Әдебиет теориясы. 1-том
жүктеу/скачать 5,33 Mb. Pdf көрінісі
|
adebiyat teoriyası.1.
| Winnie‐the‐Pooh,
1926) шығармасынан алынған. Винни Пух балға қатты аңсары ауып, Торайдың ( «Piglet» ) Құбыжыққа ( Heffalump ) қазған орына түсіп кетеді. Сол кезде сыртына «бал» деп жазылған бос құты оның басына киіліп қалады. Бұл ор бəрі қарадай үрейленіп жүрген, бірақ өмірде жоқ құбыжыққа арналған. 16. «Винни Пух бал құтысын басынан шығаруға тырысып, əуреленіп бақты. Ол құтыны шайқаған сайын, басына кептеле түсті. «Тағы да!» – деді ол құты ішінде жалынышпен; содан соң: «Көмектесіңдер!» – деп айғайлады. Бірнеше рет «Оу!» деп жалбарынып та көрді. Қарсы алдындағы бір нəрсеге құтыны ұрмақ болып өршелене ұмтылды, бірақ нені төпелеп жүргенін көре алмады. Бұл да оған көмектеспеді, ақыры, ол ордан өрмелеп шығуға тырысты. Бірақ құтыдан басқа ештеңені көрмегендіктен, шығар жолды таба алмады. Ақырында, құтыға кептелген басын көтерді, санасын Қайғы мен Күйзеліс кернеп, күңіреніп те алды» (67). Бұл желіден балалар əдебиетінің маңызды ерекшеліктерінің бірін аңғаруға болады. Жанр əртүрлі əлем модельдерін жасау мен енгізуге негізделген (мəселен, рақат өмірге жету жолындағы қиындықтар немесе құбыжықтар тобына қарсы тұру). Бұл жанрдың негізгі функциясы – оқырмандарға тек өздері ойлайтын əлемді ашып көрсету ғана емес, осы əлемді тану үшін алдарына көптеген мақсат қоя білу. Мұнда бесаспап сценарий күрделі нарратив тəжірибесін қолдайды деп ұйғарумен шектеліп қалу жоқ. Сонымен қатар балалар əдебиеті, нарратив құзіретінің өзі тəуелді сценарийлерін біріктіреді һəм күшейтеді. Мұндай ертегі тəлімдік сценарийлерге жатады. Ол жастарды тəрбиелеп, ой-өрісін кеңейтеді. 17-желі Мод Гонн Макбрайдтың «Ханшайым қызметкері» ( A Servant of the Queen , 1938) атты автобиографиясынан алынған жəне Ирландиядағы азаматтық соғысқа қатысты оқиғалардан сыр шертеді: 17. «Портобеллодағы генерал Малкахидің үйінің сыртында «Тұтқын əйелдерді қорғау лигасы» ( «Women’s Prisoners’ Defence League» ) соғыс тұтқындарының өлтірілуіне қарсы үлкен шеру ұйымдастырды. Олардың өліміне Малкахи жауапты еді. «Азат Ел» ( «The Free State» ) сарбаздары үй сыртында тізіліп тұрды. Үстімізден бірнеше мəрте зуылдаған оқтар ысқырып өтті. Əйелдердің бас киімдері шұрық тесік болды. Мен бұйрықты естігенім сол еді, алдыңғы саптағы сарбаздар оқтаулы мылтықтарымен тізерлеп отыра қалды. Кейбір жас жауынгерлердің түрі боп-боз. Олар қалтырап-дірілдеп кетті. Мен шарбақтың жақтауына шықтым да, офицерге жеккөрінішпен мысқылдай қарадым. Оның көздері бір түрлі əдемі, аласы айқын ақшылкөк түсті болып көрінді. Жұқалтаң қоңыр жүзіне қарап, қатты толқып тұрғанын байқадым. Біз бір-бірімізге бір минут бойы көз айырмай қарап тұрдық. Атуға бұйрық берілген жоқ» (15). Бір қызығы, 17-желіні 16-желіден ерекшелеп тұрған нəрсе – Макбрайдтың сипаттау тəсілінің бай екені; 17-желіде тəуелсіз шынайы тарих жəне географиямен қабысқан, оқиғасы қою сюжет өрбиді. Оның сипатын біз Портобелло мен «Азат Ел» сарбаздары сияқты уақыт пен кеңістік көрінісінен байқаймыз. Нəтижесінде, 17-желідегі əрекеттің құрылымы сценариймен көп жұмыс жасап, тəжірибе жинақтау керегін алға тартады. Əлемдік модельдердің алуан түрлерімен таныс болуды талап етеді. Ал 16-желі əңгіме ретінде талдауға көне қоймайды. Алайда Макбрайдтың мəтіні автобиография жанрына жататындықтан, 17-желінің түсіндірмесі Винни Пухты талдауға қарағанда, үлкен деңгейді, əлемдік модельдердің белгілі бір топтарының қолдауы мен бағасын, бірегейліктің қалыптасуы мен қолдауын көрсететін сценарийлер мен құрылымды талап етеді ( қараңыз : Linde 127–91). 17 Макбрайдтың мəтіні тəжірибелік репертуарларды жандандырумен ғана шектелмей, сонымен бірге оларды түсіндіру аясы жайлы мəліметтерді оқырманға ұғындыруға тырысады. Кейіпкердің басынан кешкен оқиғалар жайлы ойлануға мəжбүрлейді ( жүктеу/скачать 5,33 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|