Өмір тіршілігі қауіпсіздігі бөлімі

76

 

 

  q

с

 – терезенің 1м

2

 кіретін жылу. 

 

Бір  қабатты  терезе  мен  яғни  қапсырмалы  және  қабатты  терезелерге 

К=0,6 деген түзету коэффициенті енгізіледі.Онда қыс кезінде күн радиациясы 

кіретін жылу нөлге тең. 

Q

4 

– жарық көзінен бөлінетін жылу: 

                                          

 

  Q

4 

=φ.N

жар                                                   

      (6.6) 

        Q

4

=0,8·45,38=36,3 кВт 

 

Цехтағы  жарықтың қуаты, N

жар

 =24,92 кВт. Цехқа  түсетін артық жылу:  

Жазда: Q

арт.ж

 = Q

1

+Q

2

+Q

3

+Q

4 

=84+1600+24192+36,3=25912,3 кВт 

Қыста:  Q

арт.ж 

= Q

1

+Q

2

+Q

3

+Q

4 

=84+1600+0+36,3=1720,3 кВт 

Толық  жылуды  кеміту  үшін  цехқа  енгізілетін  ауаның  мөлшері 

төмендегідей өрнекпен анықталады: 

                     

                     

ч

м

у

t

t

C

Q

L

бо л

к

бол

T

/

,

)

(

3





                        (6.7) 

 

мұнда Q – мекемедегі артық жылу, кВ; 

С –  құрғақ ауадағы жылудың көлемі, С=0,278 кДж (кг-°К); 

t

бөл

 – бөлінетін ауаның температурасы, °С; 

t

к

 – кіретін ауаның температурасы,°С ; 

у

бөл

  –  температурадағы  тәуелді  анықталатын  бөлінген  ауаның 

тығыздығы (кг/м

3

). 

Цехтың температурасын 22°С деп қабылдаймыз. 

Жаз мезгілінде сыртқы ауаның температурасы 20°С тең деп аламыз, ал 

қыс мезгілінде -15°С анықтама бойынша берілетін ауаның тығыздығы 1,185 

кг/м

3

 және 1,205 кг/м

3

 құрайды. 

Артық жылуды кеміту ушін цехқа қажет ауаның мөлшері: 

 

саг

м

T

L

/

3

39329

185

,

1

)

20

22

(

278

,

0

25912,3











 

саг

м

T

L

/

3

2

,

190

205

,

1

))

15

(

22

(

278

,

0

 

1720,3













 

 

Ауаның алмасу мерзімі төмендей өрнекпен анықталады 

                                                            

V

L

K

T

/



, сағ                                         (6.8) 

 

мұнда, V – мекеме көлемі, м

2

. 

Цехтың  ұзындығы 112 м, ені 26,6 м, биіктігі 6 м болғандықтан, цехтың  

көлемі: V=112∙26,6∙6=17875,2 м

3

 

Жазда:  

К

л

=39329/17875,2=2,2 сағ 

Қыста:  

К

л

=190,2/17875,2=0,01сағ 

Вентиляцияны  есептегенде  кондиционерлер  санын  мына  формуламен 

анықталады: 

                                                        n = L

Т

 /L

q

, дана                                            (6.9) 

77

 

 

мұнда, L

q

 –кондиционердің өнімділігі. 

СР 30 үшін, вентиляцияны қамтамасыз ету шартынан: 

n = 39329/3520=11,2≈ 12 дана. 

 

Вентиляция 

мен 

кондиционерлеуді 

17875,2 

м

3

 

есептелінген 

кондиционерді қолданамыз. Қажетті саны – 12 дана. 

DELONGHI (Италия) фирмасының қабырғалы СР сериясының 230/1/50 

кондиционерін таңдадым. 

 

6.1 – кесте. СР сериялы 230/1/50 кондиционерінің техникалық сипаттамалары 

Модель 

CP10 

CP20 

CP30 

CDP2 

Электрк қорегі, В/ф/Гц 

230/1/50 

230/1/50 

230/1/50 

230/1/50 

Салқындату өнімділігі, Вт 

2068 

2345 

3520 

2x2350 

Тұтынатын тогы, A 

3,5 

3,9 

5,7 

7,8 

Ылғалды шығаруы (max), л/сағ 

1,1 

1,3 

1,8 

2x1,3 

Жылыту өнімділігі, Вт 

2230 

2465 

3550 

2x2465 

 

 

6.2.  Өрт  қауіпсіздігін  қамтамасыз  ету.  Автоматты  өрт  сөндіру 

жүйесін есептеу 

 

6.2.1 Өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету 

 

Өрт  дегеніміз  –  бұл  адамның  өмірі  мен  денсаулығына,  қоғам  мен 

мемлекетке  зиянын  тигізетін,  қоршаған  ортаға  үлкен  материалдық  зақым 

келтіретін,  қоршаған  ортадағы  заттардың  бақылаусыз  жануы.  Өрт  үлкен 

материалдық шығын әкеледі және кейбір жағдайларда адам өліміне де әкеледі. 

Сондықтан  өрттен  қорғау  қоғамның  әрбір  мүшесінің  маңызды  міндеттерінің 

бірі  болып  саналады.  Ең  күрделі,  зиян  тигізетін  өрттер  өртке  қауіпті 

объектілерде  және  басқа  да  зақымдау  факторлары  (жарылыс,  улы  заттардың 

жиналуы  т.б.)  бар  объектілерде  болады.   Сонымен  бірге,  адамдардың  көп 

шоғырланған  жерлерде  де  өрт  шығу  қаупі  бар.  Өрт  салдарлары  зақымдау 

факторларының әрекеттеріне байланысты болады. Оларға жататындар: 

-   жанған затқа оттың тікелей әсері; 

-   сәулелер  есебінен  жоғары  температуралы  заттар  мен  объектілерге 

қашықтықтық әсері; 

-   жану зонасында иісті газбен улану; 

-   жану кезіндегі токсинді өнімдерден улану; 

-   құрылыстардың  конструктивті  бөліктерінің  бұзылып  құлауынан 

адамдардың жарақат алуы немесе қаза болуы. 

Өндірістегі  өрттердің  негізгі  себептеріне  құрал-жабдықтардың 

технологиялық  жұмыс  тәртібінің  бұзылуы,  электр  жабдықтарының 

ақаулылығы,  жабдықтардың  жөндеу  жұмыстарына  нашар  дайындылығы, 

әртүрлі материалдардың өздігінен жануы және т.б. жатады. 

 

78

 

 

Өрттен  қорғанудың  мақсаты  —  өрттердің  алдын  алу  үшін  ең  тиімді, 

экономикалық жағынан пайдалы, техникалық  жағынан дәлелденген тәсілдер 

мен  құралдарды  іздестіру  және  өрт  сөндірудің  техникалық  құралдары  мен 

күштерді тиімді пайдалана отырып, өртті аз шығынмен тоқтату. 

Өрт қауіпсіздігі – бұл өрт болу мүмкіндігін болдырмау және оның пайда 

болған кезінде адамдарға, құрылыс және материалдық құндылықтарға өрттің 

қауіпті  факторларының  жағымсыз  әсерлерін  жою  үшін  қажетті  шараларды 

қолдану  болып  саналады.  Өрт  қауіпсіздігі  өрттің  алдын  алу  шаралары  мен 

және  белсенді  өрт  қорғанысымен  қамтамасыз  етіледі.  Өрттің  алдын  алу 

шараларын мыналар кіреді: 

-   құрылыстық-жобалау; 

-   техникалық; 

-   ұйымдастырушылық; 

-   өрт сөндіру тәсілдері мен құралдары. 

Құрылыстық-жобалау  шаралары ғимараттар  мен  құрылыстардың  отқа 

төзімділігімен  анықталады  (конструкция  материалдары  жанғыш,  қиын 

жанатын,  жанбайтын  болып  бөлінеді).   Отқа  төзімділік  шегі  дегеніміз  –  бұл 

оттың  әсерінен  құрылыс  конструкцияларының  бірінші  сызат  пайда  болғанға 

дейінгі шыдайтын уақыт  интервалы.  Барлық  құрылыс  конструкциялары  отқа 

төзімділік шегі бойынша 8 деңгейге бөлінеді. Ғимараттардың отқа төзімділік 

деңгейіне  байланысты  өрт  кезінде  эвакуациялау  үшін  шығатын  жерлерге 

дейінгі қашықтықтар белгіленеді. 

Техникалық шараларына мыналар кіреді: 

-   өмірге  қажетті  жүйелерді  (жылу,  жарықтандыру,  вентиляция  т.б.) 

орнатқан кездерде өрт қауіпсіздігі нормаларын сақтау; 

-   құрал-жабдықтар  жұмысының  тәртібі  мен  технологиялық  процестер 

парамертлерін сақтау; 

-   әртүрлі қорғану жүйелерін пайдалану. 

Ұйымдастырушылық  шаралар құрамына  өрт  қауіпсіздігі  бойынша  оқу 

өткізу, өрт қауіпсіздігі шараларының сақталуын тексеру кіреді. 

Өрт сөндірудің келесі тәсілдері қарастырылады: 

1.      ыстық  жанғыш затты тотықтырғыштан бөлектеу; 

2.      ауадағы оттегі концентрациясын азайту; 

3.      ыстық 

жанғыш 

заттың 

температурасын 

оталдыру 

температурасынан төмендету. 

Өрт  сөндіру  заттары  ретінде  су,  құм,  көпіршіктер,  ұнтақтар,  өрт 

тудырмайтын газ тәріздес заттар, инертті газдар, булар қолданылады. 

Өрт сөндіру құралдары 2-ге бөлінеді: 

-   қол  көмегімен  жұмыс  істейтін  құралдар  (құм  салынған  жәшіктер, 

асбест  жабындары,  өртке  қарсы  құрал-саймандары  бар  тақталар;  химиялық 

көпіршікті  от  сөндіргіштер;  ұнтақты  отсөндіргіштер;  көміроттекті 

отсөндіргіштер; хладонды отсөндіргіштер; құрама отсөндіргіштер); 

79

 

 

-   өртке  қарсы  жүйелер  (сумен  жабдықтау  жүйелері;  көпіршікті 

генераторлар; автоматты сигнал беру құралдарын қолдану арқылы автоматты 

өрт сөндіру жүйелері). 

Кез  келген  объектілерді  эксплуатациялауды  (туристік  фирмаларды, 

қонақ  үйлерді,  демалыс  базаларын)  бекітілген  нормативті  құжаттар 

талаптарына  сай  қатаң  түрде  жүзеге  асыру  қажет.  Барлық  қоғамдық  және 

өндірістік ғимараттарда нақты көрсетілген кедергісіз тез шығуға кепіл беретін 

апатты  жағдайларда  шығатын  жерлер  болуы  тиіс.  Есіктер  іш  жағынан 

ашылуы керек. Бұл жерлерде кедергі келтіретін бөгде заттар мен отқа жанғын 

материалдар болмауы керек. Бұдан басқа да құтқару жолдары қарастырылуы 

жөн (мысалы, сыртқа шығатын сатылар мен шатырға шығатын жерлер). Өрт 

кезінде ешқашан лифтті қолдануға болмайды. 

Құрал-сайман  зауыты  өртке  қауіпті  Д  категориясына  жатады  (А  – 

жарылу қауіпі бар; Б,В - өрт және жарылу қауіпі бар; Г,Д- өрт қауіпі бар). Әр 

цехта өрт сөндіру үшін ОУ-5-2 дана және ОХП-10-1 дана өрт сөндіргіші ПУ-

мен  қамтамасыз  етіледі.  Сумен  қамтамасыз  ету  ішкі  су  өткізгіштен  іске 

қосылады.  Өрттің  пайда  болуы  жағдайында  адамдардың  тез  және  қауіпсіз 

болуы  үшін  ғимараттарда  екі  шығыс  болады.  Ғимараттарда  жұмыскерлер 

эвакуациясының  жоспары  кіру  кезінде  орналасқан  және  әр  қабаттарында 

баспалдақты  алаңдары  бар.  Ғимараттарда  өрттік  сигнализация  жүргізілген. 

Зауыт  цехтарындағы  негізгі  өндірістік  зиянды  заттар:  дәнекерлеу  аэрозолі, 

марганец  оксиды  қышқылдары,  фторды  сутегі  және  де  басқа  да  кейбір 

қосылыстар. 

 

 

6.2.2 Автоматты өрт сөндіру жүйесін есептеу 

 

Автоматты  өрт  сөндіру  жүйесі  екі  түрлі  қондырғы  арқылы  іске 

асырылады:  дренчерлік  және  спринклерлік  автоматты  өрт  сөндіру 

қондырғылары.  Мен  өз  цехыма  спринкерлік  автоматты  өрт  сөндіру 

қондырғысын орнатамын. 

Спринклерлі  өрт  сөндіру  жүйесі  тым  үлкен  емес  бөлмелердегі  өртті 

сөндіру  қажет  болғанда  қолданылады.  Бұл  толығымен  автоматтандырылған 

құрылғы  және  де  адамның  басқаруын  қажет  етпейді.  Ол  бірінші  басындағы 

жеңіл  балқымалы  қондырмасы  іске  асып,  өрт  пайда  болған  ауданға 

өртсөндіргіш  қоспа  шашылу  арқылы  жұмыс  істейді.  Өртсөндіргіш  қоспа 

ретінде негізінде су қолданылады. 

Ғимараттың өлшемдері: ұзындығы 32 м,  ені 22 м  және биіктігі 10 м. 

6.2 кестеге сәйкес жинақтау бөлімінің ғимараты 6-шы топқа жатады деп 

алдым.  Себебі  онда  әсіресе  әр  түрлі  металдардан,  резинадан  жасалған 

бұйымдар  жинақталып,  қаптамаларына  салынады.  2  кестеге  сәйкес 

спринклерлі кондырғының параметрлерін анықтаймыз:  



 

Шашылу интенсивтігі 0,32 л/(с



м

2

)ден кіші емес; 



 

Бір спринклермен бақылай алатын максималды аудан, 9 м

2

; 

80

 

 



 

Судың шығын есептеуге керек аудан 180 м

2

; 



 

Қондырғының жұмыс ұзақтығы 60 мин; 



 

Шашыратқыштар арасындағы максималды қашықтық 3 м. 

 

6.2 кесте – Бөлмелердің өртке қауіптілігі деңгейі бойынша топтары 

Бөлмелер 

топтары 

Бөлмелердің өндіріс түріне, технологиялық жүйесіне байланысты сипаттары 

1 

Кітап  сақтау,  кітапхана,  цирк  бөлмелері;  фонд,  сурет  галереялары,  мұражайлар, 

концерт  және  киноконцерт  залдары;  ЭЕМ,  дүкендер,  басқару  ғимараттары,  қонақүй, 

ауруханалар  

2 

Ағаш, мата, трикотаж, табак, аяқ-киім, тері, жүн, целлюлоза қағаз шығару орындары; 

баспа  бөлмелері;  әк,  полиэтилен,  жасанды  және  пленкалы  материалдарды  шығару 

орындары;  техникалық  резина  пайдаланатын  өндірістер;  автокөліктерге  қызмет 

көрсету орындары; гараждар мен көлік тұрақтары;  

3 

Резино техникалық бұйымдарды өндіру орындары 

4.1 

Жанғыш  табиғи  және  синтетикалық  талшықтарды  шығару  орындары,  бояу  және 

кептіру камералары; бояудайындағыш, желімдайындағыш бөлмелер 

4.2 

Компрессор  станцияларының  машина  залдары,  регенерация,  гидридтеу,  экстракция 

станциялары  және  де  жанғыш  газдарды,  бензин,  спирт,  эфир  майларын  өңдеу 

бөлмелері 

5 

Жанбайтын  қаптамадағы  жанбайтын  материалдар  қоймалары.  Қиын  жанғыш 

материалдар қоймалары 

6 

Қатты жанғыш материалдар қоймалары, соның ішінде резина, РТИ, каучук 

7 

Лактар, бояулар қоймалары 

 

6.3 кесте – Автоматты өрт сөндіру қондырғысының есептік параметрлері 

Бөлме 

тобы 

Шашылу 

интенсивтігі,  л/с



м

2

,  

кем емес 

Бір спринклер-

мен бақылай 

алатын 

максималды 

аудан,  м

2 

Судың (көбіктің) 

шығын есептеуге 

керек аудан,  м

2 

Қондыр- 

ғының 

жұмыс 

ұзақтығы,  

мин 

Шашырат- 

қыштар 

арасындағы 

макс. 

