Деректер базасын құру принциптері. Қазіргі заманғы мәліметтер базасына, демек, олар салынатын ДҚБЖ-ге келесі негізгі талаптар қойылады:
- Жоғары өнімділік (сұранысқа жауап берудің аз уақыты). Жауап беру уақыты-ДБ-ға сұрау салу сәтінен бастап деректерді нақты алуға дейінгі уақыт аралығы.
- Деректерді жаңарту оңай.
- Деректердің тәуелсіздігі-пайдаланушылардың көзқарастарын өзгертпестен мәліметтер базасының логикалық және физикалық құрылымын өзгерту мүмкіндігі.
- Көптеген пайдаланушылармен деректерді бөлісу.
- Деректер қауіпсіздігі-деректерді құпиялылықтың қасақана немесе байқаусызда бұзылуынан, бұрмалануынан немесе жойылуынан қорғау.
- Деректер базасын құру мен пайдалануды стандарттау (іс жүзінде ДҚБЖ).
- Тиісті пәндік аймақтың деректерін көрсетудің жеткіліктілігі.
- Қарапайым пайдаланушы интерфейсі.
Ең бастысы-алғашқы екі қарама-қайшылықты талаптар: өнімділікті арттыру мәліметтер базасының құрылымын жеңілдетуді талап етеді, бұл өз кезегінде Деректерді жаңарту процедурасын қиындатады, олардың артықтығын арттырады.
Деректердің қауіпсіздігі олардың тұтастығы мен қорғалуын қамтиды. Деректердің тұтастығы-техникалық құралдардың ақауларымен, жүйелік қателіктермен және пайдаланушылардың қате әрекеттерімен байланысты сақталатын деректердің бұзылуына және жойылуына тұрақтылығы. Ол болжайды:
- дәл емес енгізілген деректердің немесе бір факті туралы екі бірдей жазбаның болмауы;
- ДБ жаңарту кезіндегі қателерден қорғау;
- әртүрлі кестелердегі байланысты деректерді жою (немесе каскадты жою) мүмкін еместігі;
- көп пайдаланушы режимінде және таратылған деректер базасында жұмыс істеген кезде деректерді бұрмаламау;
- техника істен шыққан кезде деректердің сақталуы (деректерді қалпына келтіру).
Тұтастық арнайы қосымшалармен – белгілі бір жағдайларда жұмыс істейтін бағдарламалармен қамтамасыз етіледі. Деректерді рұқсатсыз кіруден қорғау құпия деректерге қол жеткізуді шектеуді қамтиды және оған қол жеткізуге болады:
- пароль жүйесін енгізу;
- деректер базасының әкімшісінен (АБД)рұқсат алу;
- АБД-дан деректерге қол жеткізуге тыйым салумен;
- бастапқы және нақты пайдаланушыларға арналған кестелердің түрлерін қалыптастыру.
Стандарттау ДҚБЖ ұрпақтарының сабақтастығын қамтамасыз етеді, ДҚБЖ-нің бір буынының дерекқорының бірдей және әртүрлі деректер модельдерімен өзара әрекеттесуін жеңілдетеді. Бұл ретте деректерге жергілікті де, қашықтан да қол жеткізу жүзеге асырылуы мүмкін (клиент/сервер технологиясы немесе желілік опция).
Мәліметтер базасын жобалау-мәліметтер базасын құруға байланысты есептер класын шешу процесі. Мәліметтер базасын жобалаудың негізгі міндеттері:
Деректер базасында барлық қажетті ақпараттың сақталуын қамтамасыз ету.
Барлық қажетті сұраулар бойынша деректерді алу мүмкіндігін қамтамасыз ету.
Деректердің артықтығы мен қайталануын қысқарту.
Деректердің тұтастығын (олардың мазмұнының дұрыстығын) қамтамасыз ету: деректер мазмұнындағы қайшылықтарды жою, олардың жоғалуын болдырмау және т. б.
Мәліметтер базасын жобалаудың негізгі кезеңдері:
1) Тұжырымдамалық (инфологиялық) жобалау – пәндік саланың формализацияланған моделін құру. Мұндай модель стандартты тілдік құралдарды, әдетте графикалық, мысалы, ER-диаграммаларды ("мәні-байланыс"диаграммалары) қолдана отырып жасалады. Мұндай модель кез-келген нақты ДҚБЖ-ға назар аудармай құрылады.
- Осы модельдің негізгі элементтері:
- Пәндік сала объектілерін және олардың арасындағы байланыстарды сипаттау.
- Пайдаланушылардың ақпараттық қажеттіліктерін сипаттау (дерекқорға негізгі сұраныстарды сипаттау).
- Деректер арасындағы алгоритмдік тәуелділіктерді сипаттау.
- Тұтастық шектеулерінің сипаттамасы, яғни деректердің рұқсат етілген мәндеріне және олардың арасындағы байланыстарға қойылатын талаптар.
2) логикалық жобалау-инфологиялық модельді нақты ДҚБЖ-де пайдаланылатын деректер моделіне, мысалы реляциялық деректер моделіне бейнелеу. Реляциялық ДҚБЖ үшін логикалық модель әдетте негізгі өрістерді, кестелер арасындағы байланыстарды көрсететін кестелер жиынтығы болып табылады. Егер инфологиялық модель ER диаграммалары (немесе басқа формальды құралдар) түрінде жасалса, онда логикалық дизайн белгілі бір формальды ережелерге сәйкес кестелер құру, сондай-ақ осы кестелерді қалыпқа келтіру болып табылады. Бұл кезең айтарлықтай автоматтандырылуы мүмкін.
3) физикалық жобалау – нақты ДҚБЖ құралдарымен логикалық модельді іске асыру, сондай – ақ деректерді сақтаудың физикалық ортасына байланысты шешімдерді таңдау: дискілік жадыны басқару әдістерін, деректерге қол жеткізу әдістерін, деректерді сығу әдістерін және т.б. таңдау-бұл міндеттер негізінен ДҚБЖ құралдарымен шешіледі және дерекқорды әзірлеушіден жасырылады.
Әдістемелік қабылдау «мәселелерді шешу парағы». «Екі бөлімді күнделікпен» жұмыс нәтижелері бойынша тыңдаушылар тақырып бойынша көптеген ақпарат білді және шешімін табуы тиіс бірқатар мәселелерді анықтады. Бұл кезеңде материалды егжей-тегжейлі кезең-кезеңмен бөлшектеу жүзеге асырылады. Мұғалімдер түпкі мақсатқа жету үшін мәселені өздері шешеді және оны шешу жолдарын өздері іздейді.