Дәріс №4 Ядролық физиканың эксперименттік әдістері 1.Сцинтилляциялық есептегіштер.Сцинтиллятордың классификациясы.
2.Сцинтилляция механизмі.Магниттік өрістегі фотоэлектронды көбейткіш.
3.Амплитудалық ажыратымдылық.Уақыттық ажыратылымдылық.
Сцинтилляциялық есептегіш - әсері бөлшек сцинтилляторға түскен кезде пайда болатын жарық жаркылын электрондық тіркеуге негізделген зарядталған бөлшектер детекторы.
Сцинтилляциялық есептегіш - бұл сцинтиллятор (фосфор) мен фотомультипликатор түтігінің (ФМТ) тіркесімі. Есептегіштің жиынтығында ФМТ импульстарын күшейтуді және тіркеуді қамтамасыз ететін ФМТ және радиотехникалық жабдықтың қорек көзі бар. Кейде фосфордың фотомультипликатормен тіркесімі арнайы оптикалық жүйе (жарық бағыттағышы) арқылы жасалады.
Сцинтилляциялық есептегіштің жұмыс істеу принципі келесідей:Сцинтилляторға кіретін зарядталған бөлшек оның молекулаларының иондануы мен қозуын тудырады, олар өте қысқа уақыттан кейін (10-6 – 10-9 с) тұрақты күйге өтіп, фотондар шығарады. Жарқыл (сцинтилляция) бар. Кейбір фотондар фототүсіргіштің фотокатодына соғылып, одан фотоэлектрондарды шығарады. Соңғысы, ФМТ-ға түсірілген кернеудің әсерінен электрон мультипликаторының бірінші электродына (динодына) бағытталған және бағытталған. Әрі қарай, екінші ретті электрондардың эмиссиясының нәтижесінде электрондар саны қар көшкіні сияқты көбейеді, ал ФМТ шығысында кернеу импульсі пайда болады, содан кейін ол радиоаппаратурамен күшейтіліп жазылады.
Шығу импульсінің амплитудасы мен ұзақтығы сцинтиллятордың да, ФМТ-ның да қасиеттерімен анықталады.
Фосфор ретінде мыналар қолданылады:
-органикалық кристалдар,
- сұйық органикалық сцинтилляторлар,
қатты пластикалық сцинтилляторлар,
- газ сцинтилляторлары.
Сцинтилляторлардың негізгі сипаттамаларына мыналар жатады: жарық шығару, сәулеленудің спектрлік құрамы және сцинтилляциялардың ұзақтығы.
Зарядталған бөлшек сцинтиллятордан өткенде, онда сол немесе басқа энергиясы бар фотондардың белгілі бір саны пайда болады. Бұл фотондардың бір бөлігі сцинтиллятордың өзіне сіңеді, ал олардың орнына энергиясы сәл төмен фотондар шығарылады. Реабсорбция процестерінің нәтижесінде спектрі берілген сцинтилляторға тән фотондар шығады.