Дәріс тезистері 1-дәріс. Атомның ядролық моделі

орындалады, мұндағы 
Z
Я
е
және 
A
Я
−
сәйкесінше аналық ядроның заряды мен
массалық саны;
Z
i
е
және
A
i
−
радиоактивті ыдыраудың нәтижесінде алынған
бөлшектің заряды мен массалық саны.
Берілген аналық ядродан әр түрлі типті радиоактивті ыдыраудың
нәтижесінде қандай ядро пайда болатынын тағайындауға мүмкіндік беретін
 
ығысу
ережесі
осы заңдардың салдары болып табылады:
Z
A
Х
→
Z
−
2
A
−
4
Y
+
2
4
He
α-ыдырау үшін
Z
A
Х
→
Z
+
1
A
Y
+
−
1
0
e
β
−
-ыдырау үшін
Z
A
Х
→
Z
−
1
A
Y
+
+
1
0
e
β
+
-ыдырау үшін
мұндағы
Z
A
Х
−
аналық (материнское) ядро,
Y
−
төлдік (дочернее) ядроның
символы,
2
4
He
−
гелий ядросы (α-бөлшек),
−
1
0
e
−
электронның символдық
белгіленуі,
+
1
0
e
−
поэитронның символдық белгіленуі (тыныштық массасы
электрондікіндей, спині 1/2, электр заряды оң 
+
e
бөлшектер)
Радиоактивті ыдыраудың нәтижесінде пайда болған ядролар радиоактивті
боып келеді. Бұл тұрақты элементтен аяқталатын
радиоактивті түрленулер
тізбегінің
немесе
қатарының
туындауына әкеледі. Осындай тізбекті түзетін
элементтердің жиынтығын радиоактивті ядролардың топтамасы деп атайды.
Радиоактивті ядролар
уран элементтерінің топтамасы
(
92
238
U
)
,
торий
элементтерінің топтамасы
(
90
232
Th
)
,
актиний элементтерінің топтамасы
(
89
235
Ас
)
деп аталатын
үш радиоактивті топтама
түзеді. Олар α- және β-
ыдыраулардан кейін қорғасынның
82
206
Рb
,
82
208
Рb
және
82
207
Рb
тұрақты
изотоптарында аяқталады. Радиоактивті топтамалардың төртіншісі
нептуний
элементтерінің топтамасы
, ол жасанды түрде алынған
93
237
Np
нептуний
трансурандық элементтен басталып 
83
209
Bi
висмутта аяқталады.
10-дәріс.
α-ыдырау. α-бөлшектердің спектрі. α-ыдырау периодының α-
бөлшектердің энергиясына тәуелділігі. α-ыдырау нәтижелерінен
ядроның өлшемін анықтау. β-ыдырау. β-ыдыраудың түрлері.
Электрондардың энергетикалық спектрлері. Рұхсат етілген және тиым
салынған β-ауысулар. Ядролардың γ-сәулесін шығаруы. Электрлік және
магниттік ауысулар. Ядролық изомерия. γ –кванттардың ішкі
конверсиясы. Ядролық γ-резонанс.
10.1. Альфа-ыдырау
Негізінен α-ыдырау ауыр ядроларға 
(
А
>
200
, Z
>
82
)
тән. α-ыдырау ығысу
ережесіне бағынады, мысалы,
92
238
U
уран изотопының ыдырауы нәтижесінде
90
234
Th
торий элементі түзіледі:
32

92
238
U
→
90
234
Th
+
2
4
He
.
Заманауи көзқарастарға сәйкес α-бөлшектер
екі протон мен екі
нейтронның бірігуі
салдарынан ауыр ядроның ішінде түзіледі. Осылай түзілген
бөлшек жеке протондарға қарағанда ядрода қалған протоннан күштірек тебіледі.
Бір уақытта α-бөлшек жеке нуклондарға қарағанда ядродағы нуклондарға аздау
ядролық тартылу ұшырайды.
Ыдырау кезіндегі ұшып шыққан α-бөлшектердің энергиясы
өте жоғары
–
1,4
÷
2
⋅
10
7
м/c
, бұл
4
÷
8,8 МэВ
энергияға сәйкес келеді. Резерфорд
тәжірибелері көрсеткендей, тіпті мұндай жылдамдығы бар α-бөлшектер де ядроға
ядролық күштердің әсері басталатын
арақашықтыққа жақындай алмайды
және
ядрода α-бөлшектің шашырауы тек кулондық әсерлесумен түсіндіріледі. Сонымен,
мынадай қорытынды жасауға болады,

жүктеу/скачать 5,99 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: