Әдебиет теориясы. 1-том

өлеңнің мəнін бұзбастан, ерекше асқақтықпен өмірдің қаншалықты қымбат
екенінен хабардар етеді.
Романтикалық көш (
hejira
)
 
пен эпифаниялықтың күмəнді болғанына
қарамастан, Бишоп адам айтқысыз шексіздік сəтінен қашып, өз
стратегиясын ұстанады. Табиғаттың өзгешелігі ұғымның тек жартысы ғана;
табиғат адамның келуін өзіне жатсына əрі əуестікпен қабылдайды.
Таңғажайып əлемге енуге немесе оның шегінен шығып кетуге тырысудың
орнына, Бишоп жердегі əлем мен құрылымның ішкі əлемнің тілін барынша
анық сезінуге, ішкі дүниенің тілін кейінге қалдыру үшін айырмашылыққа
қатысты отбасылық өмірді анықтауға тырысады.
11
 
Ақыр соңында, ол «мен»
жəне ішкі əлемнің ырықсыз айырмашылығын айқындап, «табиғат бізге не
істейді?» деген сұрақ қояды.
Бишоп қоршаған ортамен нақты қарым-қатынас жасауға тырысады.
Адамның шектеулері – кездесу орны, іс кестелері, туу, өлім – экологиялық
күрделілікті көрсетеді. Дарвин секілді ол да табиғи əлемнен лəззат алады,
себебі ол табиғи ғой. Ол бұландарды табиғаттың «тыңшысы» емес, нағыз
бұландар ретінде көріп, олардың «батылдығына» сүйсінеді. Оларды өз
бетінше қалдыра салмайды. Бишоп бұландарды поэзияға материал етіп,
қарапайым эпифаниялық мүмкіндікті меңзеу арқылы қоршаған ортаға тіл
бітіреді.
Осы тараудың басында айтылған атау беру, басқа да риторикалық əдістер
романтикалық поэзияда авторлық əлеуметтік құрылымнан басталады жəне
соны талап етеді. Өмірбаян, өзгеше романтикалық-модерндік əдіс куəгердің
даусы туралы түсініктің шынайылығы мен беделін арттырады. Алайда
Уордсуорттың «Прелюдия» (
Prelude
) шығармасында зерттелген жəне
Роберт Лоуэлл сияқты қазіргі ақындар жиі қолданған бедел талабы
Бишопты қатты алаңдатты. Ақынның өмір жайлы, авторлық, өмірбаян мен
поэзия жөніндегі пікірсайыстары Лоуэллмен жазысқан хаттарында бірнеше
рет қайталанады. Оның Марианна Мур
12
туралы айтқан «ақын болу –
болмыс атаулының бəрі болу жəне соңы болу деген сөз емес» деген пікірі
«Махаббат күші» (
Efforts of Affection
) мемуарында өзіне де қатысты
айтылған əңгіме екені атап өтілген. 1957 жылдың желтоқсан айында, екі
ақын да өз болмыстарын толық таныған шақта Бишоп Лоуэллге былай деп
жазды:
«Мен… сенің бойыңдағы сенімділікке сұмдық қызғанышпен қарайтынымды мойындауым
керек.
13
Мен Арти ағам туралы егжей-тегжейлі жазуыма болар еді. Бірақ оның қандай мəні бар?
Ешқандай…
Сен бар болғаны есімдерді тізіп шықсаң болғаны! Бұл мағыналы, көркем, америкалық т.с.с.

болады деген ойың қолыңа қалам алғаныңда да, сөйлескен кезде де кез келген идеялар мен
тақырыптардың шешімін таба алатын сенімділік береді деп ойлаймын».
Мұның 
қаншалықты 
салмақты 
екенін 
Бишоптың 
«сұмдық
қызғанышынан» байқауға болады. Ол «мағына» мен «сенімділік»
арасындағы қосымша қарым-қатынасты көргенімен, бұл оның тарапынан
болған қорғансыздық сезімін растайды. Меніңше, ол өзіне лайық авторлық
қалыптың қажет екенін мойындайтын сияқты. Егер оған осындай
байланыстар мен тарихи контекст пайда бермесе, онда не болмақ?
Бишоп атау беру жəне атаусыз қалдыру мəселесін жақсы түсіне отырып,
авторлықтың һəм оның поэзиядағы салдары туралы мəселеге жаңа қадам
жасауды талап етеді. Ол авторлық дағдарысты жəне Мишель Фуконың
«Автор дегеніміз не?» (

жүктеу/скачать 5,33 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: