Дәрістік сабақтарға дайындалуға арналған тапсырмалар Тақырып Бір жасушалы патша тармағы (Monocytozoa), немесе

Дәрістік сабақтарға дайындалуға арналған тапсырмалар

Тақырып   1.  Бір   жасушалы   патша   тармағы   (Monocytozoa),   немесе

Қарапайымдылар  (Protozoa). Жалпы сипаттама және жүйелігі.

Protozoa класс тармағының белгілері. Жасуша деңгейінің сипаттамасы. Бір 

жасушалы ағзаның құрлымының ерекшілігі. «Тіршілік циклінің» ұғымы. 

Қарапайымдылардың көбею түрлері. Protozoa жүйелігі.

Тақырып 2. Саркомастигофора типі (Sarcomastigophora).

Тип   сипаттамасы.   Саркодовые   (Sarcodina)   класы.   Талшықтылар   класы

(Mastigophora), немесе  талшықтылар  (Flagellata). Өсімдік талшықтылар  класс тармағы

(Phytomastigina). Жануар талшықтылар класс тармағы (Zoomastigina).  

Тақырып 3. Инфузория типі (Infuzoria), немесе Кірпікшелілер (Ciliophora).

Типтің   жалпы   сипаттамасы.   Кірпікшелі   инфузория   (Ciliata).   Тіршілік   әрекеті,

құрылысы,   көбеюі   және   қозғалу   жолдары.   Сорғыштар   инфузория   классы   (Suctoria).

Тіршілік әрекеті және көбею түрлері.  

Тақырып 4. Ішекқуыстылар типі (Coelenterata).

Типтің   сипаттамасы.   Ішекұуыстылар   денесінің   жалпы   көрінісі.   Гидра   классы

(Hydrozoa),   Гидра   отряды   (Hydridae),   лептолид   отряды   (Leptolida).   Спифоид   медуза

классы (Scyphozoa). Маржан полиптер классы (Anthozoa). 

Тақырып 5. Жалпақ құрттар типі (Plathelmintes).

Жалпақ   құрттардың   сипаттамасы   және   жалпы   құрлысы.   Кірпікшелі   құрттар

классы (Turbellaria). Сорғыштар классы (Trematoda). Таспа құрттар классы (Cestoidea).

Негізгі өкілдері, ішкі және сыртқы құрылысы, тіршілік циклі. 

Тақырып 6. Жұмыр құрттар типі (Nemathelmintes).

Типтің сипаттамасы. Нағыз жұмыр құрттар классы (Nematoda).. Сыртқы құрлысы.

Ішкі   құрлысы:   тері-бұлшық   ет   қапшығы,   ас   қорыту   жүйесі,   зәр   шығару   және   жүйке

жүйесі, сезім мүшелері, жыныс жүйесі. Даму және көбеюі.  

Тақырып 7. Буылтық құрттар типі (Annelida).

Типтің   жалпы   сипаттамасы.   Белдеусіздер   тип   тармағы   (Aclitellata).   Көп

қылтандылар классы (Polycheta). Белдеулілер тип тармағы (Clitellata). Аз қылтандылар

классы (Oligochaeta). 

Тақырып 8.

Буынаяқтылар типі  (Arthropoda).

Типтің   сипаттамасы.   Желбезек   тынысалушылар   класс   тармағы   (Branchiata).

Шаянтәрізділер   классы   (Crustacea).   Трахейные   тип   тармағы   (Tracheata).   Жәндіктер

классы   (Insecta).   Хелицеровые   тип   тармағы     (Chelicerata).   Өрмекшітәрізділер   классы

(Arachnida).

Тақырып 9. Былқылдақденелілер типі (Mollusca).

Типтің   жалпы   сипаттамасы.   Брюхоногие   классы   (Gastropoda).   Класс

Пластинчатожаберные, немесе Двустворчатые классы (Lamellibranchia, немесе Bivalvia).

Басаяқтылар классы (Cephalopoda). 

Тақырып 10. Желілер типі (Сhordata).

Желілер   жануарларының   ерекшілігі.   Бас   сүйексіз   класс   тармағы   (Acrania).

Басжелілер классы (Cephalochordata). Ішкі және сыртқы құрылысы. Омыртқалылар тип

тармағы (Vertebrata), немесе Бассүйекті (Craniata). Омыртқалы жануарлар сипаттамасы

және жүйесі.  

Тақырып 11. Балықтар класс тармағы (Pisces).

Класс тармағының сипаттамасы. Шеміршекті балықтар классы. (Hondrichthyes).

Пластинчатожаберные   класс   тармағы   (Elasmobranchii).   Сүйекті   балықтар   классы

(Osteichthyes). Ішкі және сыртқы құрылысы: ас қорыту жүйесі, зәр шығару және жүйке

жүйесі, сезім мүшелері, жыныс жүйесі. Дамуы және көбеюі.  

Тақырып 12. Қосмекенділер немесе Амфибия классы  (Amphibia).

Жер бетіндегі омыртқалылар класс тармағы. (Tetrapoda). Қосмекенділердің жалпы

сипаттамасы. Дене жабындысы, қаңқа, бұлшық ет, ас қорыту, тыныс алу, қанайналым,

жүйке, зәр шығару жүйелері. Зәр шығару, дамуы және көбеюі.    

Тақырып 13. Бауырменжорғалаушылар немесе Рептилии классы  (Reptilia).

Бауырменжорғалаушыларға   жалпы   сипаттама.   Дене   жабындысы,   қаңқасы,

бұлшықет жүйесі, асқорыту, тыныс алу, қанайналым, жүйке, зәр шығару жүйелері. Зәр

шығару, дамуы және көбеюі.   

Тақырып 14. Құстар клласы (Aves).

Құстар классына жалпы сипаттама. Дене жабындысы, қаңқасы, бұлшықет жүйесі,

ас қорыту, тыныс алу, қанайналым, жүйке, зәр шығару жүйелері. Зәр шығару, дамуы және

көбеюі.  

Тақырып 15. Сүтқоректілер классы (Mammalia).

Класстың   жалпы   сипаттамасы.   Сүтқоректілердің   анатомиясы:   тері   қабаты,

эпидермис және дерма туындылары, сүтқоректілердің бездері; қаңқа – краниальды және

посткраниальды;   ас   қорыту   жүйесі,   тыныс   алу   жүйесі,   қанайналым   жүйесі,   жыныс

жүйесі. Сүтқоректілердің жүйке жүйесі.  

Т әжірибелік сабақтардың мазмұны

1.  Бір   жасушалы   патша   тармағы   (Monocytozoa),   немесе     Қарапайымдылар

(Protozoa). Жалпы сипаттама және жүйелігі.

Саркомастигофора типі (Sarcomastigophora).

Инфузория типі (Infuzoria), немесе Кірпікшелілер (Ciliophora).

Ішекқуыстылар типі (Coelenterata).

2. Жалпақ құрттар типі (Plathelmintes).

Жұмыр құрттар типі (Nemathelmintes).

Буылтық құрттар типі (Annelida).

Буынаяқтылар типі  (Arthropoda).

Былқылдақденелілер типі (Mollusca).

3.  Хордалылар   типі   (Сhordata).   Сүйексіздер   тип   тармағы   (Acrania).

Омыртқалылар тип тармағы (Vertebrata), немесе  басқаңқалылар (Craniata).

Балықтар класс тармағы (Pisces).

Қосмекенділер немесе Амфибия классы  (Amphibia).

Бауырменжорғалаушылар немесе Рептилии классы  (Reptilia).

4. Құстар классы (Aves).

Сүтқоректілер классы (Mammalia).

Зертханалық сабақтың мазмұны

1. Зоологиялық объекілермен жұмыс жасау. 

Омыртқасыздар   зоологиясы   сабақтарында   пайдалынатын

техникалық   құжаттар-   микроскоптар,   кодоскоптар,   ұлғайтқыш

шынылар және т.б.

Әдебиет: [1-12].

2 Саркомастигофора типі (Sarcomastigophora).

Саркодовые   классы   (Sarcodina).   Жалғанаяқтылар   класс   тармағы

(Rhizopoda).   Амеба  отряды   (Amoebina).   Өкілі  Амеба   протей   –  Amoeba

proteus.

Талшықтылар   классы   (Mastigophora).   Өсімдік   тектес   талшықтылар

(Phytomastigina). Евглена отряды (Euglenoidae). Өкілі жасыл евглена   -

Euglena viridis. 

Әдебиет: [1-12].

3.  Инфузория   типі  (Infuzoria),   немесе   кірпікшелілер

(Ciliophora).

Кірпікшелі   инфузория   классы   (Ciliata).   Хименостоматы   отряды

(Hymenostomata). Өкілі кебікше – Paramecium caudatum. 

Әдебиет: [1-12].

4. Ішекқуыстылар типі (Coelenterata).

Гидрозоид классы (Hydrozoa). Гидроидты класс тармағы (Hydroidea). Гидра 

отряды (Hydra). Өкілі Жіпшелі гидра – Hydra oligactis. Лептолид отряды – Leptolida. 

Өкілі Обелия – Obelia geniculata.

Әдебиет: [1-12].

5. Жалпақ құрттар типі (Plathelmintes).

Кірпікшелі құрттар классы (Turbellaria). Үш тармақты ішекті турбеллялиялар 

отряды (Tricladida).Өкілі ақ сұлама – Dendrocoelum lacteum. Сорғыштар классы 

(Trematoda). Дигенетикалық сорғыштар класс тармағы немесе қосезулер (Digenea). Өкілі Ланцет тәрізді 

сорғыш – Dicrocoelium dendriticum. Таспа құрттар классы (Cestoda). Солитерлер отряды (Cyclophyllidea).

Өкілі сиыр цепені – Taeniarhynchus saginatus. 

Әдебиет: [1-12].

6. Жұмыр құрттар типі (Nemathelmintes).

Нағыз жұмыр құрттар классы (Nematoda). Өкілі шошқа аскаридасы – Ascaris suum.

Өкілі острица – Enterobius vermicularis. 

Әдебиет: [1-12].

7. Буылтық құрттар типі (Annelida).

Белдеусіздер тип тармағы (Aclitellata). Көп қылтанды классы (Polychaeta). Класс

тармағы  Бродячие  (Errantia). Өкілі Нереис –  Nereis pelagica. Белдеулілер тип тармағы

(Clitellata). Көп қылтанды классы (Oligochaeta). Өкілі жауын құрты – Lumbricus terrestris.

Әдебиет: [1-12].

8. Буынаяқтылар типі (Arthropoda).

Желбезек тынысалушылар типтармағы (Branchiata). Класс Шаянтәрізділер класс тармағы 

(Crustacea). Жоғары шаян класс тармағы (Malacostraca). Он аяқты отряды (Decapoda). Өкілі өзен шаяны 

– Astacus sp. Өрмекші тәізділер классы (Arachnida). Өрмекші отряды (Aranei). Өкілі крестовик өрмекші –

Arancus diadematus. Жәндіктер классы (Insecta). Қатты қанаттылар отряды немесе қоңыздар (Coleoptera).

Өкілі Май қоңызы – Melolontha sp. 

Әдебиет: [1-12].

9. Былқылдақденелілер типі (Mollusca).

Бақалшақтылар тип тармағы (Conchifera). Бауыраяқтылар классы (Gastropoda). Өкпелілер класс 

тармағы (Pulmonata). Отряд Стебельчатоглазые (Stylommatophora). Өкілі жүзім ұлуы – Helix pomatia. 

Әдебиет: [1-12].

10. Желілер типі (Сhordata).

Бас сүексіз тип тармағы  (Acrania). Басты желілер классы (Cephalochordata). Өкілі

Ланцетник –  Branchiostoma  lanceolatum. Омырқалылар тип тармағы (Vertebrata),  немесе

Бастылар (Craniata). Жақ сүексіздер класс тармағы (Agnatha). Шеңберауыздылар классы

(Cyclostomata). Өкілі Минога. 

Әдебиет: [1-12].

11. Балықтар класс тармағы (Pisces).

Шеміршекті балықтар классы (Hondrichthyes). Пластинка желбезек класс тармағы

(Elasmobranchii). Өкілі Акула. Сүйекті балықтар классы (Osteichthyes). Өкілі Карась және

Судак.

Әдебиет: [1-12].

12. Қосмекенділер классы, немесе Амфибии (Amphibia).

Жер   бетіндегі   омыртқалылар   класс   тармағы   (Tetrapoda).   Қосмекенділер   немесе

Амфибии   классы   (Amphibia).   Құйрықты   амфибии   отряды   (Urodela,   немесе   Caudata).

Аяқсыз отрядые (Apoda). Құйрықсыз отряды (Anura). Өкілі көл бақасы – Rana ridibunda. 

Литература: [3, стр. 61-86].

13. Бауырменжорғалаушылар классы, немесе Рептилии (Reptilia).

Тасбақа   класс   тармағы   (Chelonia).   Архозавр   класс   тармағы   (Archosauria).

Қолтырауындар   отряды   (Crocodilia).   Лепидозавр   класс   тармағы   (Lepidosauria).

Қабыршақтылар отряды (Squamata). Кесіртке отряд тармағы (Sauria). Жыландар отряд

тармағы (Serpentes). 

Әдебиет: [1-12].

14. Құстар классы (Aves).

Жүзушілер отряд тармағы (Impennes). Пингвин тәрізділер отряды (Spheniciformes).

Түйк   құс   тәрізділер   отряды   (Struthioniformes).   Тауықты   тәрізді   отряды   (Galliformes).

Сұңқар   тәрізді   отряды   (Falconiformes).   Үкі   тәрізділер   отряды   (Strigiformes).   Торғай

тәрізділер отряды (Passeriformes). 

Әдебиет: [1-12].

15. Сүт қоректілер классы (Mammalia).

Жәндік жегіш отряды (Insectivora). Кемірушілер отряды (Rodentia). Жыртқыштар

отряды (Carnivora). Ескекаяқтылар отряды (Pinnipedia). Кит тәрізділер отряды (Cetacea).

Ет   тұмсықтылар   отряды   (Proboscidea).   Тұяқтылар   отряды   (Perissodactyla).   Жұптұяқты

отряды (Artiodactyla). Приматтар отряды (Primates). 

Әдебиет: [1-12].

Өздік жұмыс тақырыптары

1. Зоология пәнінің қысқаша тарихы 

Ежелгі   грек   дәуіріндегі   зоологиясының   алғашқы   кезеңдерінде   дамуының

сипттамасы.   Микроскоптың   ашылуы   және   жануарларды   зерттеуде   маңызы.   Жіктеу

негізін қалаушысы ретінде К.Линнейдің жұмыстары. Зоологияның қазіргі даму кезенінің

сипаттамасы.

.

Әдебиет: [2,3,4].

2. Зоология дамуындағы жасуша теориясының ролі. 

Жасуша   туралы   түсінік.   Ядроның   ашылуы.   Жасуша   теориясының   негізін

қалаушылар.   Жасуша   теориясының   негізгі   қағидалары.   Зоологияның   дамуындағы

жасушаның ролі. 

Әдебиет: [1,4,6].

3. Споралылар типі (Sporozoa).

Споралылар   типінің   жіктелуі   және   негізгі   сипаттамасы.   Грегарина   классы

(Gregarinina). Грегарина өкілі – Gregarina sp. Кокцидиитәрізділер классы (Coccidiomorfa).

Кокцидии отряды (Coccidia). Эймерия өкілі – Eimeria magna. Қанды споралылар отряды

(Haemosporidia). Плазмодий маляриясы отряды – Plasmodium vivax. 

Әдебиет: [2,4,5].,

4. Маржан полиптер классы.

Маржан   полиптер   классына  (Anthozoa)   сипаттама.  Сегізсәулелі   маржан   класс

тармағы  (Octorallia).   Алты   сәулелі   маржан   отряды  (Hexacorallia).  Тіршілік   әрекеті.

Құрылыс ерекшеліктері, дамуы мен көбеюі. 

Әдебиет: [2,4,5].

5. Паразитизм.

«Паразитизм» терминнің маңызы және ұғымы. Паразитизм түрлері. «Паразит –

ие» типінің қарым-қатынасы. Парзиттердің тіршілік циклі.

Әдебиет: [10,11].

6. Сүліктер классы (Hirudinea).

Сүліктер   классының   смпаттамасы  (Hirudinea).   Сыртқы   және   ішкі   құрылысы.

Қореқтену және тіршілік әрекетінің ерекшіліктері. Медицинадағы сүліктердің ролі. 

Әдебиет: [2,3,4,5].

7. Кенелер отряды (Acari).

Кенелер   отрядының   жалпы   сипаттамасы.   Отрядтың   негізгі   өкілдері.

Құрылысының   ерекшіліктері:   сыртқы   және   ауыз   қуысының   құрылысы.   Кенелердің

тіршілік ету әрекеті және тасымалдайтын аурулар. 

Әдебиет: [1,2,5,11].

8. Егістік, бақшалар, бақтар зиянкстері. Олардың таралу саны, экологиясы.

Олармен күрес шара. 

Жәндіктер арасындағы  егістік, бақшалар, бақтар  зиянкестердің негізгі өкілдері.

Олардың таралу саны және экологиялық ерекшеліктері. Олармен күрес шаралары. 

Әдебиет: [9,12].

9. Әртүрлі биотоптарда былқылдақденелілердің таралуы және саны. 

Әртүрлі биотоптардағы екіжақтаулы былқылдақденелілердің таралуы және саны.

Олардың   өндірістік   маңызы.   Басаяқты   былқылдақденелілер   (сегізаяқ,   каракатица,

кальмар) 

Әдебиет

: [3,4,6,7].

10. Өндірістік балықтар. Балықтардың шаруашылық маңызы. 

Адамға   керекті   шаруашылық   маңызы   бар   балытар   туралы   ақпарат   дайындау.

Негізгі өндірістік балықтар түрлері: құрылысының ерекшілігі, мекен ету ортасы, таралуы

және саны.

Әдебиет: [3,4,6,7].

11. Қазақстандағы құйрықты және құйрықсыз қосмекенділер. 

Қазақстанда   мекендейтін   қосмекенділердің   негізгі   өкілдері.   Биотоптың   бөлінуі

түрлері және таралуы. Көбею және даму ерекшіліктері.

Әдебиет: [8,12].

12. Қазақстандағы жыландар, тасбақалар және кесірткелер. 

Қазақстанда   мекендейтін   бауырменжорғалаушылардың   негізгі   өкілдері.

Биотоптың бөліну түрлері және таралуы. Коөбею және даму ерекшіліктері. 

Әдебиет: [8,12].

13.   Құстардың   дамуы   және   көбеюі.   Түрлерге   байланысты   ұясының

құрылысы, жұмыртқасы және жұмыртқасының сыртқы қабығы. 

Әртүрлі құстардың дамуы және көбею ерекшіліктері туралы ақпарат дайындау.

Ұяның   құрылысы   және   балапандарды   басып   шығару   ерекшіліктері.   Жұмыртқаның

сыртқы қабығының жеке ерекшіліктерін ксету. 

Әдебиет: [8,12].

14. Тіршілік ортасына байланысты сүтқоректілердің көп түрлілігі. 

Қоршаған ортамен байланысы бойынша сүтқоректілердің топтары: жердегі, жер

аты, ағаш, ұшатын және су сүтқорктілер. 

Әдебиет: [8,12].

15. Адам өміріндегі сүтқоректілердің маңызы. 

Сүтқоректілердің шаруашылық маңызы. Ауылшаруашылық жануарлары. Негізгі

топтары. Ауылшаруашылық жануарлардың етті және сүтті тұқымдардың түрлері. 

Әдебиет: [8,12].

Әдебиет

Негізгі:

1.Дәуітпаева К.А. Омыртқасыздар зоологиясы. 2 томдық.Алматы-96

2.Догель В.А. Зоология беспозвоночных. Изд. 7-е. М. : Высшая школа, 

1981

3.Зеликман А.Л. Практикум по зоологии беспозвоночных . Изд. 2-е. М.:

Высшая школа, 1969.

4.Натали   В.Ф.   Зоология   беспозвоночных.   Изд.   3-е.   М.:   Просвещение,

1975.

5.Фролова   Е.Н.,   Щербина   Т.Б.,   Михина   Т.К.   Практикум   по   зоологии

беспозвоночных. Изд. 3-е. М.: Высшая школа, 1985.

6.Шарова И.П. Зоология беспозвоночных М.: Владис, 1999.

Қосымша:

7. Беклемишев В.Н. Основы сравнительной анатомии беспозвоночных.

Изд.   3-е.,   перераб.   и   доп.   М.:   Наука,   1964.   Т   1,Проморфология.   Т   2,

Органология.

8. Бей-Биенко Г.Я. Общая анатомия. Изд-3-е, доп. М.: Высшая школа,

1980. 

9. Воронцов А.Н. Лесная энтомология. Изд-2-е, доп. М.: Высшая школа,

1967.

10. Гинецинская   Т.А.,   Добровольский   А.А.   Частная   паразитология:

Паразитические   простейшие   и   плоские   черви.   Под.   ред.   И.И.

Полянского. М. Высшая школа, 1978. Т.2. 

11. Догель В. А., Полянский Ю.И., Хейсин Б.М. Общая протозоология.

М.; Л.: Изд-во АН СССР, 1962.

12. Жизнь   животных/   Под   ред.   Л.   А.   Зенкевича.   М.:   Просвещение,

1968. Т.1,2; 1969. Т.3.