Дәріс 12. Материалдарды химия-термиялық өңдеу

Химиялық-термиялық өңдеу (ХТӨ) деп бөлшек материалының бет қабатының құрылымы мен қасиеттерін өзгерту мақсатымен әртүрлі элементтермен диффузиялық қанықтыруды айтады. Мұндай өңдеудің нәтижесінде бөлшектің бет қабатының қаттылығы, тозуға төзімділігі, коррозияға беріктігі және ыстыққа шыдамдылығы артады. ХТӨ-нің негізгі параметрлеріне қыздыру температурасы және сол температурада ұстап түру уақыты, ал негізгі үдерістеріне диссоциация, сорбция және диффузия жатады.

Химиялық-термиялық өңдеуде бөлшек бет қабатының қажетті элементпен қанығуы құрамында диффузияланатын элементі бар қатты, сұйық, газ ортаны қыздырғанда өтеді. Бұл элемент лайықты қосындылардан диссоциация кезінде атом түрінде бөлінуі қажет. Орта мен металл бетінің шекарасында сорбция үдерістері өтеді, мұнда қанықтыратын элемент металдың бет қабатына сіңеді.

Нәтижесінде диффузия үдерісі өтеді, мұнда қанықтыратын элемент ары қарай металға тереңірек енеді де, оның нәтижесінде бөлшек бетінде бүл элементпен қаныққан қабат түзіледі.

Бұл үш үдерістің жылдамдықтары бір-біріне сәйкес болуы қажет. Химиялық-термиялық өңдеудің негізгі түрлеріне цементациялау, азоттау, циандау және диффузиялық металдаулар жатады.