Ч а с т ь V i молодой ученый
Young scientist Kazakhstan
жүктеу/скачать 6,09 Mb. Pdf көрінісі
|
| 403
Young scientist Kazakhstan төменгі дәрежеде болса, ал онтогенездің келесі сатысында жоға- рылайтыны байқалды. Сондай-ақ, Наз сортының қарқынды өсуі барлық өсу регуляторлардың жоғарғы концентрация- лармен өңделген үлгілерде байқалды. Жеңіс сортының қарқынды өсуіне T-10’ (0,0001% — 0,00001%) және T-10« (0,0001%) үлгілері оптималды болды. Омская со- ртының қарқынды өсуі T-10’ (0,0001%) және T-10» (0,0001% — 0,00001%) концентрациялары — мен өңдеу (бидай тұқымдарын) оңтайлы әсер етті. Т-10 өсу регуляторы Жеңіс пен Омская сорт- тарының өсу қарқынын жоғарылатпайтыны анықталды. Құрғақшылық жағдайда бидай сорттарының төзімділік қа- сиетіне өсу регуляторлардың Т-10, T-10’, T-10» тигізетін әсер- лерін зерттеу мақсатында өсірудің 14-тәулігінен бастап, бақылау және тәжірибелік үлгілердің тең жартысын 6 тәулік бойы құрғақшылық жағдайында өсірдік. Зерттеу нәтижесінде, суғарылған жағдайда өсірілген бидай сортының қарқынды өсуі Т-10 төменгі T-10’ мен T-10» жоғарғы концентрациялары оптималды әсер ететіні байқалды. Құрғақшылық жағдайда Наз сортының өсу қарқынына T-10« жоғарғы, концентрациясы Жеңіс сорты үшін T-10’ мен T-10» жоғарғы концентрациясы оптималды әсер ететіні байқалды. Ал Омская сортының өсу қарқындылығы барлық тәжірибелік ва- рианттарда тежелетіні байқалды. Суғарылған жағдайда өсірілген бидай сорттарының жер үсті мүшелері клеткалық мембраналарының зақымдану дәрежесіне өсу регуляторлары түрліше әсер етті. Біріншіден ол өсу регуля- торлардың табиғатынан және өңдеу концентрациясынан тәу- елді болса, екіншіден сорттардың түрлерінен де тәуелді болды. Мысалы, Наз сортының жер үсті мүшелерінің клеткалық мембраналарының зақымдану дәрежесі бақылау үлгілеріне қа- рағанда барлық тәжірибе жүргізілген үгілерден жоғары болды. Ал Омская сортының жер үсті мүшелеріндегі клеткалық мембраналардың бақылау үлгілерімен салыстырғанда Т-10» төменгі концентрациясымен өңделген үлгіде байқалды. Жеңіс сорты үшін Т-10’ жоғарғы концентрациясымен өң- делген үлгіде байқалды. Зерттеу нәтижесінде, Наз сортының клеткалық мембрана- ларының зақымдануын бақылау үлгісімен салыстырғанда, Т-10 жоғарғы, Т-10’ жоғарғы және төменгі концентрациялары те- жейтіні анықталды. Ал осы үлгілерді өзара салыстырғанда Т-10’ төменгі концентрациясымен бидай тұқымдарын өңдеу қолайлы болатыны айқындалды. Омская сорты үшін электролиттердің ең аз мөлшердегі шығуына Т-10’ төменгі концентрациясы әсер етті. Жеңіс сорты үшін мембраналардың зақымдануы Т-10’ пен Т-10» төменгі концентрациялары тежейтіні анықталды. Қорытындылай келе, бидай сорттарының (Наз, Омская, Жеңіс) өну белсенділігін құрамында күкірті бар өсуді реттегіш синтетикалық регуляторлардың (Т-10, Т-10’, Т-10«) әсерімен жоғарылату мүмкіндігі анықталды. Омская мен Жеңістің өну белсенділігіне өсу регуляторлардың, яғни Т-10, T-10’ жоғарғы (0,0001%), ал Наздың өнуіне T-10» төменгі (0,00001%) концен- трациялары қолайлы әсер ететіндігі анықталды. Бидай сорттарының өсу қарқыны олардың түрлерінен және өсу регуляторлардың табиғаты мен концентрацияларынан тәу- елді болатыны айқындалды. Өсу регуляторлардың кейбір түрлері мен концентрациялары бидай сортының жер үсті мүшелеріндегі клеткалық мембрана- лардың зақымдану дәрежесіне әсері анықталды. Құрғақшылық жағдайда клеткалық мембрананың зақымдану дәрежесін Наз сорты үшін Т-10’ төменгі (0,00001%), ал Омская мен Жеңіс со- рттары үшін Т-10 төменгі концентрациялары анағұрлым тежей- тіні айқындалды. Әдебиет: 1. Генкель П. А. Физиология жаро — засухоустойчивости растений. М.: Наука, 1997. — 280 с. 2. Қалекенұлы Ж. Өсімдіктер физиологиясы — Алматы: — Баспа,2004. 1–453 б. 3. Байжанов Ж. Р. Күздік бидайдының генотип-орта өзара қарым-қатынасы мен құрғақшылыққа және ауруларға төзімділігін зерттеу // Жаршы (ҚР АШМ). 2007 № 8, 17–20 бет. 4. Байжанов Ж. Р. Оценка исходного материала озимой пшеницы. Ізденістер-Нәтижелер-Исследования и результаты. КазНАУ 2007 № 2 33–35 с. Казахстана № 1–2, 58–64 с. 5. Лебедев И. Физиология растений. М.: Колос, 1982. — 463 с 6. Куперман Ф. М. Физиология устойчивости пшеницы // Физиология С.-х. Растений. М.: Изд-во МГУ, 1969. — 401–490 с. жүктеу/скачать 6,09 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|