Бярпа, эенезис
20
щансы бир цмуми характерини анаданэялмя «эенерасийа»
етмяк габилиййяти мювъуддур. Алим символларын щамы
тяряфиндян сюзсцз, изащсыз анлашылан ъящятлярини «архетип»
адландырараг билдирирди ки, онлар юзцнц, илк нювбядя, йуху
просесиндя эюстярир. К.Йунгун
сюзляри иля десяк, «танры,
ясасян, йуху вя йухуэюрмя васитяси иля данышыр». Символ-
архетипляр миф, яфсаня вя наьылларда эениш якс олунса да,
башланьыъда «коллективин кортябии шцурунун мящсуллары»
кими мейдана эялир. Башга сюзля, онлар кортябиилийин еля
щиссясидир ки, инсанын шяхси тяърцбяси щесабына ялдя едилмир,
она бу, минлярля яъдадындан мирас галыр. Йунг архетипляр
сырасына бир чох тясвири образлары да (мясялян, дюрд щиссяйя
бюлцнян даиряни, йахуд хачы) дахил етмишдир. Цмумиййятля,
архетипляр тябият варлыглары олдугда кортябии шякилдя
шяхсляндирилмякля мцхтялиф формалара дцшя билир.
Мцасир елми-нязяри фикирдя Ж.Дйумезилин йарадыъылыьына
щюрмятля йанашылмасына бахмайараг, мифин мцяййянляш-
мяси иля баьлы иряли сцрдцйц фикирляр юзцня тяряфдарлар тапыб
инкишаф етдирилмямишдир. О, «цчлцк» анлайышынын сакраллашма
принсипляриндян истифадя едяряк прощинд-авропа мифолоэийа-
сынын щипотетик (фярзиййявари) структуруну цзя чыхармаьа
чалышмышдыр. Онун гянаятляриня эюря, ибтидаи ъямиййятляр
бир тяряфдян
каста гапалылыьы иля кащин, дюйцшчц вя якинчи-
малдарлара бюлцнцр, диэяр тяряфдян танрылар да аналожи
цчляшмякля мцвафик «ихтисаслар»ы мянимсяйирдиляр» [190,
79].
А.Ф.Лосев, Я.Э.Голосовкер, А.Ф.Косарев вя б. даща
чох мифолоэийанын фялсяфи тяряфини арашдырмышлар. Мифик
дцшцнъянин диалектик ъящятдян диндян айры мювъудлуьуну
гябул едян А.Ф.Лосевя эюря, «мифолоэийа юзлцйцндя дин
дейил, хцсуси дини йараныш да дейил, садяъя олараг динин юзц
дя щеч ъцря мифолоэийа дейил» [241, 166]. Яэяр мифляри ин-
санлар йарадыр вя юзляри дя
щямишя мифлярин алями иля
йашайырса, демяли, инсанын юзц дя мифдир. Она эюря дя инсан