Дене шынықтыру жүйесіндегі жеңіл атлетиканың орны мен маңызы
жүктеу/скачать 26,78 Kb.
|
|
Жоспары Кіріспе.......................................................................................................................3 1 Жеңіл атлетика негіздері.....................................................................................4 1.1 Жеңіл атлетикалық жаттығулардың классификациясы мен сипаттамасы.............................................................................................................4 2.2 Дене шынықтыру жүйесіндегі жеңіл атлетиканың орны мен маңызы........5 1.3 Ядроны итеруге үйрету.....................................................................................6 Қорытынды..............................................................................................................9 Пайдаланылған әдебиеттер тізімі........................................................................10 І. Кіріспе Жеңіл атлетика бұқара көп айналысатын спорт түріне жатады.Жеңіл атлетикамен жүйелі түрде айналысу адамның қимылын жақсартып, өмірге деген құштарлығын арттырады. Жеңіл атлетикалық спорт түрлерін әр түрлі параметрлеріне байланысты топтауға болады: жеңіл атлетиканың түрлері, жасына және жынысына байланысты топтау, өткізу орындары. Жеңіл атлетиканың негізгі бес түрі бар: спорттық жүру, жүгіру, секіру түрлері, лақтыру, көпсайыс. Жынысқа және жасқа қарай топтау: ерлер мен әйелдерге арналған, әр түрлі жастағы ер балалар мен қыз балаларға арналған. Жеңіл атлетика бойыншаәйелдерге арналған, ашық стадиондарда өтетін 50 спорт түрі,ер адамдарға арналған – 56түрі, ал жабық ғимараттарда өтетін әйелдерге де, ерлерге де арналған 14 спорт түрі. Келесі спорт түрін топтастыру жаттығатын және жарыс болатын орынға байланысты бөлінеді: стадиондар, жүргінші жолдары, ойлы-қырлы жолдар, жергілікті жолдар, спорт алаңдары мен залдары. Құрылымы бойынша жеңіл атлетика спорт түрлерін бір бағытты, қарсы бағытты және аралас деп бөледі. Сондайақ,жылдам, күш, жылдамдық пен күштің бірігуі, жылдамдық пен шыдамдылықтың бірігуі, арнайы төзімділік 1. Жеңіл атлетика негіздері 1.1 Жеңіл атлетикалық жаттығулардың классификациясы мен сипаттамасы Спорттық жүру- арнайы бағытты түрі, арнайы шыдамдылықты қажет етеді. Бұл ерлермен бірге әйелдерге де қатысты. Жүгіру - мынадай категорияларға бөлінеді: тегіс жермен, кедергіден жүгіру,тосқауылдан өтіп жүгіру, эстафеталық, кросстық жүгіру. Тегіс жермен жүгіру -жылдамдықты талап ететін қысқа қашықтықтағы жүгіру(спринт), 100-400м аралықты жүгіру жылдамдықты және шыдамдылықты қажет.етеді. Спринт немесе қысқа қашықтыққа жүгіру. Стадиондар мен манеждерде өткізіледі.30, 60, 100(К), 200 (К)м, әйелдер мен ерлерге бірдей қашықтық. Ұзақ қашықтықтағы спринт стадиондар мен манеждерде өткізіледі.300, 400, (К), 600м, әйелдер мен ерлерге бірдей қашықтық. Шыдамдылылыққа жүгіру: - орта қашықтық: 800(К), 1000, 1500 (К) м, 1миль. Стадиондар мен манеждерде өткізіледі, әйелдер мен ерлерге бірдей қашықтық. - алыс қашықтық: 3000, 5000 (К), 10 000 (К)м, тек стадиондар мен манежде (3000) өткізіледі,әйелдер мен ерлерге бірдей қашықтық. - өте алыс қашықтық:15; 21,0975; 42,195(К); 100 км жолдарда өткізіледі, әйелдер мен ерлерге бірдей қашықтық. - ультра алыс қашықтық: тәуліктік жүгірустадионда немесе жолда өткізіледі. Ерлерге де, әйелдерге де бірдей қашықтық. Сонымен қатар 1000миль(1609,3м) мильге және ең ұзақ қашықтық 1300 мильге жарыс ұйымдастырылуы мүмкін. Кедергімен жугіру құрылымы бойынша шыдамдылық пен жылдамдықты, алғырлық пеникемділікті қажет етеді.Стадионда немесе манежде өткізіледі. Әйелдерге қашықтық: 60, 100 (К) м, 400 (К) м. Ерлерге: 110(К), 300 м 400 (К) м соңғы екі қашықтық тек стадионда ғана өткізіледі. Тосқауылдан өтіп жүгіру – арнайы шыдамдылықты, ептілікті және жылдамдықты қажет етеді. Стадионда немесе манежде өткізіледі. Әйелдерге қашықтық: 2000м; Ерлерге: 2000, 3000 (К) м. Жуырда осы жүгіру түрі әйелдер арасында болатын олимпиадалық жарысқа қосылуы мүмкін. Эстафеталық жүгіру – құрылымы бойынша бір бағытты жүгіруге сай келеді. Топтық жарыс, икемділік, шыдамдылық пен жылдамдықты қажет етеді. Классикалық түрі 4х100 м және 4х400м, ерлер мен әйелдерге бірдей, стадионда өткізіледі.Манежде 4х200 м және 4х400 м, бұл да ерлер мен әйелдерге бірдей. Сонымен қатар стадионда әр түрлі қашықтықта мысалы, 800,1000, 1500 м және адам санына шек қойылмай өткізіле береді. Қала көшелері бойымен де әр түрлі адам санымен жәнеәр түрлі қашықтықта эстафеталық жүгірулер болады, Аралас эстафеталарда болады (әйелдер мен ерлер). Бұрын ең атақты эсатфеталардың бірі шведтерде болатын: 800+400+200+100 м ерлерде; 400+300+200+100 м әйелдерде. Кросстық жүгіріс –(ағыл cross) ойлы- қырлы жерлермен, табиғи кедергілерден өте жүгіру. Орманды жерлер мен саябақтарда өткізіледі. Арнайы шыдамдылық пен ептілікті қажет етеді. Әйелдер 1, 2, 3, 4, 5, 6 км; ерлер 1, 2, 3, 5, 8, 12 км. Жеңіл атлетикалық секірулерекі топқа бөлінеді: биіктікке және ұзындыққа секіру. Біріншісіне: а) жүгіріп келіп биіктікке секіру; б) жүгіріп келіп сырықпен секіру. Екіншісіне: а) жүгіріп келіп ұзындыққа секіру; б) жүгіріп келіп үштікке секіру. Жеңіл атлетикалық секірулердің бірінші тобы: а) жүгіріп келіп биіктікке секіру (К) - спортшыдан жылдамдық пен күштілікті,ептілік пен икемділікті қажет ететін секрудің периодтық емес түрі. Стадиондар мен манеждерде әйелдер мен ерлерге бірдей өткізіледі. б) жүгіріп келіп сырықпен секіру (К) - спортшыдан жылдамдық пен күштілікті қажет ететін ептілік пен икемділікті қажет ететн секрудің периодтық емес түрі. Техникалық жағынан жеңіл атлетиканың ең қиын түрлерінің бірі. Стадиондар мен манеждерде әйелдер мен ерлерге бірдей өткізіледі. Жеңіл атлетикалық секірістердің екінші тобы: а) жүгіріп келіп ұзындыққа секіру (К) - құрылымы бойынша аралас түрге жатады, спортшыдан жылдамдық пен батылдықты талап етеді. Стадиондар мен манеждерде әйелдер мен ерлерге бірдей өткізіледі. б) жүгіріп келіп үштікке секіру (К) - спортшыдан жылдамдық пен күштілікті қажет ететін ептілік пен икемділікті қажет ететін секрудің периодтық емес түрі. Стадиондар мен манеждерде әйелдер мен ерлерге бірдей өткізіледі. Жеңіл атлетиканы снарядты лақтыру және итерудеп бөлуге болады: 1.Аэродинамикалық қасиеті бар және аэродинамикалық қасиеті жоқ түрімен снарядты айналдырып лақтыру. 2. Шеңберден снарядты лақтыру. 3. Снарядты шеңбер ішінен итеру. Сонымен қатар снарядты лақтырғанда жүгіріп келудің әр түрлі тәсілдері рұқсат етіледі. Бірақ финалдық күш тек ережеге ғана бағынады. Мысалы: гранатаны, допты бастан сәл төмен иықтың үстімен лақтыру қажет; дискті тек бір жақ шеттен лақтыруға болады; ядроны итергенде бұрылып және секіріп итеру қажет, тек, міндетті түрде итеру керек. Допты және гранатаны лақтыру: (К) - спортшыдан жылдамдық пен күштілікті қажет ететін ептілік пен икемділікті қажет ететін секірудің периодтық емес түрі. Тек стадиондар да өткізіледі, қашықтық әйелдер мен ерлерге бірдей. Найза аэродинамикалық қасиеттерге ие. Диск лақтыру және балға ( молот) лақтыру: (К) - спортшыдан жылдамдық пен күштілікті қажет ететін ептілік пен икемділікті қажет ететін секрудің периодтық емес түрі. Лақтыру арнайы шеңбер ішінде өтеді. Тек стадиондар да өткізіледі, қашықтық әйелдер мен ерлерге бірдей. Диск аэродинамикалық қасиеттерге ие. Ядро итеру (К) - спортшыдан жылдамдық пен күштілікті , ептілік пен икемділікті қажет ететін секрудің периодтық емес түрі. Лақтыру арнайы шеңбер ішінде өтеді. Стадиондар мен манеждер де өткізіледі қашықтық әйелдер мен ерлерге бірдей. 1.2 Дене шынықтыру жүйесіндегі жеңіл атлетиканың орны мен маңызы Жер шарында жеңіл атлетикамен көптеген қарапайым адамдар айналысады.Спортшыларды дайындау үшін кез келген спорт түрінде жеңіл атлетикажаттығулары пайдаланылады. Жаттығулар мен жарыстар кезіндефизиология, биохимия, биомеханика, спорттық медицина, дене тәрбиесі мен спорт теориясы және т.б. ғылымдардың дамуына көмектесетін ғылыми зерттеулер жүргізіледі. Жеңіл атлетикалық жаттығуларды ерте балалар бақшасынан бастап, орта мектептерде, жоғарғы оқу орындарына дейін ауқымды түрде қолданады. Жеңіл атлетиканың жаттығулары адамды сергітіп, адам ағзасының жақсаруына әкеледі, шыдамдылық деңгейін жоғарлатып, әр түрлі ауруларға қарсы тұрады. Жеңіл жаттығулар жоғары деңгейдегі спортшының дене, қимыл-қозғалыс сапасын жақсартады. Сонымен қатар жаңадан өсіп келе жатқан жастар мен әлсіз адамдардың, қарттардың да денсаулығына жақсы әсер етеді. Жеңіл атлетиканың, көбінесе, әскер мен әскери қызметтегі адамдарға пайдасы зор. Жаттығулардың оңай түрі қарапайым адамдарға жеңіл атлетиканың әр түрімен,қала мен ауылға қарамай, барлық жерде айналысуға мүмкіндік береді. Жеңіл атлетикадағы спорттық жаттығулар мен жарыстар спортшының өз-өзін бағалауы мен алға қойған мақсатына жетуіне, мінезін қалыптастыруға, психологиялық бағытын жөндеуге көп көмек береді. Жеңіл атлетиканы былай сипаттауға болады: -спортшылардың барлық мүмкіндіктерін салып нәтиже көрсететін спорт түрі; - ағзаны қалпына келтіру және оңалту құралы; - келешек ұрпақты тәрбиелеу және дамыту құралы; - дене тәрбиесі мен спорт саласында маман қалыптастыруға мүмкіндік беретін оқу құралы. Жеңіл атлетика - дене шынықтыру маманын дайындау барысында және осы мамандықта оқымайтын студенттерді дене тәрбиесіне тәрбиелеу барысында оқу тәртібі сияқты маңызды рӛлдердің бірін атқарады. «Жеңіл атлетика» курсының негізгі міндеттері төмендегілер болып табылады: -дене шынықтыру факультетінің студентеріне теориялық білімін меңгерту; - жеңіл атлетика түрлерінің техникасын үйрену үдерісінде қажетті ептілік пен дағдыларды игеру; - техникалық элементтерді орындағанда, сенімділікті, қателікті түзете білуді қалыптастыру; - оқу жүйесін дұрыс қалыптастыру және үйрету; - жоғары спорттық нәтижеге жету үшін және қозғалыс техникаларын тиімді үйрену үшін қажетті физикалық сапаны дамыту; - жеңіл атлетикада бапкерлік қызметтің машықтары мен ептіліктерін қалыптастыру. «Жеңіл атлетика» курсының мазмұнына жеңіл атлетика түрлерінің техникасы, арнайы жаттығулар кіреді. Жүйелі түрде жеңіл атлетика жаттығуларын үйрету тәсілдері мен техникалары қарастырылады. Спорттық жаттығулармен қатар теориялық және практикалық үлгілері кӛрсетіледі. Жеңіл атлетика курсына қатысқан адамның ӛмірге деген құштарлығы оянып, сал адам ауруын ұмытып кетеді. 1.3 Ядроны итеруге үйрету Ядро итеруде сақтық жан-жақты қарастыруды талап етеді. Басты міндет спортшыларды зиян келтіретін соққыдан сақтау. Ядро итеру әдісінің негізі - тез және денені бірте-бірте түзету. Үйретудің бірінші кезеңінде нығыздалған доппен орнында тұрып, аяқпен қолдың қозғалысын үйлестіру үшін арнайы жаттығулар қолданылады. 1. Ядроны ұстау және снарядқа дұрыс күш түсірумен таныстыру. 2. Ядроны орнында тұрып итеру. Орында тұрып ядроны итеруге үйрету үшін лақтыратын жаққа қарап тұрып алға, жанымен, арқамен снарядты лақтырады. 3. Ырғақпен екпін алу (артқа бір аяқпен секіру). 4.Ырғақ жасап ядроны итеру. Жас спортшылардың орнында тұрып ырғақта орындау және ядроны толық итеру дағдысын қалыптастыру. Лақтыру қозғалыстарын меңгеру үшін және снарядқа күш сала білуді үйрену үшін үйренуді толтырылған доптарды, құммен толтырылған қаптарды және әртүрлі салмақтағы ядроларды пайдалана отырып арнайы жаттығулардан бастау қажет, мысалға: - аяқтарды бүгіп, жазып, екі қолмен допты кеудеден жоғары итеру; - алдын ала аяқтарды бүгіп, бір қолмен жоғары итеру; - серіктеске бетпе-бет тұрып, содан кейін қырымен тұрып бір қолмен алға – жоғарыға итеру; - әр түрлі қозғалыста екі қолмен допты лақтыру (төменнен алға-жоғарыға, бастан-жоғарыға, бүйірден-аға-жоғарыға және т.б.). Лақтыру қозғалыстарының негізін меңгерген соң, ядроны итеру техникасын үйренуге ауыса беруге болады. 1-міндет. Ядроны итеру техникасымен таныстыру. Ядроны итеру техникасы түсіндіру және кӛрсету әдістерімен іске асады.. Сонымен бірге жарыстың ережелері және снарядтың салмағы, формасы туралы мәліметтермен қоса қозғалыстардың реті қысқаша түсіндірілед. Техниканың көрсетілімі оқытушымен немесе техникамен шұғылданушымен, оны жақсы меңгерген тұлғамен жүзеге асырылады. Одан басқа көрнекі құралдар, кинограммалар, плакаттар мен бейнефильмдер қолданылады. 2-міндет. Ядроны ұстауға және итеруге үйрету. Ядроны тікелей итеруге оқытуды оны ұстаудан және қорытынды күштен –итеруден бастаған жӛн. Ядроны ұстауды көрсетіп түсіндіргеннен кейін үйренушілердің оны орындау дұрыстығы тексеріледі. Ядро иық алдында вертикальді күйде саусақтардың арасына орналастырады. Осы тапсырманы шешу үшін келесі жаттығуларды ұсынамыз: - қолдан қолға ядроны лақтыру; - ядроны кішігірім биіктікке жоғарыға лақтырып,қағып алу; - ядроны алға — жоғарыға және алға – төменге итеру; - ядроны түрлі құралдар арқылы итеру. Осы жаттығуларда ядроны итеру жартылай қырындап тұру күйінен итеру бағытына қарай орындалады. Сонымен бірге, қолдар мен денені бір уақытта тіктеп, аяқтарды бүгіп ядроны дұрыс ұстауды қадағалау керек. 3-міндет. Орында тұрып ядроны итеру техникасына оқыту. Орында тұрып ядроны итеруді игеру үшін лақтырудың бағытына бетпе-бет, содан кейін қырымен тұрып, бірақ иықпен белдің алдын ала оңға бұрылып бастауға болады. Осы жаттығулар лақтырудың бағытына арқасын беріп тұрып, бастапқы күйден итеруге ауысу болып табылады. Сонымен бірге аяқтар сәл бүгілген, сол аяқ алда, дене салмағы сәйкесінше тізеде бүгілген оң аяқта. Сол аяқтың табаны сәл ғана ішке бұрылған. Итеру сол аяқты құмға қоюдан басталады. Орында тұрып ядроны итеру техникасын игеру үшін қосымша жаттығулар болып түрлі бастапқы күйден бір және екі қолмен толтырылған доптарды итеру болып табылады. 4-міндет. Ырғып, екпін алу техникасын оқыту. Ырғу техникасына ие болу үшін имитациялық жаттығулардың толық бір қатары бар. 1. Бастапқы күйден – лақтыру бағытына арқасын беріп тұрып: - дене итеретін оң аяққа топталады, бүгілген сол аяқ оң аяққа жақын тұрған тірекке қойылады; - оң аяқты итеру бағытына қарай сілтегенде оң аяқ біруақытта тіктеледі; 2. Келесі жаттығу алдыңғы жаттығудың жалғасы болып табылады. Итеру бағытына қарай сол аяқты сермеу оң аяқтың белсенді итеруімен біруақытта орындалады және содан кейін қысқа секірулер жасайды. Жаттығушыларда итеруді дұрыс орындау сезімін тудыру үшін, оны серіктестің кӛмегімен орындау керек. Ол үшін үйренуші сол аяғын артқа жіберіп, алға еңкейеді, Серіктес аяғын кӛтеріп, үйренушіні итеру бағыты бойынша тартады. Үйренуші тарту күшін пайдаланып, оң аяқпен қысқа секірістер орындайды және содан кейін аяғын ұшына қойып, жіліншікті тартады. 5-міндет.