Бөж тақырыбы: Мәдениет элементтері Орындаған: Асқарқызы Аида Тобы: 1703-11-1 Қабылдаған: Тилеубаева. Г. Ж 2022ж “Мәдениет элементтері

Тақырыбы: Мәдениет элементтері

Орындаған: Асқарқызы Аида

Тобы:1703-11-1

Қабылдаған: Тилеубаева.Г.Ж

2022ж

Жоспар:

Мәдениет термині.Мәдениет туралы жалпы ұғым.

II.Негізгі бөлім.

1. 
   Мәдениет құрылымы
   
2. 
   Мәдениет элементтері
   

IV.Қолданылған әдебиеттер

1.Мәдениет ( арабша " маданият " - қала , қалалық ; латынша - өңдеу , өсіру деген ұғымдарды білдіреді ) - 1 ) белгілі бір халықтың қол жеткізген табыстары мен шығармашылығының жиынтығы ; 2 ) адамзат қауымының белгілі бір тарихи кеңістіктегі қызметі мен өзіндік ерекшеліктері ( палеолит мәдениеті , крит - микен мәдениеті , т.б. ) ; 3 ) адамдық әрекеттің белгілі бір саласының жетілу деңгейі ( сөйлеу мәдениеті , еңбек мәдениеті , құқық мәдениеті , т.б. ) ; 4 ) агромәдениет ( дәнді өсімдіктер мәдениеті , цитрустық мәдениет , т.б. ).Мәдениет - жеке адамның өмір сүру мақсаты мен құндылық жүйесі , адамның өмір сүрген ортамен қарым - қатынасы . Ол өзара қарым - қатынас нәтижесінде қалыптасатын ерекше құбылыс . Адамдар өздерін қоршаған ортаға , оның әлеуметтік және мәдени қатынасына әсер етеді , өзгертеді . Олар оны мақсатына пайдаланады . Болашақ қоғамға , ұрпаққа мұра етіп қалдырады , ал ол мұра белгілі жағдайда үнемі дамуда болады . Мәдениет - әлеуметтік фактор , қоғамның қозғаушы күші . Мәдениеттің дамуы қоғамды ілгері жылжытады . Жеке адам мәдениеті мен қоғам талабы тiкелей байланысты . Мәдениеттің тұрақты жағы - мәдени дәстүр , соның арқасында тарихтағы адамзаттық тәжірибесіне сүйеніп , оны кемелдендіреді , дамытады

2.1.Мәдениет құрылымы. Мәдениетті кең тұрғыда қарастыра отырып, онда адамның тіршілігінің материалдық және рухани құралдарын бөлуге болады. Материалдық мәдениет адамның өмір сүруін жетілдіру үшін, оның шығармашылық қабілеттерін дамыту үшін құрылады. Адамзат тарихында адамның материалдық-техникалық мүмкіндіктерін іске асыру үшін, оны «мен» дамыту үшін әртүрлі жағдайлар қалыптасты. Материалдық құндылықтардың түрлері: ғимараттар мен құрылыстар, коммуникациялар мен көлік құралдары, саябақтар мен адаммен жабдықталған ландшафттар — сондай-ақ материалдық мәдениетке кіреді.

Қоғамның материалдық-техникалық дамуымен тығыз байланысты рухани мәдениет рухани қызмет нәтижелерінің бүкіл жиынтығын және рухани қызметтің өзін қамтиды. Рухани мәдениеттің неғұрлым ерте қалыптасқан түрлері — бұл нақты тарихи әлеуметтік жағдайларда қалыптасқан діни нанымдар, әдет-ғұрыптар, нормалар мен адамның мінез-құлқының үлгілері. Рухани мәдениет элементтеріне өнер, дін, мораль, ғылыми білім, саяси идеалдар мен құндылықтар, түрлі идеялар жатады. Бұл әрқашан адамның зияткерлік, рухани қызметінің нәтижесі. Рухани мәдениет, материалдық сияқты, адамның белгілі бір қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін құрылады. Әрине, мәдениетті материалдық және рухани бөлуге шартты түрде. Өйткені мәдениет-адамның түрі ретінде өзін-өзі басқару.

2.2.Мәдениет элементтері. Кез келген мәдениеттің алғашқы негізі қандай да бір халықтың әлемтануына тән ұғымдық-логикалық аппарат, яғни белгілі бір ұғымдар мен нұсқауларда баяндалған және тілде тіркелген байыпты тәжірибе болып табылады. Тіл - адам тәжірибесін жинақтау, сақтау және берудің шынайы нысаны. Тілді белгілі бір мағыналарға ие таңбалар мен символдар ретінде анықтауға болады. Индивидтер таңбалар мен символдардың мағыналарын әлеуметтену барысында, яғни тәрбиелену және білім алу барысында меңгереді.

Мәдениеттің маңызды элементтері нанымдар, діншілдік, білімдер болып табылады. Нанымдар мен діншілдікте адамдардың шындығында да нені ұстанатыны, өзінің қызметінде және қатынастарында нені басшылыққа алатыны, олардың жүріс-тұрысы үлгілері нені қамтитыны көрінеді. Нанымдар мен діншілдік негізінде білім жатыр. Діншілдік ақпараттың жетіспеушілігі болғанда, қандай да бір ақпараттың ақиқаттылығын тәжірибе жүзінде растау мүмкіндігі болмағанда қалыптасады.

Мәдениет анықталған құндылықтар негізінде болмысты рухани меңгеру тәсілі. Құндылықтар әлеуметтік субъектімен өзінің қажеттіліктерін оларды қоршаған орта заттарымен салыстыру, яғни адам үшін не пайдалы, не жақсы, не жаман және т.с.с екенін көрсететін құнды қатынас нәтижесінде қалыптастырылады.

Әлеуметтік нормалары - тарихқа байланысты қоғамдық болмыстың индивид қызметіне және қатынастарына, әлеуметтік топтарға, таптарға және шынайы жағдайларға сәйкес қызметті және қатынастарды ұйымдастырудың қоғамдық қажеттілігін білдіретін қоғамдық институттарына қоятын талаптары. Олар қоғамдағы жүріс-тұрыстың жалпы қағидалары болып табылады. Әлеуметтік нормалар қоғамда бірнеше маңызды функцияларды атқарады. Олар:

•жүріс-тұрыс эталондары қызметтерін атқарады;

•индивидтерді топтарға, топтарды қауымдастықтарға біріктіреді;

•әлеуметтанудың жалпы барысын реттейді;

•жүріс-тұрысты бақылайды.

Ғұрып нормалары - көп рет немесе ұзақ уақыт бойы қолдану нәтижесінде адамдардың әдетіне айналып, осылайша олардың жүріс-тұрысын реттейтін жүріс-тұрыс қағидалары. Ғұрып - жүріс-тұрыстың қалыпты нормасы, оның орныққан нысанында орындалуы. Ғұрыппен дәстүрлер де тығыз байланысты. Дәстүрлер - белгілі бір қауымдастықта ұзақ уақыт бойы сақталатын, ұрпақтан-ұрпаққа берілетін әлеуметтік және мәдени мұраның тарихта қалыптасқан элементтері.

Салттар мен жоралар - белгілі бір сезімдерді туғызатын қандай да бір әлеуметтік идеяларды, нұсқамаларды, құндылықтарды және нормаларды қамтитын символдық қалыптасқан ұжымдық әрекеттердің жиынтығы.

Мәдениеттің ішкі тұтастығы сананың негізгі элементтеріндегі тұрақты логикалық тұрғыда көрінетін әлемді қабылдау анықтылығы, құбылыстарды, қалаулары, нанымдары, діншілдіктері, құндылықтары, жүріс-тұрыс нормалары - ментальділік түрінде көрінеді.

3.Қорытынды. Мәдениет – адамның өз қолымен, ақыл-ойымен жасағандары және жасап жатқандарының бәрін түгел қамтиды. Жай ғана сауат ашудан және тазалық ережелерін сақтаудан бастап, өмірдің асқан үлгілі шығармаларын жасағанға дейінгі ұғымды қамтып жатқан – мәдениет саласының өрісі кең.

Мәдениет – тарихи құбылыс. Оның дәрежесі мен сипаты қоғамдық өмірдің жағдайларына байланысты өзгеріп отырады. Тарихи дәуірлердің алмасуы мәдениеттің мазмұны мен формаларына сөзсіз терең өзгерістер енгізеді.

1. 
   https://kk.m.wikipedia.org/wiki/
   
2. 
   Бринкерхоф Д , Уейтс Р , Ортега С 580 Әлеуметтану негiздері , 9 - басылым . Алматы : Ұлттык аударма бюросы , 2018 жыл - 464 бет
   
3. 
   https://emirsaba.org/medeniet-rilimi-jene-oni-negizgi-elementteri.html
   
4.