Дислалаия тіл кемістігі

дислалаия тіл кемістігі

Дислалия – сөйлеу тіліндегі дыбыстарының айтылуының дербес бұзылуы. Ол дыбыстарды алмастыру, дыбысты айтпай, тастап кету, бұрмалап айтумен белгіленеді. Граматикалық құрылысы және сөздік қоры жеткілікті деңгейде болады.

• Дислалия – сөйлеу тіліндегі дыбыстарының айтылуының дербес бұзылуы. Ол дыбыстарды алмастыру, дыбысты айтпай, тастап кету, бұрмалап айтумен белгіленеді. Граматикалық құрылысы және сөздік қоры жеткілікті деңгейде болады.
• Ф.Ф.Рау

Мектепке дейінгі және мектеп жасындағы балалардың сөйлеу тіліндегі жиі кездесетін дыбыстардың айтылуының бұзылуы. Сөздік қоры және граматикалық құрылысы қалыпты деңгейде.

• Мектепке дейінгі және мектеп жасындағы балалардың сөйлеу тіліндегі жиі кездесетін дыбыстардың айтылуының бұзылуы. Сөздік қоры және граматикалық құрылысы қалыпты деңгейде.

Дислалия даму тарихы

Дислалия
Механикалық
Функционалдық
Акустикалық – фонематикалық
Артикуляторлық - фонематикалық
Артикуляторлық - фонетикалық
Дислалия себептері:
Механикалық:
Тіл асты сіңірінің қысқалығы;
Тілдің тым үлкеннемесе тым кішкентай болуы;
Тіс қабысуының кемістіктері:
Прогнатия;
Прогения;
Ашық тіс қабысуы;
Тар және жоғары немесе жалпақ төмен орналасқан таңдай;
Еріннің жуандығы, төменгі еріннің салбырап, енжар болуы немесе үстіңгі еріннің қысқа және икемсіз болуы;

Функционалды:

• Функционалды:
• Баланың жанұяда сөйлеу тілін дұрыс тәрбиелемеу;
• Еліктеу негізінде;
• Екі не оданда көп тілді қатар қолдануы;
• Фонематикалық есту қабілетінің жетілмей дамуынан;
• Сөйлеу аппараты мүшелерінің енжар қимылдаулы;
• Педагогикалық қателер;
• Есту қабілетінің нашарлауынан;
• Ақыл – ой дамуының жетілмеуінен

Дислалия түрлері

Дыбыстардың айтылу ақаулығы:

Дыбыстың мүлдем айтылмауы
Дыбыстың бұрмалап айтылуы
Дыбысты басқа дыбыспен алмастыруы

Құрылысына қарай:

• Бұзылып айтылатын дыбыстарының саны төрттен аспаса – қарапайым дислалия;
• Төрттен көп болса – күрделі дислалия;
• Дыбыс айтылуының ақаулығы дыбыстардың бір ғана артекуляциялық тобын қамтыса – мономорфты;
• Екі не оданда көп артекуляциялық тобын қамтыса – полиморфты дислалия

Дыбыстардың тобына қарай:

• Сигматизм – ысқырық (с, с`, з, з`, ц) ызың (ш, ж, ч, щ) дыбыстардың айтылу кемшіліктері;
• Ротацизм – р, р` дыбыстарының айтылу кемшілігі;
• Ламбдацизм – л, л` дыбыстарының айтылу кемшіліктері;

Таңдай дыбыстарының айтылу кемшіліктері:

• Таңдай дыбыстарының айтылу кемшіліктері:
• Каппацизм – қ, к дыбыстарының;
• Гаммацизм – г, г` дыбыстарының;
• Хитизм – х, һ дыбыстарының;
• Йотацизм – й дыбысының;
• Үнді дауыссыздарының айтылуының бұзылуы:
• Б – п;
• Д – т;
• В- ф;
• З – с;
• Жұмсақ дауыссыздардың айтылу кемшіліктері:
• Д` - д
• П` – п
• Р` – р
• С` – с

Логопедиялық жұмыс мақсаты:

• Қоршаған ортадағы естілетін дыбыстарды тануға үйрету;
• Дауыстың биіктігін, күшін, тембрін ажырату, буындардың санын білуге үйрету;
• Сөздерді буынға бөлуге үйрету;
• Буындарды ажырату жұмыстарын жүргізу;
• Фонемаларлды ажырату жұмыстары;
• Сөздің буындық құрамын талдауға үйрету;

Логопедиялық жұмыс кезеңдері

• Дайындық кезең
• Дыбысты қою кезеңі
• Дыбысты дұрыс қою кезеңі
• Дыбысты дұрыс айтуға машықтандыру кезеңі
• Дыбысты ұқсасдыбыстардан азырату кезеңі

Г.Н.Төлебиеваның 2010 жылғы қазақ тілді қалыпты дамыған мектеп жасына дейінгі (жас) балалардың дыбыс айтуын тексеру нәтижесінде :

• ызың дыбыстардың айтылуының бұзылуы – 47,9% (5 жас), 45% (6 жас);
• Ысқырық дыбыстардың аутылуының бұзылуы – 38% (5 жас), 33,3% (6 жас);
• Р дыбысының айтылуының бұзылуы – 30,5% (5жас), 29,9% (6 жас)

Л.Г.Парамонованың (1990) зерттеулері бойынша:

• ротоцизм – 71,6%;
• лабдацизм – 54%;
• ысқырық дыбыстардың айтылуының бұзылуы – 42%;
• ызың дыбыстардың айтылуының бұзылуы – 45,4%;

Зерттеулер бойынша, мектеп жасына дейінгі балаларды 25 – 30% (5-6 жас), мектеп жасындағы (1-2 сынып) балалардың 17- 20%, ал жағарғы сынып оқушыларында 1% дыбыс айтуының бұзылуы кездеседі.
Назарларыңызға рахмет!

жүктеу/скачать 1,81 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: