Біздің тақырыбымыздың өзекті мәселелері олар сол 1920-1930 жылдар аралығында болған өзекті оғиғалар. Мысалы Аштық, жаппай қуғын сүргін, тоталитарлық жүйенің орнауы болып табылады
жүктеу/скачать 10,99 Kb.
|
тарих
|
Біздің тақырыбымыздың өзекті мәселелері олар сол 1920-1930 жылдар аралығында болған өзекті оғиғалар. Мысалы Аштық, жаппай қуғын сүргін, тоталитарлық жүйенің орнауы болып табылады. 1920 жылдардың бірінші жартысында елде Кеңес өкіметі орнады. Оның мемлекеттік органдары құрылды, Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы құрылды, Конституциясы қабылданды. Сондай-ақ революциялар мен азамат соғысы кезінде қираған халық шаруашылығы негізінен қалпына келтірілді. Сондықтан 1920 жылдардың ортасынан бастап КСРО-да социализм құру доктринасын іс жүзінде жүзеге асыру басталды. Ол негізгі үш буынды қамтыды: индустрияландыру, яғни елді аграрлық аймақтан индустриялық дамыған, индустриялық салаға жеделдете өзгерту; ұжымдастыру – социалистік ұжымдық ауыл шаруашылығын құру; мәдени революция, сауатсыздықпен күрес, білім, ғылым, мәдениет жүйесін құру, жаңа социалистік интеллигенцияны тәрбиелеу және жаңа өмір салтын орнату. Қазақстанда тоталитарлық жүйенің орнығуы. 1928 жылдан Кеңес өкіметінің басшылығына келген И.Сталин 1929 жылды «ұлы бетбұрыс» жылы деп атады. 30-жылдардың басында сталиндік аппарат «миды шаюдың» неше түрлі әдістеріне кірісе бастады. Бұл мақсат үшін радио, газеттер, өнердің кез келген түрі белсенді түрде пайдаланылды. Барлық жерде еліктеуге болатын өзіндік «шамшырақтар» жасала бастады. Индустрияландырудың басында Қазақстанның жалпы өнімінің 84,5%-ы ауыл шаруашылығына тиесілі болды, халықтың 90%-ы ауылдық жерлерде тұрды. Одақтың орталық органдары индустрияландырудың басынан бастап Қазақстан өнеркәсібінің дамуының шикізаттық бағытын анықтады. Оның ең бай жер қойнауын игеруге, түсті металлургияның өндіруші салаларын, көмір және мұнай өнеркәсібін дамытуға үлес қосылды. 20-жылдардың соңы мен 30-жылдардың басында Қазақстанның бүкіл аумағы дерлік оның табиғи ресурстарын зерттеуге арналған экспедициялармен қамтылды. 1928-1929 жылдары республикада 50, 1931 жылы 140-тан астам геологиялық партия жұмыс істеді. Индустрияландырудың ірі нысандарының бірі Түркістан-Сібір темір жолының (Түрксіб) салынуы болды. Сібірді Орта Азиямен байланыстыратын ұзындығы 1445 шақырым жолдың құрылысы 1927 жылы сәуірде басталды. Ғимарат ұлттық сипатқа ие болды. 1930 жылы 25 сәуірде мерзімінен 17 ай бұрын аяқталды. Сол кезеңдегі ірі құрылыс нысандары: Шымкент қорғасын зауыты, Балқаш мыс қорыту зауыты және Ащысай полиметалл комбинаты болды. Текелі полиметалл және Жезқазған мыс балқыту комбинаттарының, Өскемен қорғасын-мырыш комбинатының құрылысы басталды. Бұл Қазақстандағы ғана емес, КСРО-дағы түсті металлургияның ірі кәсіпорындары болды. Шымкент, Ақтөбе және басқа облыстарда химия өнеркәсібі кәсіпорындарының құрылысы басталды. Электр энергиясын өндіру өсті: Қарағанды орталық электр станциясы, Үлбі су электр стансасы, Балқаш мыс қорыту зауытының жылу электр станциясы сол кездегі күрделі құрылыс нысандары болды. Ембі мұнайлы өңірі дамыды. Ескі кен орындары: Қосшағыл, Мақат; жаңа кен орындары игерілді: Құлсары, Сағыз. Қазақстан түсті металдар өндіруден Одақ бойынша екінші, мұнай өндіруден үшінші, Қарағанды үшінші көмір базасы болды. Индустрияландыру жылдарында тамақ өнеркәсібінің ірі кәсіпорындары да салынды: Семей ет комбинаты, Гурьев балық консерві зауыты, Алма-Ата жеміс консерві зауыты, Жамбыл, Мерка, Талды-Қорған қант зауыттары. Индустрияландыру өз нәтижесін берді. Қазақстан экономикасында өнеркәсіп басым салаға айналды. 1939 жылы оның үлесі 58,9% болды. Қапаған сияқты бірқатар елді мекендер гополға айналды. Риллет. Балқаш. Арал-Моне Алайда индустрияландырудың да жағымсыз салдары болды. Ол үшін қыруар қаржы қажет болды, бұл қаражат ауыл шаруашылығынан және ішкі несиелерден аудару арқылы алынды. Одақ шеңберіндегі индустрияландыру Қазақстан өнеркәсібінің шикізаттық бағытқа ие болуына әкелді. Мұнай, газ, металл өңдеу кәсіпорындары болмады; машина жасау, станок жасау, прибор жасау, автомобиль өнеркәсібі кәсіпорындары. Қазақстан елдің қуат балансындағы үлесі бойынша, темір жолдардың болуы және пайдалануы бойынша артта қалды. Қазақстанға көші-қон ағыны артты. Бұл Ресейден, Украинадан, Белоруссиядан және еліміздің басқа аймақтарынан келген иммигранттар болатын. 1928-1939 жылдары көші-қон есебінен Қазақстан қалаларының тұрғындарының механикалық өсуі 1,8 млн адамды құрады. 20-30 жылдардағы ашаршылық пен көші-қон процестерінің нәтижесінде Қазақстан халқының жалпы санындағы қазақтардың үлесі 1939 жылы 38%-ға дейін қысқарды. Осы жерде 1925-1933 жылдары Қазкрайкомның бастығы болғанын қосу керек кәсіби революционер Ф.Голощекин болды. Ол «Сталинист» дирижері болды курс Қазақстанда «Кіші октябрь» идеясын уағыздады. Ф.Голощекинге қарсы шыққан Т.Рысқұлов, С.Сәдуақасов, С.Сейфуллин, С.Ходжанов, Ж.Мыңбаев сияқты ұлт қайраткерлері қуғынға ұшырады. 1927 жылы желтоқсанда ұжымдастыру съезі деп аталатын большевиктердің Бүкілодақтық коммунистік партиясының XV съезі болды. Оның шешімдері бойынша аз уақыт ішінде 1932 жылдың көктеміне қарай ауылдық ел экономикасы жеке тұлғадан ұжымдық экономикаға айналуы тиіс еді 20-жылдардың соңы мен 30-жылдардың басында КСРО-ның әлеуметтік-экономикалық дамуындағы дағдарыстың асқына бастауына сай әр түрлі зиянкестерді, кінәлі «халық жауларын», жасырын ұйымдар мен арандатушы антикеңестік элементтерді іздестіру кең өрістеді. Қазақстанда жауларды «әшкерелеуді» ұлттық нұсқада жүргізу басталып, осындай жағдайда КСРО-ның Жаңа Конституциясының жобасын талқылау болып өтті. Конституция 1936 жылы 5 желтоқсанда Кеңестердің VIII Бүкілодақтық төтенше съезінде қабылданды. Жаңа Конституция бойынша 1937 жылы 26 наурызда Қазақ АКСР-і одақтас республика болып қайта құрылды. жүктеу/скачать 10,99 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|