БөЖ №3 Болмыс. Онтология және метафизика Тапсырма
жүктеу/скачать 21,52 Kb.
|
БӨЖ 3 философия
|
БӨЖ №3 Болмыс. Онтология және метафизика Тапсырма: «М.Хайдагер онтологиясының негізгі ұғымдары»(эссе) Болмыс- болушының болуы." Болмыс сөзі "бар болу", "өмір сүру", "ғұмыр кешу", "шын болу" секілді мағыналарды беретін ең жалпылық философиялық категория есептеледі. «Болмыс және уақыт» кітабының бірінші бетінде Мартин Хайдеггер өзінің жазушылық жоспарын ұсынады: "нақты әрі нәзік түрде болмыс мәселесін айқындау – міне осы бұл кітаптың жазылу мақсаты." Хайдеггердің ойынша, дәстүрлі онтология бұл мәселеде шындықты шатастырған, тіпті олар бұл шатасуға назар аудармауға тырысып, болмыс мәселесін жалпылық көріп, "айтпаса да болады" дегендей шетке сыру мәмілесін ұстанған. Хайдеггер болмысты тануды нақты болушыны (нәрсе) танудан айқын ажыратады. Болмыс мәлім болушы секілді нәрсе емес. «Болмыс болушыны болушы етіп белгілейді, әрі осы себепті болушы танылады, түсініледі.»Болмысты тану арқылы Хайдеггер нақты заттың болу өлшемі мен алғышартын нақты белгілеуге тырысады.Егер болмыс түсінілсе, онда болмыстың мәні, немесе болмыс сезінісі де айқындалады. "Сезініс" сөзін Хайдеггер "зат сол арқылы түсініледі" деп анықтайды. Хайдеггердің ойынша, болмысты сезіну кез келген болушыны, затты сезінуден бұрын болады, мейлі бұл зат, не болушы қалай болса да, қандай үлгіде бар болса да, болмыс алғашқы ұғым дерлік, нақты тұжырымдауға келмейтін, ғылымнан бұрынғы шындық. Сондықтан Хайдеггер фундаменталды онтологияны "түсінуді түсіндіру" ретінде бағалап, ол логика, теория, нақты онтологияның қолданылым, толғаныс секілді басқа таным үлгілерінен де алғашқы деп есептеді.Болмыс арқылы ғана болмысқа тұтасуға болатындықтан, болмысты сұрастыру мәлім бір болмыстың болмысын негіз ету арқылы сұрастырудан дерек береді. Хайдеггердің ойынша, болмысты шынайы тану ерекше болушыны алғышарт етеді. Демек, бұл болмысты танудың әдіснамасы герменевтикалық қайталаным шеңберінен ажырай алмайтынымызды көрсетеді. Яғни, болмысты тану қайталану барысында алға жылжитын әрекет болып, ол методологиялық мағынада феноменологиялық түсіндіруді қайта түсіндіруі тиіс. Хайдеггер бойынша, болмысты танитын болмыс тек адам - Осыболмыс болып, адам болмысы өзі болмыс ретінде болмысты тануға қабілетті, онтологиялық қабатта өмір сүре алатын болмыс болғандықтан, болмысты тану адам болмысын – Осы болмысты тануға бағытталу арқылы орындалуға тиіс. Мартин Хайдеггердің мақаласында фундаментальды онтологиясына, оның мазмұнында диалектикалық логика элементтерінің болуынаталдау жүргізіледі. Егер диалектикалық логиканы түпкі және шексіз өзара қарым-қатынас туралы ілім ретінде анықтаса (басқалармен, аз мәнді, қарама-қайшылықтармен қатар), онда іргелі онтологияда түпкі орнына мән қоюға болады, ал шексіз орынға − Хайдеггер болмыс деп атайды. Болмыс оған қатысты трансцендентті болса да, мәнсіз.Мәннен болмысқа өту логикасы ерекше диалектикалық терістеу арқылы анықталады, ол привация деп аталады. Привация уақыт өте келе экзистенциальды уақытты бір біріне қарама-қарсыға алып келеді. Біруі екіншісіне ауысу сәті онтологияда бейболмыс сияқты.Бейболмыс- уақытты белсендірудің нәтижесі. Уақытты терістеу болмыстың терістеуінен кейін Хайдеггер диалектикасын дәстүрлі терминологияда болмыстың диалектикасы және ештеңе ретінде көрсетуге болады. Алайда, ол Гегель диалектикасынан принципті түрде ерекшеленеді, онда болмыс және бейболмыс абстракцияға толық ұқсастыққа дейін, бірбірімен қандай да бір айырмашылықтарды жоғалтумен жеткізіледі.Уақытты терістеу болмыстың терістеуінен кейін Хайдеггер диалектикасын дәстүрлі терминологияда болмыстың диалектикасы және ештеңе ретінде көрсетуге болады. Алайда, ол Гегель диалектикасынан принципті түрде ерекшеленеді, онда болмыс және еш нәрсе абстракцияға толық ұқсастыққа дейін, бір-бірімен қандай да бір айырмашылықтарды жоғалтумен жеткізіледі.Философиялық дәстүр бойынша ойлаудың диалектикалық тәсілі диалектикалық логикаға негізделеді деп саналады. Егер диалектикалық логиканы түпкі және шексіз өзара қарымқатынас туралы ілім ретінде анықтаса (басқалардың қатарында, аз мәнді қарама-қайшылықтар), онда бұл оны математикамен бір қатарға қояды, ол да шексіз (Герман Вейль) туралы ғылым ретінде анықталады. Бұл жағдайда түпкінан шексіз, математикалық пән тұрғысынан қолайлы ойғаауысудың логикалық формасын ұсыну қажеттілігі туындайды. Хайдеггерде диалектикалық логиканы құру үшін басқа ғылыми база бар. Оның фундаменталды онтологиясы математиканың теориялық-көпше негіздерімен үйлеседі. Л. Г. Антипенко Хайдегерді қолданатын негізгі әдістемелік құрал-сай логикасы бар фундаменталды онтологияны құру үшін, (мета)привацияның логикалық операциясы жұмыс атқарады. Оның авторы былай анықтайды: "егер біз жай ғана жоққа шығармасақ, керісінше, кемшілікті тіркейтін (фиксировать) болсақ, онда мұндай теріске шығаруды привация деп атайды. Алғашқы рет пайдаланылатын философиялық рефлексия үлгісі ретінде Хайдеггер "Софист" Платон диалогын атап өтеді, онда тұтас емес, біртұтас (көп жағдайда біртұтас) болмыстың жетіспеуі бейболмысқа әкеледі деп айтылады. Хайдеггер диалектикалық логика ойлаудың онтологиялық деңгейінен онтологиялық, қысқа айтқанда, болмысқа дейінгі ой-өрісінің бейнелеу құрылымында кездеседі. Осыған байланысты біз диалектикалық терістеу мәнін түсіну керек, нәтижесінде бір қатарға болмысқа бейболмыс қойылады. Хайдегердің міндеті-уақытты оңалту, оғанболмысқа орын беру. Болмыс деңгейінде ойшыл жою, уақыт теңдігі (бейболмыс) жойылады, оның орнына бірінші жағдайда бейболмысқа қарағанда мүлдем басқа мағынасы бар бейболмыс қойылады. Кез келген жағдайда болмыс уақыттың субстанциясы ретінде әрекет етеді. Неміс философы М.Хайдеггер «Болмыс пен Уақыт» деген еңбегінде қазіргі замандағы болмыс әлемі – ол бір затсыз, тіпті адам жоғалтқан шындықтың мистикалық бастамасы дейді.Ол болмысқа қарама-қайшы, алғашқы айтылған ойды жоққа шығара отырып, әртүрлі сипаттама және түсіндірме береді.Ол болмысқа ғылыми анықтама бермеді, тек кейбір маңызды жақтарын бөліп көрсетіп, экзистенциализмге сәйкес қарады. Хайдеггер « болмыс зат, онысен біз қатынаста боламыз, бірақ , ол әлдебір тіршілік» - дейді. Тіршілік бар дейміз. Болмыс зат емес соған сәйкес ол уақытша емес дейді. Болмыс пен уақыт бір-бірін өзара анықтайды, бірақ солай болса да, біріншіден ешбір болмысты уақытша ретінде , екіншіден ешбір уақытты тіршілік ретінде қарауға болмайды. Соңында Хайдеггер «болмысты рационалды тануға болмайды» деген пікірге келеді. жүктеу/скачать 21,52 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|