№11  дәріс  Білім беру ұйымдарында ғылыми зерттеулерді ақпараттандыру әдістері

• библиография құрастыру - зерттелетiн мәселемен байланыста жұмыс iстеу 
үшiн тартып алған тiзiмдердiң құрастыру көзі; 
• мазмұндама жасаулар - негiзгi жұмыстың қысылған мазмұндамасы; 
• конспект жасаулар - жүргiзу негiзгі ойлар және жұмыстың жағдайларының 
ерекшелейтін толық жазулардан тұрады; 
• аннотация - кiтаптар немесе мақалаларға берілетін қысқаша анықтама; 
• дәйектеме келтiрулер – әдеби деректердің сөзбе-сөз жазуы, нақты немесе 
цифрлық мәлiметтер. 
MS Word-тың мәтiндiк редакторы көмегiмен барлық жоғарыда көрсетiлген 
операциялар автоматтандыруға болады. 
3. электрондық сөздiктердiң (Abby Lingvo 7.0.) қолдануымен (PROMT XT ) 
мәтiндердiң автоматты аудармасы.
4. мәлiметтiң сақтау және жинақталулары.
Ұстаз-зерттеушi ұстаз CD-, DVD - дисктер, сыртқы магниттi дискте 
жинақтағыш, Flashлар - дисктер арқылы үлкен массивті сақтап, жұмыс істей алады. 
5. зерттеу процессiн жоспарлау үшiн. 
Microsoft Outlook басқару жүйесі зерттеуге қатысы бар кездесулер, 
конференция немесе жұмыстық жазбалар туралы ақпаратты сақтап және дер кезінде 
оны бере алады. 
6.Білікті мамандармен әңгіме құру 
Қажетті облыстағы жетекшi мамандарымен хат жазыссып, олардың жаңа 
табыстары туралы бiлу керек. Ол үшiн олардың жариялауларымен таныстырып, хат 
алысу үшiн жұмыс орыны және мекен-жайын бiлу керек. Қолданылатын осы кезеңде 
ақпараттық технологиялар: интернет (The Bat), пошталық клиенттер ғаламдық желi!), 
электрондық почта, интернеттiң iздестiру жүйесi. 
Екiншi кезең - айғақтардың теориялық түсiнуiн кезең: 
• әдiстемені таңдау - бастапқы тұжырымдама, тiрек теориялық идеялар, 
жағдайлар; 
• зерттеудiң болжамының құрастыруы; 
• зерттеудiң әдiстерiн таңдау және зерттеу әдiстемесін өңдеу. 
үшiншi кезең - тәжiрибе-эксперименталдi жұмыс: 
• дәлелденетін зерттеудiң болжамын құрастыру - теориялық конструкция; 
• ұйым және айта алатын тәжiрибенiң өткiзу; 
• ұйым және дәлдейтiн тәжiрибенi өткiзу; 
• зерттеудiң болжамын тексеру; 
• ұйым және (бақылау ) қалыптастыратын тәжiрибенi өткiзу; 
• зерттеудiң болжамының ақырғы тексеру; 
• зерттеудiң нәтижесінің тұжырымы. 
Зерттеудің осы кезеңінде қолданылады: 

эмпирикалық әдiстер: педагогикалық тәжiрибе; бақылау; өздiгiнен бақылау; 
әңгiме; интервью; 

социологиялық әдiстер: сауал-сұрақ жүргiзу, социометрия, тестеу, 
сарапшылық баға;

математикалық әдiстер: тiркеу, ранг беру, шәкiлдеу, реттелу, пiшiндеу, 
диагностика, болжау 
Қорытындылаушы кезеңде педагогикалық консилиум ұйымдасады; зерттеу, 
жалпылау және жаппай және алдынғы педагогикалық тәжiрибенiң таралуы.
Ақпараттық технологиялар зат туралы мәлiметтiң бекiту және алынған 
мәліметті қорыту ушин зерттеу жұмыстарының осы кезеңде қолданылады. 
Педагогикалық 
зерттеулердің 
мәлiметтерін 
бекiтудiң 
тәжiрибе-
эксперименталдi кезеңiнде әдетінше жұмыс күнделiгiнiң формасы, бақылаулар, 
фотосуреттер, кино және құжаттар, (әңгiмелердiң жазулары, интервью және тағы 
басқалар) фонограммалардың хаттамалары iске асады. Компьютердiң дамытудың 
арқасында мультимедия технологиялары зерттеулер туралы тек қана мәтiндiк емес, 
сонымен қатар график түрiнде және дыбыстық ақпаратты жиын және сақтау бүгiнде 
жүзеге асыра алады. Ол үшiн өңдеу және графиканың көшiрмесi және дыбыс үшiн 
цифрларға фото және видеокамералар, микрофондар, сонымен бiрге тиiстi 
программалық құралдарды қолданылады: 
- (Microsoft Media Player ) әмбебап ойнатқыш; 
- (WinAmp, Apollo) аудио ойнатқыштар; 
- (WinDVD, zplayer) видео ойнатқыштар; 
- (ACD See, PhotoShop, CorelDraw,) суреттердiң көруi үшiн бағдарламалар; 
- схемалар, сызбалар, (Visio ) графиктердiң жасауы үшiн бағдарлама тағы 

басқалар. 
Мәтiндiк, дыбыстық және график түрiнде мәлiметтiң бекiтулерiнен басқа бүгiн 
эмпирикалық мәлiметтердiң жию процессiнде компьютер қолданылуы әбден мүмкiн. 
Көп жағдайда, ол сауал-сұрақ жүргiзу және тестеудi өткiзуде қолданады. Бүгінгі таңда 
компьютер және Internet сауалнама жүргiзу кең етек алды. Ол педагогикалық 
зерттеулердiң деңгейiн жоғарылатып, бiр немесе әртүрлi аудандардағы бiлiмнiң бiр 
немесе бiрнеше мекемелерiнiң респонденттерiнiң санын көбiрек қамтып, деректердi 
өңдеу бойынша еңбек шығындарын біршама азайтуға едәуiр мүмкiндiк бередi. 
Сауалнаманы немесе тесттiң варианттарын ресiмдеу үшін - HTMLның қалыбы 
ыңғайлы болып отыр. Мысалы, қолданушы сауалнаманың формасына салған 
мәлiметке өзіне үйреншiктi әдiс Internet Explorer таныс браузерді қолдануға рұқсат 
алады. Сауалнама немесе тест серверде де, интернетте де өздерiнің мектеп компьютер 
сыныбында немесе жеке компьютерде енгізіле алады. 
Сауалнама нәтежесі немесе тестеудiң нәтижелерiн беру үшiн компьютердегі 
орналастырылған пошталық бағдарлама активизацияланады. Сауалнаманың 
нәтижелерiн алатын мүдделi тұлғаның электрондық мекенжайына хат автоматты 
түрде формалданады. Бағдарлама сауалнаманың нәтижесі бар мәтiндiк файлды арнайы 
форматта құрастырып автоматты түрде дайындап Internetке белсендi қосылуы 
жағдайында электрондық пошталық адреске жіберілуі орындалады.
Сауалнама жүргiзу барысында, тестлеу, ранг беру, тiркеу, социометрия, 
интервью, әңгiме, бақылаулар және педагогикалық тәжiрибе жүргізу барысындағы
алынған сандық мәлiметтерді өңдеу үшiн қолданбалы статистикалық пакеттердің 
программаларын (Statistica, Stadia, SPSS, SyStat) қолдана отырып математикалық 
әдiстер жиi қолданылады. 
Сонымен бiрге Microsoft Excelдiң кестелiк редакторымен статистикалық 
деректердi өңдеу үшiн қолданудың мүмкiндiгiн атап өту керек. Редактор электрон 
кестесiдегi осы зерттеулерi басып, формуланы құрып, мәлiметтердi iрiктеп, сүзiп, 
топтап, кестенiң парағындағы тез есептеулерді "функциялар ұстасын" пайдалана 
отырып жүргізе аламыз. Егер Microsoft Excelге мәлiметтері талдау пакетіне қосылып 
турса, онда кестелiк мәлiметтермен статистикалық операциялар жүргізуге болады. 
Microsoft Excelдiң кестелiк редакторының диаграммалық кiрiстiрiлген ұстасы 
көмегiмен, статистикалық деректердi өңдеуге, құрастыруға мүмкiндік беретін 
зерттеудің басқа кезеңдерінде әр түрлi графикалар және гистограммалар құруға 
мүмкіндік бередi. 
Педагогикалық зерттеудің деректерін өңдеу мен жинауда, бүгінгі таңда, 
компьютерді алмастыру мүмкін емес. Ол тiркеу бойынша зерттеушiнiң жұмысын 
недәуiр мөлшерде жеңiлдетедi, бақылаудың тәжiрибе барысында әңгімелесу, 
интервьюде алған мәлiметтерiнiң үлкен көлемдерiн сақтауға, iрiктеуге үлкен көмек 
болады. Бұл зерттеушiлерге уақытты үнемдеп, қателер есептеулерде құтылып және 
эксперименталдi жұмыстың бiр бөлiгiнен нақты және сенiмдi қорытындыларын 
жасауға мүмкiндiк бередi. 
Төртiншi кезең - педагогикалық зерттеудiң нәтижелерiнiң талдау және 
ресiмдеуi: 
• қорытынды шешімдер және практикалық ұсыныстарының дәлелдеуi; 
• ғылыми баяндама, бап, оқу-әдiстемелiк оқу құралдары, монография, кiтап; 
• зерттеудiң тақырыбы бойынша плакат, диафильмдер, кинофильмдер, 
презентация. 
Педагогикалық зерттеу нәтижелерiнiң диссертация түрiндегi ресiмдеуi 
кезеңінде, сонымен бiрге зерттеудiң тақырыбы бойынша ғылыми баяндамалар, баптар, 
оқу-әдiстемелiк оқу құралдары, монографиялар, кiтаптар, плакаттардың әзiрлеуi үшiн 
ақпараттық технологияларды белсенді қолдануы керек. Ол үшін бұрын аталған 
Microsoft Wordтiң мәтiндiк редакторы және Microsoft Excelдiң кестелiк редакторлары 
қолданыла алады. График түрiнде суреттердiң өңдеуi және плакаттардың жасауы үшiн 
Microsoft PhotoShop, Corel PHOTO-PAINTтiң түрiнiң бағдарламаларына келедi, Visio 
тағы басқалар. 
Бесiншi кезең - зерттеу нәтижелердi насихаттау және енгiзу: 
• кафедралар, кеңестер, семинарлар, ғылыми-практикалық конференциялар, 
симпозиумдар және тағы басқаларда сөз сөйлеулер; 
• жаппай педагогикалық мәлiмет құралдарындағы жариялаулар 
• интернетке жариялаулар. 
Кафедра, жиналыс, семинарлар, ғылыми-тәжірибелік конференциялар, 
симпозимумдерде ақпараттық технологияларды графикалык және мәтіндік ақпарттық 

презентациялар, иллюстарциялық баяндамалр түрінде қолдануға болады. Бұл 
жағдайда Microsoft Power Point презентация немесе іскерлік графикаларын колдануға 
болады. Материалды көрсету кезінде мультимедиялық проектор немесе үлкен 
габаритті ЖК- или ЭЛТ- монитор қолданылады. Microsoft Publisher программа 
көмегімен конференцияға өатысушыларға: брошюралар, бюлетендер, ақпараттық 
парақшалар, т.б. әр түрлі иллюстративті және үлестірмелі материалдарды дайындауға 
және шығаруға болады.
Сонымен бірге, бүгіні күні Web- парақ құрып, Front Page, Flash MX, Dream 
Weaver пакеттерінің көмегімен Internet-ке макала мен монографияларды жариялауға 
болады. Қазіргі таңда Internet педагогикалық зерттеудің нәтжелері мен зеттелу барысы 
туралы материалдарды қызығушы қауымға жетізудің жаңа жолы болды.
Ақпараттық 
технологиялар 
телевидения, 
компютерлік 
бағдарламмада 
оқитындарға, ойынға, интерактивті саяхат, энциклопедия және т.б. үшін әлеуметтік 
жарнама роликтарын, тәлім-тәрбие киноларын, мултьфилмдер жасауға көмектеседі.
Қорытындылай келе, қазіргі кездегі ешбір педагогикалық зерттеулерді 
ұйымдастыру мен өткізу ақпараттық техналогиялардың көмегінсіз болмайды. 
Болашақта ақпаратты өңдеуде және табиги емес ақыл-ой жасауда компьютердің 
мүмкіндіктерінің ұлғайуына байланысты, сонымен бірге жаңа бағдарламамен 
қамтамасыз етуде компьютер копсалалы құрал ретінде ғана емес теориялық және 
тәжірибелік жұмыста белсенді қолдануға болады. Бұрындары математикалық өңдеу 
мен анализге келмейтін құбылыстарды құрастыру мен сипаттауға дейін; зерттеу барсы 
бойынша өздігінен болжам жасап және ұсыныстар енгізетін, гипотезалар жасауы
дамуы мүмкін.

жүктеу/скачать 1,07 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: