Дәріс энергетикалық қондырғылар. Іштен жанатын қозғалтқыштар (ІЖҚ)
Қозғалтқыштардың механизмдері мен жүйелері
жүктеу/скачать 1,12 Mb.
|
| 3.2 Қозғалтқыштардың механизмдері мен жүйелері
Автомобильдерде қолданылатын дизельді қозғалтқыштар мынандай механизмдер мен жүйелерден құралады: қосиінді-бұлғақты және газ тарату механизмдері, қоректендіретін, майлайтын, суытатын жүйелер және оталдыратын қондырғы. Қосиінді-бұлғақты механизм ілгері-кейінді бағыттағы түзу сызықты қозгалысты айналмалы қозгалысқа түрлендіру қызметін атқарады. Бұл маханизм сақиналы мойынтіректерден, мойынтіректері бар бұлғақ пен оның саусағынан, тірек мойынтіректері бар иінді біліктен, бір блокқа біріктірілген цилиндрлер блогынан, цилиндрдің үстін жауып тұратын цилиндрлер бастиегінен және тегершіктен кұралған. Цилиндр ішінде қымтағыш және май сыдырғыш сақиналары бар піспек ілгері-кейінді бағытта қозғалыс жасайды, ал цилиндрдің басында газ тарату механизмі орналасқан. Сол арқылы цилиндрдің піспекпен шектелген көлемі сыртқы ауамен қатынас жасайды. Піспек саусақ арқылы бұлғақтың жоғары басымен козғалмалы етіп жалғасады, ал бұлғақтың төменгі басы иінді біліктің иінті мойнына сырғанау мойынтірегі арқылы бекітіледі. Сондықтан, бұлғақ саусақ және иін бойында қозғала алады және ол жұмыс кезінде күрделі қозғалыс жасайды. Оның жоғарғы басы піспекпен бірге ілгері-кейінді бағытта, ал төменгі басы иінді білікпен бірге айналмалы қозғалысқа келеді. Иінді білік цилиндрлер блогына тірек мойынтіректері арқылы бекітілген және оның артқы басына ернемек арқылы тегершік орнатылады. Жұмыс кезінде иінді білік айналмалы қозғалысқа келеді де, өзінің иіндері арқылы бұлғақпен жалғасқан піспекті жоғары-төмен қозғайды. Оның иіндеріне түсетін күш өзгеріп отырады. Яғни жанған газ қысымы піспек арқылы иінді білікке берілген кезде күш көбейеді, ал газды цилиндрден шығарған кезде азаяды. Сонымен, иінді білік түсетін күшке байланысты әр түрлі үдеумен қозғалады. Үдеуі айнымалы осы қозғалысты тұрақтандыру үшін тегершік қолданылады. Қосиінді-бұлғақты механизмнің бөлшектерін қозғалатын және козғалмайтын бөлшектер деп екі топқа жаткызуға болады. Қозғалмайтын бөлшектерге цилиндр, ал қозғалатын бөлшектерге піспек, бұлғақ және иінді білік топтарының бөлшектері жатады. Сонымен қозғалтқыштардың қосиінді-бұлғақты механизмдері мынандай бөлшектер тобынан құралады: цилиндрлер - тобы, піспек тобы, бұлғақ тобы және иінді білік тобы. Цилиндрлер тобы – піспектің әрі-бері козғалысы кезінде бағыттаушы қызметімен коса, оның ішінде процесстер жүру үшін кажетті көлем жасап тұрады. Піспек тобының бөлшектері цилиндр мен аралыктағы козғалуға қажетті болатын саңылауды неғұрлым тығыз бітеп, цилиндр ішінде жүретін процестерге байланысты газ қысымын қабылдау кызметтерін атқарады. Бұлғақ тобының бөлшектері піспек пен иінді білікті жалгастырып, піспекте пайда болған газ қысымының күшін иінді білікке жеткізеді, ал керек болғанда иінді біліктегі күшті піспекке жеткізеді. Сөйтіп, піспектің түзу сызықты қозғалысын, иінді біліктің айналмалы козғалысына ауыстыру кызметін атқарады. Иінді-білік тобы бұлғақтан келген күштің әсерінен өзі айналмалы қозғалысқа келеді де, сырттағы трансмиссия аркылы жүргізетін дөңгелектерді айналдырады. Қозғалтқыштың жұмыс тактысына байланысты цилиндрді ашып немесе жауып отыру кызметін газ тарату механизмі атқарады. Газ тарату механизмі клапандардан, жұдырықты біліктен және қозғалтқыш механизмінен құралады. Жұдырықты білік жұмыс кезінде иінді білік арқылы қозғалыс алады да айналып тұрады. Оның бойындағы жұдырыкшалар, өзімен жанасып тұрған итергішті ілгері-кейінді қозғалыска келтіреді. Ондай қозғалысты қозғалткыш механизмі клапандарға жеткізеді. Қозғалтқыш механизмі итергіштен, штангадан, күйентеден кұралады. Күйенте ортасы оське бекітілген екі иіннен тұрады. Күйенте иіндерінің бір жағы штангаға, екінші жағы клапанға тіреледі. Жұдырықша итергіш арқылы штанганы жоғары қозғаған кезде күйентенің екінші басы клапанды төмен басып оны ашады. Ал жұдырықша итергіштен өтіп кеткеннен кейін клапан серіппесі барлық механизмді алғашқы қалпына қайтарады. Газ тарату механизмі, қосиінді-бұлғақты механизмнің жұмысына сәйкес, цилиндр ішінде жүретін процесстерді баскарады. Сору барысы кезінде цилиндр ішіне жану қоспасын (карбюраторлы) немесе ауаны (дизельде) кіргізеді. Ол үшін сору клапанын ашады. Қысу, жану, ұлғаю процесстері кезінде цилиндр ішін сыртпен қатыстырмай, жауып ұстап тұрады, ал шығару барысы кезінде, шығару клапанын ашып, жанган газды сыртқа шығарып жібереді. Осы аталған қызметтерді атқару үшін газ тарату механизмі негізгі екі топтан түрады. Олар клапандар тобы мен оларға козғалыс беретін жетек тобы. Ал осы бөлшектер тобының орналасуына байланысты газ тарату механизмі бірнеше түрге бөлінеді. Олар көбінесе клапандардың орналасуына байланысты, жоғарғы және жандық газ тарту механизмдері болып бөлінеді. жүктеу/скачать 1,12 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|