Сұрақ 2. Фосфор (фосфор), Р – табиғатта таза түрінде болмайды , кальций фосфаты - Сa3(PO4)2, апатиттер мен фосфориттердің негізгі құрамдас бөлігі фосфор қосылыстарынан үлкен маңызға ие. Фосфор жануарлар организмінің құрамына кіреді - кальций фосфаты - сүйек тінінің негізі, фосфор қан мен лимфада әртүрлі қосылыстар түрінде болады. Фосфор жануарлар мен өсімдіктердің тіршілігі үшін өте маңызды.
Ең маңыздысы - ақ және қызыл фосфор.
Ақ фосфор - жұмсақ, сарымсақ иісі бар, тұрақсыз, жанғыш, өте улы.
Қызыл фосфор - қою қызыл түсті қатты ұнтақ. Улы емес, химиялық белсенді емес, жанғыш емес.
Әртүрлі техникалық атаулары бар күрделі құрамды фосфорорганикалық қосылыстардың көп мөлшері. Олар жай деп аталады – ФОС.Олар медицинада, ветеринарияда және ауыл шаруашылығында және өнеркәсіпте кеңінен қолданылады.
Фосфорорганикалыққосылыстар(ФОС) - фосфор қышқылының (фосфорлық, пирофосфорлық, фосфорлы, фосфондық, фосфиндік, тио және дитиофосфорлық,тиофосфорлы) күкірттік немесе азоттық туындылары. Олар инсектицидті, акарицидті және фумигантты әсер етеді.
Мал шаруашылығы мен өсімдік шаруашылығында ФОС-тың жанаса және жүйелі түрде әсер ететін 25-тен аса түрлері бар, олар бөлінеді:
1.жәндіктер мен кенелердің олармен байланыста болған кезде тез өлуіне әкелетін жанаспалы әсер ететін препараттар,
2. жапырақтары мен тамыр жүйесі арқылы сіңетін және өсімдіктердің өздеріне зиянды әсер етпестен 2 айға дейін соратын және кеміретін жәндіктер үшін улы болып табылатын өсімдік шырындарымен бірге ұзақ уақыт айналатын жүйелі әсер ететін препараттар.
ФОҚ-дың жанаса әсер ететін препараттары: хлорофос, ДДВФ, метафос, дифос, этафос, циодрин, карбофос, диазинон, дурсбан, үшхлорлыметафос.
Жүйелі түрде әсер ететін препараттары: гардона, селекрон, токутион, фозалон, бутифос. Жанаса-жүйелік әсер ететін препараттарға: антио, фосфапид, фталофос және гетерофос.
Жануарлардың ФОСпен улануы жасыл өсімдіктерді жанаспалы әсер ететін препараттармен өңдегеннен кейін 6 күннен ерте немесе жүйелі әсер ететін препараттармен өңдегеннен кейін 6 аптадан ерте тамақтандырғанда, яғни белгіленген күту мерзімдері жол берілмейтін қысқартылғанда, сондай-ақ жануарларды паразитке қарсы өңдеу және үй-жайларды дезинсекциялау қағидалары бұзылғанда пайда болуы мүмкін. Балықтар мен суда жүзетін құстардың улануы, әдетте, су объектілері көрсетілген пестицидтермен ластанған кезде, аралар гүлдену кезеңінде бал өсімдіктерін өңдегеннен кейін пайда болады.