өнім жоқ. әрі жасанды өнім нің кең таралуы отан дық өніміміз дің кен- желеп қалуына мұрын дық болуда. қуаныш ӘБІЛДӘқЫЗЫ Жәмила БеКАРЫСтАнОвА, кәсіпкер: – Қазақстанда балалар ойыншығын өн ді ре тін кәсіпорын жоқ. Осының кесiрінен бүл дір шіндеріміз шетелде шығарылатын ойын шықтарды ермек қылуда. Олардың кө бі балалар үшін қауіпті. Нарықтағы ойын шықтардың 80 пайызы – қытайлық өнім дер. Алматы қаласының санитарлық эпи демиологиялық бөлімінің мамандары қы тайлық ойыншықтардың құрамынан та Ұ СЫ н ЫС қайрат ЖүКеЛ, Қазақстан тұтынушылары ұлттық бірлестігінің заңгері: «Нарықтағы бәсекенің жоқтығынан Еуропа елдерінен арзан бағамен сатып алынған өнімдер еліміздің нарығын жаулап алды. Ал Қазақстанда мұның барлығын ретке келтіретін нормативті құқықтық база мен оны қадағалайтын орган жоқ. Оларды тексеру кезінде сертификат беріледі. Алайда сәйкестік сертификаты тауарға оның түпнұсқалығын анықтауға емес, қауіпсіздігіне беріледі. Және де барлық тауарларға сертификат талап етілмейді. Осылайша, сертификат өнімнің түпнұсқалығына кепіл бере алмай отыр. Осының кесірінен халық түпнұсқа мен жасанды тауарды айыра алмайтын халге жетті. Бұл келеңсіздіктердің алдын алу үшін Кедендік кодекске өзгеріс қажет. лай рет улы заттарды тапты. Алайда олар ға төтеп бере алмай отырмыз. Осы дан екі жыл бұрын еліміздегі балалар үшін ұлт тық ойыншықтар жасауды қолға ал дым. Алайда көп ұзамай қытайлық саны көп, са пасы жоқ ойыншықтардың кесiрінен сәт сіздікке ұшырадым. Қазақ хал қында қа зақы балдырғанның ойын шы ғына ар қау бола алатындай кейіп керлер жетер лік. «Қаңбақ шал», «Тау со ғар», «Мыстан кемпір» секілді ертегі кейіп кер ле рін ойын шық қа айналдыру арқылы, бі рін ші ден, ұмы ты лып бара жатқан халық ауыз әде би еті ертегілерін жаңғыртсақ, екінші ден, ба ла ларымыздың бойында ұлттық рух ты да мы тып, патриоттық сезімін оятар едік. Ең бастысы, отандық өнімге жол ашылар еді. Алайда халық 300400 тең ге лік отандық ойын шықтарымыз бен 150200 теңге лік қы тайдың сылдырмағы қа тар тұр са, қы тай лық ойыншықты алады. Осы лай ша, са па сыз өнімнің қаптауы отан дық өн ді ріс тің дамуына кедергі болуда. Сон дықтан отан дық өндірістің дамуына мем лекеттік тұр ғы дан оң қөзқарас пен жы лы қабақ қажет. ҰлттыҚ ресурс Мәселен, екінші дүниежүзілік соғыстан кейін Қазақстанда кең қанат жайған мал һәм егін шаруашылығына «қауіпті фак тор» ретінде бағаланып, ақбөкен атау лыны шаруашылық мақсатта атып-аулауға рұқ- сат берілгені мәлім. сол кездері жылына 90 мың тонна киік еті өндірілген екен. Ал киік мүйізін экспорттаудан түскен қаржы жы лына 3 миллион долларға жетіп жы- ғыл ған көрінеді. Киіктің мүйізі біраз қатерлі дертке дауа болатын дәрі-дәрмектің негізгі шикізаты екендігі – бүгіндері еңбектеген сәбиден ең кейген кәріге дейін белгілі жайт. тап қа- зір Қытайда бір келі киік мүйізі – 100 дол- лар. Бұл – браконьер біткенді күндіз күл кі- ден, түн де ұйқыдан айыратын баға. әгәрки ғалымдардың дерек-дәйегіне сенсек, негізінде, бір күйек кезеңінде бір теке әдетте 15-30 аналықтың «көңілінен» шығады. әрине, бұл – үйір үшін тайталаста мықтылығын дәлелдеген аталықтың ғана қолынан келетін шаруа. Ал қазір киік үйірлерінде ондай табиғи бәсеке жоқ тың қасы. яғни аналықтар барға шүкіршілік қылады. әдетте бұрын текелер ешкі- шыбыштарға иелік ету үшін майдан салса, бүгіндері ұрғашы киіктер аз-маз ата- лықтың назарын өзіне аудару үшін қы- рықпышақ болатын көрінеді.
А бай О МА рО в (к олла ж)
РеспубликалыҚ ҚоҒамдыҚ-саяси аҚпаРаттыҚ газет №55 (55) 16.04.2009 жыл, бейсенбi www.alashainasy.kz 5
Б i л г i м к е л г е н Б i р с џ р а ћ Б i л г i м к е л г е н Б i р с џ р а ћ тиек
та лқы
Жан азығы Жаңа Жоба ЮнеСко жариялаған кітап және ав тор лық құқық күніне орайластырылған «Ұлы Жі бек жолымен» жәрмеңкесін қазақстан же рінде тұрақты өткізу дәстүрге айналды. Жәр меңкенің оң нәтижелерінің бірі – көп теген елдердің баспа, полиграфия жә не кітап саудасы компанияларының ара сын дағы мәдени және іскерлік байланыс ке ңейе түсті және бұл айтулы шара ел дің мәдени өмірінде, алысжақын ше тел дердің кітап шығарушылары мен та ра тушыларының, полиграфистерінің қыз ме тін де маңызды оқиға болып табылады. атылмыш жәрмеңкеге қатысуға қа зақстан Республикасының, Ресей Фе де рациясының және түркияның 40тан ас там аса ірі компаниялары қызығушылық та нытып отыр. кітап жәрмеңкесі өз жұмысын ертең аяқ тайды. Таңатар АйТұлы Көрмеде – құнды кітаптар Кешеден бері Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігі мен Алматы қаласы әкімдігінің қолдауымен «Атакент-Экспо» көрме компаниясы, сондай-ақ Қазақстан Баспагерлері мен кітап таратушыларының ассоциациясы «ұлы Жібек жолымен» атты халықаралық кітап және полиграфия жәрмеңкесін өткізуде. антикалық дәуірде ең ірі кітапхана египеттегі алек сан дрия кітапханасы болып есеп тел ді. ондаға кітап қорының жал пы саны 750 000 дана бо ла тын. қа зіргі кезде еуропа мен ақШтың ең ірі деген кі тап ха на ларында 8 мил лион кі тап қоры бар. ал адам зат та ри хын дағы ең ірі әрі ең бай кі тап хана Вашингтондағы кон гресс кі тапханасы болып та бы лады. бұл кітапхана қо рын дағы кі тап, сурет, музыкалық ком по зицияларды қосқанда бар лы ғы 75 миллион дана ру ха ни құн дылық жинақталған. Штат тар дың астанасы Ва шинг тон да 1800 жылы ашыл ған «кі тап ор да сында» ең алға шын да жал пы со масы бес мың дол ларды құ рай тын кітап қоры ғана бол ған. ал өзіміздің Ұлттық кі тап ха на мыз дағы кітап қоры бүгінде ал ты мил лионды құрайды. ең бай кітапхана қай елде?
көРме
Жуырда Қазақстан Республикасы тұңғыш Президентінің мұражайында елімізге танымал суретші Садыр Кәрібайдың «Сиқырлы қылқалам өрнектері» атты көрмесі ашылды. Көрермендер сырға толы туындыларды бір ай бойы тамашалай алады. көрмеге автордың 37 еңбегі қойылған. бұл туындыларда адам жаратылысының іш кі сезімдері, табиғат әлемінің әдемі кө рі ністері суретшінің дарыны мен қабілеті ар қы лы өзгеше бейнеленген. қылқалам ше бе рі өз еңбектерінде абстракционизм, им прес сионизм, символизм әдістерін қол дана отырып, айналамыздағы өмір ді, мәң гілік туралы түсінікті парасаттүйсі гі мен өзге қырынан кескіндеп, туған же рі міз бен ұлттық болмысымызды шебер, әде мі құбылта отырып жеткізеді. ал туын дыларының көрермендерді түрлі фило со фиялық ойларға жетелеуі, сезімнің нә зік түйінін дөп басып жатуы суретші ше бер лі гі нің тағы бір қыры болса керек. 2008 жылы қылқалам шеберінің аты рау облысында «қазақстанның бо лашаққа қадам басуы» жобасы шең берінде аймақ ара лық көрмесі өткен еді. Сол көрмеде С.кә рібайдың қазақ мә де ние тінің ерекше қыр ларын қайталанбас туын дылары ар қы лы жеткізуі көрермендер арасында үл кен қызығушылық туғызған болатын.
Әуелеген әнімен, қайталанбас үнімен қа тар, әншінің артында үш баласы мен жа ры қалып еді. алпыс жылдық мерейтой қар саңында Жәнібек кәрменовтің от ба сының жағдайын білуді біз өзімізге па рыз санадық. асыл жары тұрар бай генқызы мен Әсет, ақбота, Шаһкерім сын ды ұл қыз дары және немерелері бізді құ шақ жая қарсы алды. – Көңіл құсы құйқылжып отырған сә тін де Жәнібек Біржанның «Айтбайын» са лу шы еді, керісінше еңсесі түсіп, жанын Әнші туар, тыңдаушы тумай қор болады-ау! Алаш аспанын әуелеген әнімен тербеп, жиырмаға толмай-ақ талайларды мойындатып, жаны «аласа» жандарға ұлылық ұғымын ұқтыруға ұмтылған дара тұлға Жәнібек Кәрменовтің өмірден озғанына он жеті жылдың жүзі болыпты. Нағыз қамал алар шағында қайран ер өзі талай әнін шырқаған Ақанның Құлагерінің жолын құшты. Дәстүрлі ән додасында желдей жүйткіп келе жатқан жүйріктің ажалы автомобиль ішінде отыр екен... Амал не, алпыс жылдығын Алаш жұрты Жәнібексіз қарсы алды. мұң торласа, Абайдан жұбаныш іздейтін. Ал ең алғаш оның аузынан естіген әнім Иман жүсіптің «Ерейментауы» болатын, – деп бастады әңгімесін тұрар апай. – Мен жасымда, жігіттер, топтан астым, Менменсіген талайдың көңілін бастым. Қасыма ерген жолдасқа олжа салып, Бір күнде сегіз қызды алып қаштым, – деп әнге салғанда, сенесіз бе, сенбейсіз бе, 18 шаршы метрлік бөлменің терезелері сы қырлады. Өкінішке қарай, мені өзіне ға шық еткен Жәнібектің осы әнін сақтай ал мадым. «Теміртастың» да таспасы қал мапты... осылайша мезгілсіз өлі мімен өзге лер ге орны толмас өкі ніш арқалатып кеткен ол өмір ерте есейткен ерекше жан еді. Жәнібектің бойындағы жылт ет кен ұш қынды алғаш бай қап, оны Жүсіпбек еле бе ков тей жез таңдай әншіге алып барған кә рім нұрбаев, кә мен оразалин, бәтташ Сы ды қов, орынғали Сыдықов, мол дабек, мей рамбек Жан бо ла тов тар сынды абай өңі рі нің ел ағалары еді. 1967 жы лы ал ма тыдағы өнер сту дия сының Жүсіпбек еле бе ков сыныбына қабылданған Жә нібектің «аяқтан шалушы лар ға» күйініп, ауылға тар тып тұр ғанында, Ішкі істер министрі Шы рақ бек қабылбаевтың «24 сағаттың ішін де ән ші бала алматыда болатын бол сын» деп бұйрық беруі де біраз жайды аң ғарт қан дай. ерекше дарын иесінің осы дан ке йін екінші тынысы ашылғандай жа ңа бір «жұлдызды» шағы басталды. «Жү сіп бек тің жас шәкірті» деген атақ ауыз данауызға тарап, өнерге жаны ғашық қо наевтың құлағына да жетсе керек. Жә ні бекті арнайы шақыртып алып, әніне там сан ған Димекең сол жылдың соңында үш бөл мелі пәтердің кілтін табыс етеді. міне, на ғыз талантты қолдау, дәстүрлі әнді құр мет теу! – Баяғыда Біржан серілік құрып, Абай елі не келіпті, – деп жалғастырды әңгі месін тұ рар байгенқызы, – елжұрт болып оның әнін тыңдап, бірнеше күн қонақ ет кен. Содан қай татын кез де келіпті. Қи мас тықпен қи на ла шығарып салып тұрып Абай: «Паһ шір кін, Біржан аға, енді қайтып сіз дей ән ші қа зақта туар ма екен, тумас па екен?» – деп ті. Сонда Бір жан: «Әй, шы ра ғым Абай жанай, алтын құр сақ қа зақ аман бол са, мен дей әнші туар ау, бірақ дәл сендей тың дау шы тумай қор болады ау!» – де ген екен. Сол ай тылғандай, Жә ні бектің шын бақыты – тың дау шы сын тап қан дығында. Бірақ Біржан болжаған за ман дәл қазір болып тұрғаны даусыз. Се бебі қоңыр домбыраны серік етіп, Ақан, Біржан, Әсеттердің үнін өшірмей, ас пандағы аққуға әнін қосқан өнер иелеріне құр меттің жоғы бүгінде анық байқалады. Жә нібек тірі болғанда осындайда, бәлкім, Абай дан жұбаныш іздер ме еді деймін кей де?!. өмірден өтер тұсында біртүрлі тұңғиық ой ға беріліп, томағатұйық күй кешкен Жә нібектің бір алданышы сол кезде жаңа ту ған сәбиі Шаһкерімнің жөргегінің иісі болса керек. қайтыс боларын сезген ол жан сырын тек досы тұрсынға айтса керек. «осы мен биылдан қалмайтын сияқ Мәриям ӘБСАТТАР КЕРЕК ДЕРЕК Сәуле ЖАНПЕйІСОвА, Құрманғазы атындағы Қазақ ұлттық консерваториясының халық әні кафедрасының меңгерушісі: – Жез таңдай әншінің құрметіне біз сәуірдің 23інде дәстүрлі ән ші лер байқауын өткізбекпіз. Байқауға қатысушыларға қойы ла тын бас ты шарт – Жәнібек Кәрменовтің «Бабалар» және «Ой ла маңдар, жі гіттер» атты екі толғауымен қатар, әншінің ре пер туарынан бір әнді нақышына келтіріп орындау. Сондайақ осы күні кешкісін Ғалымдар үйінде Жәнібек Кәрменовті ес ке алу кеші бол мақ. Оған Рамазан Стамғазиев, Әділет Мұса, Се кен Сыздықов, Ме йір гүл Нұрмағамбетова, Дүйсенбек Өмір әлиевтер сынды Жәнібек Кәр меновтен дәріс алған шә кірт терімен қатар күміс көмей әншіге тол ғау арнаған белгілі дәстүрлі әнші Тұрсынғазы Рақымов қа ты сады. «Алаштың аяулы ұлы алпысқа келіпті. Елең еткен ел жоқ. Етіміз өліп кеткен бе? Әлде тұрмыспен бірге аңсарымыз да ауысып кеткен бе?..» – деп ұстазының мерейтойының өткізілуіне көңілі толмаған Бекболат Тілеухан баспасөзге үн қатып еді, кешікпей Мәдениет және ақпарат министрлігінен мынадай мәтіндегі жауап хат келіпті: «...Кәрменовтің ұлттық мәдениет пен өнерге сіңірген еңбегін ескере отырып, министрлік тарапынан Астана, Алматы, Семей қалаларының әкімшіліктеріне әншінің шығармашылық еске алу кештерін, Семей қаласында Кәрменов атындағы дәстүрлі орындаушылардың байқауын тұрақты түрде өткізу туралы ұсыныс берілді. Бұған қоса әнші туралы мемлекеттік теле-радио арналарында арнайы хабарлар ұйымдастыру, әндерін дыбыстық бейнетаспаларға түсіру және ағымдағы жылы әлеуметтік маңызды әдебиет түрлерін шығару бағдарламасы бойынша Кәрменовтің әдеби мұрасының үш томдығын 2009-2011 жылдар аралығында жарыққа шығару жоспарланып отыр. Биыл мамыр айында өткізілетін VII Республикалық Ә.Қашаубаев атындағы жас әншілердің дәстүрлі ән байқауында Ж.Кәрменов атындағы арнайы жүлде тағайындалатын болды. Сондай-ақ елордамыздың бір көшесіне Ж.Кәрменовтің есімін беру туралы мәселе ҚР «Әкімшілік, аумақтық құрылыс туралы» заңының 13-бабы, 14-тармақшасына сәйкес жергілікті атқарушы органдардың құзыретінде болғандықтан, министрлік аталған қаланың әкіміне бұл мәселенің оң шешімін табуы жөнінде хат жолдайды...» «Айтылған сөз – атылған оқ» болса жарар еді... Түй ІН : Дауыстың күші қаншалықты? Әйгілі данышпан Сократқа сы на ту үшін бір адамды алып ке ліпті. Әл гі адам ә де геннен қы сылып, үн де мей қалса керек. Со дан оған әрі қа рап, бері қарап отырған Сок рат «сөй лесеңші енді, мен сені көрейін де» деген екен. Сонда ай тылғандай да уыс адам ның ішкі дүниесін көр се теді. Сонау ертеректе, яғ ни 1228
жылы Сицилия аралының им пе ра торы Фри дрих фон Хо хен штау фен нің сарай астро ло гы әрі ой шылы ми шель Скоттус өзінің «Фи зиог но ми ка» атты еңбегінде адам ның мі не зі не қарай үннің 13 түр ге жіктелетінін атап көрсеткен екен. бүгінде адамның дауысын жиілік, күш, ұзақ тық және тембр секілді па ра ме трлер ар қылы қарастырады. Үн нің жай не баяу шы ғуы дауыс жел бе зе гінің бір секундтағы тер бе лі сі не байланысты, ал ол Герц бір лі гі мен өлшенеді. 1 герц – се кунд та ғы бір тербеліске тең. ал адамның да уы сы се кундына 80нен 10 000 тер бе ліс ке дейін тер белуі мүм кін. ал енді дауыс күші децибел деп ата латын бірлікпен өлшенеді. екі ға шық тың үздіккен үні шамамен 30 де ци бел ді құраса, ашу үстіндегі дауыс 60 децибелге дейін көтеріледі. Жа бық кеңістіктегі жай ғана сөйлеген ше шеннің дауысы 55 децибел бо лу ға тиіс десек, ашық кеңістікте оны 80 де цибелге дейін көтеруге болады. Әншілердің дауысы әннің ыр ға ғы на қарай 30дан – 110, тіпті 130 де цибелге дейін көтеріледі. ал ен ді «а лты қырдың астына жететін» ақан, біржан, Әсет пен Әмірелердің да уысы бұд ан да жоғары 150160 де цибелді құр аған болуы мүмкін. ал мұндай дауыс жабық кеңістікке сый майды. Әйг ілі Әміре кезінде Па риж сах насында ән шырқағанда теа тр дың жа рықшамдарының өзі сы қыр лап кеткен. Же з таңдай әнші Жә нібек кәрменов ән салғанда да бөл менің терезелері мен жоғарыда жа нып тұрған жарықшамға дейін сықырлайтын болған.
жүктеу/скачать 4,55 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|