Церебральды сал ауру кезіндегі қиындықтар мен мәселелер Амангелді Аружан Сейітжапбарқызы
жүктеу/скачать 28,96 Kb.
|
Амангелді Аружан Сейітжапбарқызы (копия)
- Бұл бет үшін навигация:
- Қорытынды бөлім
- Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
| Негізгі бөлім
Елімізде сал ауруымен ауыратын балалардың саны, өкінішке орай, азайған емес. Еліміздегі оңалту орталықтары мен басқа да денсаулық сақтау мекемелерінде бұл балалардың көпшілігі жыл сайын ем қабылдағанымен, тіпті, шетел асып, қымбат-дәрі-дәрмек пен операцияларға жүгінгенімен, аяқтан тұрып кететіндері бірен-саран екені баршаға аян. Әйтсе де жылт еткенді жақсылыққа балайтын әрбір ата-ана өз баласының болашақта сауығып кетуінен үміттеніп, үміт отын өшірмек емес. Отбасы-кез-келген тұлғаны тәрбиелеу мен дамытудың әлеуметтік-мәдени ортасы. Алайда, дамуында ауытқулары бар бала туатын отбасының өзіндік ерекшеліктері бар. Біздің жағдайда баланың ауруына байланысты бұл церебральды сал ауруы (церебральды сал ауруы), барлық отбасы мүшелері тәрбиелік, әлеуметтік материалдық және моральдық сипаттағы көптеген қиындықтар мен проблемаларға тап болады. Отбасыда бір адамның бір аурумен байланысты болуы, әрқашан қайғылы, ал туған балада ауру болса, ол ата-анаға тікелей әсерін тигізеді. Церебральды сал ауруы ата-аналар мен отбасы мүшелеріне айтарлықтай әсер етіп, олардың өмірінің әртүрлі аспектілеріне әсер етуі мүмкін, бірақ бұл ең біріншіден, отбасыға тікелей байланысты деп ойлаймын, Ата-аналар мен отбасы мүшелері церебральды сал ауруы диагнозы туралы білгеннен кейін қайғы, кінә, ашулану немесе мазасыздық сияқты көптеген эмоцияларды сезінуі мүмкін. Олар сондай-ақ баласына елестеткен өміріне байланысты қайғы мен жоғалту сезімдерін сезінуі мүмкін. Бұл диагноздың ең бірінші келген сәті, дәрігерлер бұл кезеңді «Төзімділік жолы» деп өзара атайды. Яғни, осы жерде ата-анаға өмірдегі бар эмоциямен күреседі, Қазақстан Республикасының отбасы құру және ажырасу мәлімдемесі бойынша, еліміздегі әрбір 15-ші отбасы балалардың ауру болғандықтан, ажырасуға барады. Оның негізгі себепті балада емес, сол аурудың алдын алуы. Церебральды сал ауруы бар балаға күтім жасау көбінесе дәрігерге баруды ұйымдастыру, дәрі-дәрмектерді тағайындау, күнделікті іс-шараларға көмектесу және физикалық, кәсіптік немесе логопедиялық терапия жүргізу сияқты қосымша міндеттерді қамтиды. [1] Бұл ата-аналар мен қамқоршыларда стресс пен шаршаудың жоғарылауына әкелітіні анық. Яғни, ата-ананың күнделікті өздерінің жұмысынан бөлек, қосымша күнделікті мәселелер пайда болады. Қосымша, церебральды сал ауруына байланысты шығындар, соның ішінде медициналық көмек, терапия, бейімделу жабдықтары және үйді өзгерту отбасылар үшін айтарлықтай қаржылық ауыртпалық болуы мүмкін. Бұл стресс пен мазасыздыққа, сондай-ақ ресурстарды бөлу туралы қиын шешімдерге әкелуі мүмкін. Ал мемлекеттік ажырасу статистикасының 2018-2022 кварталдық мәлімдемесі бойынша, Қазақстандағы ажырасудың бірінші орындағы себебі – қаржылық тұрақсыздық. [2] Яғни, көріп тұрғанымыздай бұл ауру ата-аналар арасындағы қатынасқа әсерлі септігін тигізеді. Бірақ, атап өткендей ол отбасыға тікелей байланысты. Ата-аналардың баласының ауруын қабылдауы уақыт өте келе өзгеруі мүмкін, әсіресе олар церебральды сал ауруы диагнозымен байланысты әртүрлі кезеңдерден өтеді. Мәселені зерттеп, мен оны келесідей бөлдім: 1.Бастапқы қорқыныш пен күдік: бұл кезеңде ата-аналар дамудың кешігуін, әдеттен тыс қозғалыстарды немесе баласының денсаулығына қатысты алаңдаушылық тудыратын басқа мәселелерді байқауы мүмкін. Олар жауап іздей бастағанда және денсаулық сақтау мамандарымен кеңескенде шатасуы, сенімсіздігі және мазасыздықты сезінуі мүмкін. 2.Диагноз қою: церебральды сал ауруы диагнозын алғаннан кейін ата-аналар шок, теріске шығару, қайғы, ашулану немесе кінә сияқты бірқатар эмоцияларды сезінуі мүмкін. Олар сондай-ақ баласы үшін елестеткен өміріне қайғыруы мүмкін. Диагнозды алғашқы қабылдау өте қиын және эмоционалды түрде қиын болуы мүмкін. 3.Ақпарат пен емдеу нұсқаларын іздеу: ата-аналар бастапқы эмоциялардан асып кеткенде, олар көбінесе церебральды сал ауруы, оның себептері және емдеудің қол жетімді нұсқалары туралы ақпаратты іздей бастайды. Олардың ауруды қабылдауы ақпараттандырылған және егжей-тегжейлі болуы мүмкін, өйткені олар баласының дамуын қолдаудың жағдайы мен тәсілдері туралы біледі. 4.Қабылдау және бейімделу: уақыт өте келе ата-аналар диагнозды қабылдап, жаңа шындыққа бейімделуді үйрене алады. Бұл 2-3 ай аралығында, немесе одан да көп уақытта болуы мүмкін. Олардың ауруды қабылдауы жоғалту немесе трагедия сезімінен баланың күшті жақтарына, қабілеттеріне және әлеуетіне назар аударуға ауысуы мүмкін. Олар баласының әлі де толыққанды өмір сүре алатынын мойындай отырып, заттарға неғұрлым теңдестірілген және жігерлендіретін көзқарас қалыптастыра алады. 5.Қиындықтар мен кезеңдерді жеңу: бала өсіп, әртүрлі қиындықтарға тап болған кезде, ата-аналардың ауруды қабылдауы өзгере береді. Олар баласының күтімін басқару және олардың жетістіктерін атап өту қабілетіне үлкен сенімділікке ие бола алады, сонымен бірге үздіксіз қиындықтарды мойындап, оларды шеше алады. Мүмкіндігі шектеулі баладан басқа қарапайым балалар бар отбасыларда ата-аналар ерекше қиындықтарға тап болады. Олар дені сау және ауру балаларға қатысты тәрбие мен мінез-құлықтың әртүрлі әдістерін қолдануы керек. Егер олардың мінез-құлқы ақылға қонымды және түсінікті болса, онда олар бір-біріне көмек қылып, мұқият көмекшілер табады. Науқас балаға қатысты бейсаналық және шешілмеген қақтығыстар басқа балаларға теріс әсер етуі мүмкін. Көбінесе балалар науқас бауырға агрессивті емес, керісінше бөлек қарайды. Кейде олардың мінез-құлқы регрессияға ұшырайды, эмоционалды бұзылулар болады, невротикалық жағдайлар дамиды. 6.Ұзақ мерзімді жоспарлау және насихаттау: церебральды сал ауруы бар бала жасөспірім мен ересек жасқа ауысқан сайын, ата-аналар өздерінің назарын білім беру, баспана, Жұмыспен қамту және қоғамға қатысуды қоса алғанда, ұзақ мерзімді жоспарлауға аудара алады. Олардың ауруды қабылдауы баласының тәуелсіздігін көтермелеуге және оның құқықтары мен мүмкіндіктерін қорғауға көбірек көңіл бөлуі мүмкін. Осы кезеңдерде ата-аналардың баласының ауруын қабылдауына әртүрлі факторлар әсер етуі мүмкін, мысалы, жеке күресу стратегиялары, Әлеуметтік және кәсіби қолдаудың болуы және баласының церебральды сал ауруының ауырлығы. Ақпаратты іздеу, қолдау желілеріне қосылу және денсаулық сақтау мамандарымен тығыз жұмыс істеу арқылы ата-аналар баласының церебральды сал ауруы диагнозымен байланысты эмоционалды және практикалық мәселелерді жақсырақ шеше алады. Келесі мәселе, шамадан тыс қорғаныс, қорғаныс, қамқоршылық, күзет реакциясы. Ата-аналар шамадан тыс аяушылық пен жанашырлық сезіміне толы, бұл баланы тәрбиенің барлық қауіптерінен тым қамқор және қорғайтын түрінде көрінеді. Аномальды нәресте-бұл ананың шамадан тыс сүйіспеншілігінің тақырыбы, бұл ата-ананың өзі үшін бәрін жасауға тырысуына әкелуі мүмкін, осылайша бала ұзақ уақыт, кейде өмір бойы нәресте деңгейінде бола алады. Балаға күтім жасау сүйіспеншілікке толы ата-ананың сүйіспеншілігін және оның балаға шамадан тыс көңіл бөлуін көрсетеді.[3.66б] Баланың ауыр ауруы ата-ананың жеке өмірін нашарлатады екені түсінті, мысалы елімізде ата-ананың кәсіби қызметін шектейді. Аналар (әкелерге қарағанда жиі) жұмыстан кетуге, толық емес жұмыс уақытына ауысуға немесе мамандықтан тыс жұмыс істеуге мәжбүр. Ауру балалардың ата-аналарында іс жүзінде бос уақыт қалмайды; олар театрлар мен мұражайларға сирек барады; үйдегі бос уақыт та азаяды. Отбасының өмірін қамтамасыз етуге байланысты проблемалар, науқас баланы тәрбиелеу және оқыту бірінші кезекте әйелге жүктеледі. Науқас баланың әкесі негізінен отбасының экономикалық базасын қамтамасыз етеді. Ол мұндай баланың туылуына байланысты өз жұмысының профилін қалдырмайды немесе өзгертпейді және қоғам өмірінен ана ретінде алынып тасталмайды. Баланың әкесі анасынан аз уақыт жұмсайды, өйткені ол жұмыста жұмыс істейді және өзінің отбасылық міндеттерін дәстүрлі түрде түсінеді. Осыған байланысты әкенің психикасы ауру баланың анасының психикасы сияқты стресстің патогендік әсерін еұшырамайды. Осының барлығынан депрессия, өмірден түңілу басталуы әбден мүмкін.Күнделікті алаңдаушылық көңілсіздіктер мен сәтсіздіктермен бірге келеді. Баласына деген шынайы сүйіспеншілікті сезінсе де, ата-аналар оны әрдайым көрсете алмайды. Көбінесе олар мен науқас баланың арасындағы қарым-қатынас кешегі тәжірибеге және болашақта қиындықтарды күтуге негізделген. "Осында және қазір" жағдайында баламен байланыстың болмауы эмоционалды өзара түсіністікті қиындатады .Атап өткендей, ата-аналар көбінесе кемшілік, кемшілік сезімін сезінеді, өкінішке орай, басқалардың оларға және балаға деген көзқарасы нашарлайды, бұл қолайсыз болуы мүмкін. Егер отбасылар бөлінбесе де, оларда тұлғааралық қатынастар проблемалары, баланы тәрбиелеу, оған күтім жасау міндеттерін бөлу туралы қақтығыстар жиі кездеседі. Ата-аналардың қолайсыз психологиялық жағдайы баланың мүмкіндіктерін дұрыс бағалай алмауына, оны дұрыс тәрбиелемеуіне әкеледі.[4.66б] Тәрбиенің барлық осы түрлері, қандай да бір жолмен, баланың жеке басын деформациялайды, оның одан әрі әлеуметтік бейімделуін қиындатады. Ажырасудың сыртқы себебі әрдайым науқас бала деп аталмайды. Көбінесе балалардың ата-аналары отбасылық қатынастардың бұзылуының себебін түсіндіре отырып, жұбайының (немесе жұбайының) бұзылған сипатына, отбасында түсініспеушілікке, жиі жанжалдарға және соның салдарынан сезімдердің салқындауына сілтеме жасайды.[5,44-47б] Толық сеніммен айтуға болатын дүние - , отбасы мүшелерінің психикасын бұзатын объективті стресс-бұл науқас баланың туылу фактісі және оның кейінгі кезеңдегі денсаулығы. Қалыптасқан жаңа жағдай ерлі-зайыптылар арасындағы, сондай-ақ әрбір ата-ана мен науқас бала арасындағы сезімдердің шынайылығын тексеру үшін сынаққа айналады. Мұндай қиындықтар отбасын біріктіретін жағдайлар бар. Алайда, кейбір отбасылар мұндай сынаққа төтеп бере алмайды және ыдырайды, бұл дамуында ауытқулары бар баланың жеке басын қалыптастыру процесіне теріс әсер етеді Қорытынды бөлім Мақаланың қорытынды бөліміне келе отырып, ата - ананың науқас баламен қарым-қатынасының екі негізгі түрін ажыратуға болады - бұл отбасының өмірі баланың қажеттіліктеріне сәйкес құрылған кездегі максималды берілгендік және ата-ананың отряды, ол үшін жауапкершілікті мемлекеттік оқу орны мен медициналық мекеме толық немесе ішінара беру. Көптеген ата-аналар медициналық әсерге үлкен мән береді, ал тәрбиенің дәйекті процесі көбінесе жеке бұйрықтар мен тәрбиелік әңгімелермен ауыстырылады. Психикалық тұрғыдан ата-аналарға үлкен сын түседі, оны балалары сау ата-аналар түсінбейді десем, қате айтпаспын. Бала өмір бойы ауытқулармен өмір сүреді деген өте қиын, алайда «шешілмейтін түйін жоқ» дегендей, балаға бірінші күннен зор махаббат, қолдау көмекпен,ата-анасы, туыстары бірігіп қол ұшын созу керек, балада күнә жоқ екенін естен шығармау қажет деп ойлаймын. Мақала бойынша, келесідей авторлық тұжырымдама жасауға болады: 1 Дамуында ауытқулары бар бала тәрбиеленетін отбасында психологиялық денсаулық ұғымы ерекше мәнге ие болады. Мұнда психологиялық денсаулық деңгейі өте төмен болуы мүмкін. Әсіресе, балаға диагноз қою кезеңінде. Осы кезеңде және одан кейінгі бейімделу кезеңінде мұндай отбасы психологиялық сүйемелдеу мен көмекке мұқтаж, өйткені "ерекше" бала дүниеге келген сәттен бастап оның барлық мүшелері көптеген әлеуметтік және психологиялық проблемаларға тап болуға мәжбүр. 2. Мұндай отбасылардағы негізгі психологиялық жүктеме, әдетте, анасына түседі. Сондықтан ол депрессиялық және невротикалық жағдайларға көбірек ұшырайды және сәйкесінше ерекше назар мен көмекке мұқтаж. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: 1. [Электрондық ресурс] URL: https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/ 2. [Электрондық ресурс] URL: https://gender.stat.gov.kz/page/frontend/detail?id=31&slug=-26&cat_id=2&lang=ru 3. [Электрондық ресурс] URL: http://medqaz.com 4. Бәйгембаева С.А «Сал ауруы неге отбасыға кедергі?» Астана баспасы, 2019, 66б. 5. Ғасырбек Р.Н «Сал ауруы дегеніміз не?» мақалалар жинағы. Мейрамбек баспасы, 2014, 44-47б. жүктеу/скачать 28,96 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|