қашықтық,  м 

сумен 

көбік 

1 

0,08 

– 

12 

120 

30 

4 

2 

0,12 

0,08 

12 

240 

60 

4 

3 

0,24 

0,12 

12 

240 

60 

4 

4.1 

0,30 

0,15 

12 

360 

60 

4 

4.2 

– 

0,17 

9 

360 

60 

3 

5 

– 

– 

9 

180 

60 

3 

6 

0,32 

– 

9 

180 

60 

3 

7 

– 

– 

9 

180 

– 

3 

 

Бір спринклермен бақыланатын аудан мен шашылу интенсивтігі арқылы 

спринклерге қажетті су шығынын анықтаймыз: 

 

 

 

 

 

,

спр

тр

I

Q

f





 л/с.   

 

 

(6.10) 

       

88

,

2

9

32

,

0







тр

Q

 л/с. 

 

Қажетті су шығынымен қамтамасыз ету үшін, шашыратқыштың алдына 

қажетті қысымды табамыз: 

 

 

 

 

2

тр

k

Q

Н















, м вод. ст.   

 

 

(6.11) 

 

81

 

 

мұнда    k  –  спринклердің  өндірістік  коэффициенті  (  шығыс  тесігінің 

диаметрі 12мм  шашыратқыш үшін k = 0,47  және диаметрі 15 мм шашыратқыш 

үшін  k = 0,77). 

Сонда,  қажетті  шашырыту  интенсивтілгін  алу  үшін  шығыс  тесігінің 

диаметрі 15 мм шашыратқыш үшін минималды қажетті қысым: 

 

 

 

     

74

,

3

77

,

0

88

,

2

2

















Н

 м вод. ст. 

ал шығыс тесігінің диаметрі 12 мм  шашыратқыш үшін: 

   

13

,

6

47

,

0

88

,

2

2

















Н

 м вод. ст. 

Жүйедегі спринклердің алдындағы минималды қысым: 



 

шығыс тесігінің диаметрі 12 мм  шашыратқыш үшін – 20 м вод. ст.; 



 

шығыс тесігінің диаметрі 15 мм  шашыратқыш үшін – 60 м вод. ст. болады 

Осыдан  маған  шығыс  тесігінің  диаметрі  12  мм    шашыратқыш  қолдану 

рационалды  түрде  дұрыс  болады.  Себебі  диаметрі  12  мм    шашыратқыштың 

есептік  қысыма  оның  минималды  мәніне  диаметрі  15  мм  шашыратқышқа 

қарағанда жақынырақ. 

Ғимаратқа қажетті жалпы спринкерлік қондырғылар санын анықтаймыз: 

 

 

 

 

     N

спр

=F

ғим

/f

спр

, дана   

            

(6.12) 

N

спр

=F

ғим

/f

спр

=32*22/9=78 дана 

 

Бір  қатарда  тесігінің  диаметрі  12  мм-ге  дейінгі    шашыратқыштың 

максимум  6  данасын  орнатуға  болады.  Бір  қатарда  6  шашыратқыш  орнатсақ, 

олардың  арасындағы  ара  қашықтық  4  м,  ал  шеткі  шашыратқыштардың  жарғы 

дейін қашықтығы 1 м-ден. 

Бөлмедегі  жалпы    қатар  санын  анықтаймыз.  Ол  үшін  жалпы  сприклерлі 

қондырғылар санын бір қатардағы спринклерлі қондырғылар санына бөлеміз. 

 

 

 

        N

қатар

= N

спр

 /n

спр.қатар

 ,қатар 

 

 

(6.13) 

         N

қатар

= N

спр

 /n

спр.қатар

=78/6=13 қатар 

 

Қатарлар арасындағы қашықтықты анықтаймыз: 

        Lряд=(Lздан-2*2) / (Nряд -1), м. 

 

(6.14) 

       Lряд=(32-2*2) / (13-1)=2,5 м. 

 

Қатарлар  арасындағы  қашықтық  –  2,5  м  және  шеткі  қондырғылардың 

жарға дейін қашықтығы – 1 м деп аламыз. 

Жалпы  ашылатын  спринклер  қондырғыларының    есептік  санын 

анықтаймыз: 

 

 

 

 

          

,

спр

расч

расч

F

S

f



 дана.  

 

 

(6.15) 

    

20

9

180







спр

расч

расч

F

S

f

 дана. 

 

82

 

 

 

 

6.1 сурет – Бөлмедегі спринклерлік қондырғылардың орналасу жобасы 

 

Бір  қатарға  6  дана  спринклер  қондырсақ,  жалпы  3  қатар  (20/6  =  3)  

ашылатынына сенімдіміз. 

жүктеу/скачать 5,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: