Ішектегі ас қорытудың реттелуі

Ішектегі ас қорытудың реттелуі. Ішектегі ас қорытудың, бірінші кезеңі, тамақтың әсерінен 
ауыз қуысы мен жұтқыншақтағы рецепторлардың тітіркенуінен басталады. Бұл кезеңде 
ферменттерге бай аздаған мөлшерде ұйқы безінің сөлі ішекке құйылады. Екінші кезеңі, қарын 
сөлінің бөлінуіне байланысты туады. Қарынның хеморецепторларының тітіркенуі кезеген нерв 
арқылы ас қорыту орталығына баратын импульстерді тудырады. Ас қорыту орталығынан қозу 
ащы ішекке, ұйқы безіне және бауырға келеді. Ас қоймалжыңының қарыннан ішекке өтуіне 
байланысты ұйқы безі көптеп сөл өндіре бастайды.

Ішектегі астың қорытылуын реттейтін ең жоғарғы орталық – мидың гипоталамус бөлігі. Оның 
хеморецепторларын «аш» қан тітіркендіреді. Бұл орталықтың қызметінің бүлінуі 
тойымсыздықты (көбінесе кәрі адам-дарда) тудырады.

Ас қорытудың ең жоғарғы реттеуші орыны – ми қыртысындағы ас қорыту орталығы. Ас 
қорыту жолдарының бәрінен осы орталыққа қозу импульстері келіп отырады. 
Мұны дәлелдейтін жағдай – тамақтың иісіне, тағамның аттарына, тамақ жайында 
әңгімелескенде шартты рефлекстер пайда болады.

Адам ағзасының маңызды компоненттерінің бірі
оның органдарының ас қорыту жүйесі болып
табылады. Бұл агрегат табиғатпен ойластырылған 
және ұйымдастырылады, оның иесі қалыпты тіршілік
әрекетін жүзеге асыру үшін ең қажетті барлық 
тұтынылған тағамнан шығара алады. Сонымен бірге
ас қорыту жүйесінде бізді жұқпалардан құтқаратын, 
уларды бейтараптандыратын және тіпті маңызды 
витаминдерді синтездеуге мүмкіндік беретін
«сиқырлы» механизмдер бар.


1. Қалыпты физиология Редаксиясын басқарған РМҒА 
академигіК.В. Судаков,қазақ тіліне аударған және жауапты 
редакторы профессор Ф.А.Миндубаева,«ГЭОТАР-Медиа», 2019

2. Сәтбаева Х.Қ., Утепбергенов А.А., Нильдилбаева Ж.Б. Адам 
физиологиясы. (Оқулық). - Алматы. Издательство «Дәуір», 2005. -
663 бет.

Қалыпты физиология: оқу құралы Қанқожа М.К. –Алматы,2016.