Дәріс 1 Пәнге кіріспе, пәннің мақсаты мен міндеттері Пәннің қысқаша сипаттамасы
жүктеу/скачать 1,53 Mb.
|
Дәріс (2)
- Бұл бет үшін навигация:
- А.Н. Островскийдің
- Ф.М.Достоевский
- Иван Николаевич Крамской
- Лев Никола евич Толстойдың жекежайында
- Николай Николаевич Ге
- АлексейКондратьевичСав расов
- «Құзғын қарғалар ұшып кел ді
- Иван Иванович Шишкин
| «Пасхадағы ауылдық крест жүріс» көрермендердің әр түрлі реакциясын тудырды: белгісіздіктен суретшінің көруімен толық келісімге дейін. Кабактан мерекелік салтанаттан мас қатысушылар шығып жатыр, олардың арасында дін қызметшісі де бар. Күңгірт пейзаж саңы лаусыз түнек, лас, сағыныш сезімін кү
шейте түседі. Бұл полотно орыс ауылы ның бейшаралық картинасын бейнеледі. «Мытищтегі шай ішу» картина сында толған, өзінеөзі риза поп таза ауада үстел басында шай ішіп отыр. Ол қасында тұрған кедейлерді – жалаңа яқ баланы және солдатты байқамай ды. Ескі шинельдегі әскери марапат тары бар мүгедекті қызмет көрсетуші үстелден дөрекілікпен итеріп жатыр. Ғаріптерге аяушылық білдіру сезімі «Қайтыс болған адамды шығарып салу» картинасында берілген. Шаруаның же сір «Қайтыс болған адамды шығарып салу» картинасында берілген. Шаруаның же сір қалған әйелінің мүсіні оның қайғы сының орны толмайтындығын көрсе теді, ал қуанышсыз пейзаж сағыныш сезімін, бос суық әлемде бақытсыз кей іпкерлердің абдыруын үдете түседі. «Үштік. Шебер оқушылары су әкеле жатыр» картиналарының кейіпкерлері үлкен мұздаған бөшкелермен шана ларға жегілген балалар, көрерменнің аяушылығын одан әрі тудырады. Осы кезеңдегіПеровтың«Суғакеткен әйел» және «Заставадағы соңғы кабак» тәрізді басқа да шығармаларының сю жеті өте қайғылы, пейзажы күңгірт. 1860шы жылдардың соңы мен 1870 ші жылдардың басындағы Перов жазған картиналаркомпозициясыбойынша дәстүрлі және түсі бойынша өте ұстамды. Сонымен бірге суретші сыртқы кейпін және кейіпкер тұлғасының ерекшелік терін барыншы дәл беруге тырысты. Драматург А.Н. Островскийдің (1871) портреті жанрлық полотноны сәл еске са лады. Островский үй киімінде бейнелен ген. Ол кейіпкерге мұқият қарайды және енді әңгімеге араласатындай сезіледі. Ф.М.Достоевский (1872) керісінше көрсетілген. Қолдары тізелеріне бай ланған, назары иілген саусақтарынан сәл жоғары бағытталған, алайда шын мәнінде өзінің ішкі жан дүниесінде (осы кезеңде жазушы «Жын» рома нымен жұмыс жасады). Достоевскийдің кейпіндеауыршиеленіскөрсетілді. Перовтың аңшылық сериясындағы жанрлық картиналары маңызды иде ялардан және әлеуметтік жүктемеден босатылған. Суретші сүйікті істерімен айналысып отырған көріксіз адамдарды бейнеледі: олар құс аулап отыр («Құс аулау», 1870), аң аулау тарихын айтып отыр және тыңдап отыр («Аялдаудағы аң аулаушылар», 1871). Осы кейіпкерлердің тұрған тұрыстары, ишараттары және ми микалары сәл қасақана болып көрінеді. Перовтыңшығармашылығыза мандастарынажәнеоданкейін гі суретшілер ұрпағына ықпал етті. Иван Николаевич Крамской (1837 — 1887) — көрнекті көркем суретші және гра фик — інжіл суреттерге портреттер мен сюжеттер жазды, академиялық білім алды. Крамской тапсырыстарды орында уға көп уақыт бөлді. Оның «Автопор треті» едәуір қызықты (1867). Көрерменге көзін алмай қараған ақылды және ерікті жүз бұрылған. Онда шығармашылық тұлға ретіндегі суретші туралы әдетте гі көрініспен байланысты ешнәрсе жоқ. Крамскойға «Шөл даладағы Христос» жұмысы атақ алып келді (1872). Кең ашық аспан астында шексіз тасты шөл дала ның ортасында шиеленіскен, қайғылы ойда отырған Иисус Христос бейнелен ген. Көптеген замандастар үшін полот но тұспалдау тәрізді есептелді: Христос бейнесіадамгершілікерлік,адамдар үшін өзін құрбандыққа шалуға дайын дық символының бейнесі. Крамской ауыр таңдау жасаған және қайғылы шешімді сезгенбетырдыбейнелегісікелді. 1873 ж. Ясная Полянада, Лев Никола евич Толстойдың жекежайында Крам ской П.М. Третьяков галареясы үшін оның портретімен жұмыс жасады. Ға жап ұқсастық – осы жұмыстың жетістік терінің бірі. Онда жазушының тұлғалық маңызды ерекшеліктері оқылады: тарең ашық ақыл, ерік, бірқалыпты сенімділік. Крамскойдың тағы бір атақты карти наларының бірі — «Белгісіз» (1883). Тері жамылған және мақпалдағы жас әйел тәкаппар жүзімен Невский даңғылымен серуендеуге арналған коляскамен жүріп келеді.Алайдакейіпкердіңжүзінен асқақтықты ғана емес, сонымен қатар дра маға ұласқан қайғыны да көруге болады. Крамской 1870 — 1880ші жылдар да көркем сурет өмірінде өте маңызды рөл атқарды: ол академиялық қағида лардыңқаншалықтыескіргендіктерін сезген суретшілерді біріктіруге көмек тесті, нақты өмірді бейнелейтін, жаңа өнердің қажет екендігін өз сөздерінде айтты, мақалаларда және хаттарда жазды. Николай Николаевич Ге (1831 — 1894) танымал тарихи көркем суретші, пор третші және пейзажшы. Ол Суретшілер академиясында оқыды (1850 — 1857). Ге «Құпия кеш» (1863) полотносын жазды. Суретші көптеген бұрынғы ше берлер жүгінген сюжетті таңдады. Алай да қасында отырған он екі оқушының бірінің Оны сатып кететіндігін болжаған Иисус кешкі астың орнына, Ге Христо спен Иуданың ажырасу сәтін бейнеледі. Үзік қозғалыспен плащын тастай оты рып, Иуда Оқытушыдан кетеді. Керне улі шиеленісті кенет жарық бөліп көр сетеді. Еденде тұрған шам Иуданың күңгірт сұлбасымен жабылған. Апостол дар мүсіндеріне төменнен жарық беріл ген және алып көлеңкелер қабырғаға түскен; таң қалған Петр орнынан тұрды, жатқан Христос ашуланды. Картина ны Ресей таңқаларлықпен қабылдады. Георысөнерінежүгіндіжәне көшпелілердіңалғашқыкөрмесінде «Петр І Петергофта ханзада Алексей Пе тровичті тергеу үстінде» картинасын (1871) көрсетті. Үстелдің бір жағында қарапайым киімде, париксіз, биік етік те Петр отыр; оның назары баласына бағытталған, ашуға толы. Екінші жағын да – ханзада отыр, бозарған, үйлесімсіз, назары төмен салбыраған. Петр кейпінде энергия мен күш көрсетілген, Алексей мүсінінде – жасқаншақтық және жігер сіздік бейнеленген. Суретші психологи ялық және тарихи сенімділікке, дәлдік ке және қарапайымдылыққа талпынды. Аяқталмаған «Голгофа» (1893) карти насының ортасында — Христос және екі қарақшы тұр. Құдай ұлы амалсыздықтан көзін жауып, басын артқа жіберді. Оның сол жағында қолы байланған, көзі қорқы ныштан бақырайған, жартылай ашық аузымен, тәубесіне келмеген қарақшы тұр. Оң жағында қайғылы теріс айналған, өкінген қарақшы. Полотнодағы барлық мүсіндер қозғалыссыз. Кең жақпалармен Христостың қызғылт және өкінген қа рақшының күңгіртсары киімі, Голгоф тың ақ тегіс шыңы, көк көлеңке жазылған. Өмірінің соңына дейін Гені үміт шабыттандырды, онда өнердің көме гіменадамәлемдітүзетеалады. Көшпелісуретшілершығар машылығындапейзажайтарлықтай орыналды,оларлиризмніңжәне жылылықтың енуімен орыс табиғаты ның әр түрлі бұрыштарын бейнеледі. АлексейКондратьевичСав расов (1830—1897) — орыс реалистік пейзаждарыныңатабабаларының бірі, көркем суреттің жаңа әсемдігін, оныңжаңамүмкіндіктерінашушы. Көшпелілердің алғашқы көрмесін де Саврасов оған бірден танымалдылық әкелген — «Құзғын қарғалар ұшып кел ді» (1871) шығармасын ұсынды. Өнерта нушы И.В. Долгополов осы картина қа лай дыбысталатындығын естуге, көктем әуенін ұғынуға болатындығы туралы жазды: тамшы дыбысы, ағындардағы су дың сылдыры, қайың бұтақтарының ды бысы, құзғын қарғалардың қарқылы, көк темгі жел ызыңы және қоңырау сыңғыры. Полотно бозғылкөкшіл, көгілдір реңк терде сәнді валерлер реңкімен шешілген. Күн шуағы қарға күрделі сұркөгілдір көлеңке шашады. Кенеп сурет өнері көп қабатты. Жақпалардың түрлітүсті мозаи касы жарықтарда эмаль тығыздыққа жет кізілді. Ұстамды түс гаммасы бірқалып ты жарық қуанышты көңілкүй береді. Суретші картинаның зергерлік бөл шектеріне сүйенеді. Пейзаж шегіне дейін орналастырылған. Құзғын қарғалар өз ұя ларын еңбекпен жасай отырып, қарқыл дайды, ағаш үйдің тұрбасынан түтін шығады, қар үстінде іздер көрінеді. Бар лық кенеп жасырын ішкі қозғалысқа толы. Қайыңдар қарға көлеңке түсіреді, оның жалаңаш бұтақтары әрең қозғалады, күң гірт ала қарда бейнелер дірілдейді, бұлт тар асықпай көшіп барады. Саврасов осы картинамен натурамен орындалған этюд тар бойынша шеберханада жұмыс істеді. «Сүрлеу» полотносында (1873) Сав расов алысқа кетіп бара жатқан, жаң бырдан кейін шайылып кеткен сүрлеу жолды бейнеледі. Ағаштардың күңгірт сұлбалары бұлтты аспанның жарығы аясында көрінеді. Жол жиегіндегі жа сыл шөп аралшықтары картинаны то лықтырып тұр. Кең аспан, найзағай жарқылы, бұлт арасынан көрінген күн, ылғал мен жарыққа тойған жер, алаңдар, ағаштар – мұның барлығы суретші үшін таза поэзия көзі болды. Тіпті жолдағы саз бен шалшықтар қымбат көркем су рет материясына айналды. Көркем су рет батылдығы пленэрлік шешіммен шарттасқан. «Сүрлеу» орыс пейзаж көр кем суретінің жаңа көкжиегін ашады. Саврасовтыңшығармашылығының соңғы кезеңдеріндегі үздіқ шығармаларға «Қарабидай», «Оттепель», «Түн», «Көктем. Баулар» және т.б. картиналары жатады. Иван Иванович Шишкин (1832— 1898) — көрнекті пейзажшы, орыс табиға тының әншісі. Суреттің дәлдігі, асқан дәл көркем сурет және монументалды композицияларға әуестік басқа сурет шілер арасында оны бөліп көрсетеді. Мәскеу көркем сурет, мүсін және сәу лет училищесінде, кейін Петербургте гі суретшілер академиясында оқыды. Шишкиннің көптеген суреттері мен этюдтері ботаникалық атласқа сұранып тұрғандай. Ерекшелікке құмартқан ро мантизм өкілдерінен ерекшелігі Шиш кин орыс табиғатын типті орындар деп атауға болатындығы шабыттандыратын дығында: бұл кеңістік кеңдігі, биік көгіл дір аспан, алтын алаң, алып қарағайлар. «Қарағай орманы. Вятск губерни ясындағы діңгекті орман» картинасы Шишкинге нағыз атақ әкелді, 1872 ж. су ретшілерді мадақтау қоғамы көрмесінде алғаш сыйақы алды. Орыс өнерінде алғаш рет суретші орман жұрынын емес және алыстағы орманға көріністі емес, зеңгір сабақтармен тоғайдың ұлылығын көрсет ті. Шеберлер жиі фотосуретші деп атады. Деректі дәлдікпен, поэтикалық дірілсіз ол ландшафтың ұсақ бөлшектерін беру ге тырысты. Оның картиналарында бір түрлі өсімдікті екінші түрімен шатасты рмайсың. Танымдықнатуралистік бастау туған табиғатты танытумен үйлеседі. Өкінішке орай, Шишкин плэнердің жарық көлеңке шегінде қалып қойды, реңк мәселесі оны толғандырған жоқ, бұл оның шығармашылық ауқымын шектеді. Шишкин өз шығармаларын әр түр лі орындарда көрінген бірнеше сарын дардың негізінде жазды. «Қарабидай» картинасында (1878) ол ерекше биік масақтарды және егістік ортасында тұрған алып қарағайды бейнеледі (цв. вкл. қараңыз). Бұл орыс табиғатының батырлық қуаты мен байлығы бейнесі. жүктеу/скачать 1,53 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|