Ядроны итеру техникасын жетілдіру. Итеру техникасын жетілдіру кезінде мына тапсырмаларды орындау керек: - снарядпен және тренажерларда, снарядсыз жеке фазаларды жетілдіру үшін арнайы жаттығулар; - шеңберден түрлі салмақтағы ядроларды итеру; - нәтижеге ядроны итеру. Ядроны итеру техникасын игеруді физикалық сапаларын дамытумен және оларды жетілдірумен параллель жүргізу керек. Қазіргі таңда ядроны бұрылыстан итеру әдісі қолданылады. Осы немесе басқа лақтыру қозғалыстарының нұсқасын қолдану адамның жеке қабілеттеріне байланысты. Қорытынды Қорыта келе, жеңіл атлетика – бүгінгі таңда тек біздің елде ғана емес, дүние жүзінде кең таралған спорт түрі. Жеңіл атлетиканың негізгі жаттығулары – тегіс жерде жүгіру, бедерлі жерде жүгіру, жүру, кедергілермен жүгіру, ұзындыққа және биіктікке секіру, лақтыру, жеңіл атлетикалық көп сайыс. Жүгіру – қысқа, орташа және ұзақ қашықтық болып үшке бөлінеді. Қысқа қашықтыққа 30, 60, 100, 200, 400 және 110 метрге кедергілі қашықтыққа жатады. Орташа қашықтыққа 800метр, 1000 метр, 1500метр, 2000 метр, 3000 метр кедергі қашықтыққа жүгіру жатады. Ұзақ қашықтыққа 5000, 10000, 20000, 42 шақырым, 192-і метрлік марафондық қашықтық және 50 шақырым кросс (дала жарысы) жатады. Жүру 20 шақырым спорттық жүріс. Лақтыру – диск, найза, граната, балға, доп және ядро. Секіру – орнында тұрып, және жүгіріп келіп, ұзындыққа секіру, биіктікке және сызықпен секіру, үш аттап секіру. Жеңіл атлетикалық көпсайыс – көпсайыс құрамына жеңіл атлетиканың жаттығуынан 10 жаттығуына дейін кіреді. Олар жүгіру, секіру, лақтыру және кедергілерден өту. Жеңіл атлетиканың негізгі жаттығуы – жүгіру. Жүгіру – жеңіл атлетиканың барлық жаттығуларында қолданады. Сондықтан, кім болсын, жеңіл атлетикамен шұғылданғанда ең, алдымен жүгірудің айла – тәсілін меңгеруі керек. Жүгірудің бірнеше түрі бар делік. Бірақ әрқайсысының жүгіру тәсілі бар. Айталық, қысқа қашықтыққа жүгіру үшін аяқтың соншалықты адымдаудың қажеті жоқ. Жалпы жүгіру тек қана аяқтың алысына байланысты екенін білу керек. Ал ұзақ қашықтыққа жүгіргенде мүмкіндік болғанша, аяқты алшақтап адымдауға мүмкіндік туады. Себебі, үнемі алдыға қарай, яғни, қысқа қашықтыққа жүгіргендегідей еңкейіп отыруға болмайды. Міне, жүгірудың осындай өзіндік айырмашылығы бар. Жүгірген кезде дененің салмақ түсетін нүктесі өзгеріп отырады. Оның себебі сол, адамның итерілетін аяғына байланысты болады. Егерде итерілетін аяғы қаншалықты серпілсе, денеің салмақ түсетін нүктесі соншалықты өз мезгілінде өзгеріп отырады. Адамның қолының қозғалысы, тек сол адамның салмақ түсетін нүктесіне байланысты қозғалып отырады. Міне, табиғи жағдайдағы қолының қозғалысы да жүгіргенде қолының қозғалысы жүгіргенде үнемі жылдамдықты үдету үшін аса ерекше рөл атқарады. Жүгіріп бара жатқанда біреу қалып, жоғары сермеуі мүмкін, енді біраз қолының қимылын иық деңгейінен асырмайды.Бұл деген, жүгірудің айла – тәсілін меңгеруіне байланысты. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 1. Дене тәрбиесі. Әдістемелік құрал Г.Маковецкая, Т.Васильченко, О.Меркель. Алматы кітап 2009ж. 2. Брусиловский М.В. Қазақстандағы дене тәрбиесі және спорт очерктері». Алматы, «Кітап», 2001. 3. Ланка Я. Е., Шалманов Ан. А. Биомеханика толкания ядра. -М.: Физкультура и спорт, 1982. — 73 с. жүктеу/скачать 26,78 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|